ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਡੈਸਕ : ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਖਾਲਿਦਾ ਜ਼ੀਆ ਦਾ ਦੇਹਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਾਜ਼ੁਕ ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਜਿੱਥੇ 12 ਫਰਵਰੀ ਨੂੰ ਚੋਣਾਂ ਹੋਣੀਆਂ ਹਨ, 80 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਖਾਲਿਦਾ ਜ਼ੀਆ ਦਾ ਦੇਹਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਬੀਐੱਨਪੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਫੇਸਬੁੱਕ ਪੇਜ 'ਤੇ ਇੱਕ ਪੋਸਟ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ, "ਖਾਲਿਦਾ ਜ਼ੀਆ ਦਾ ਸਵੇਰੇ 6:00 ਵਜੇ ਦੇ ਕਰੀਬ, ਫਜ਼ਰ ਦੀ ਨਮਾਜ਼ ਤੋਂ ਠੀਕ ਬਾਅਦ ਦੇਹਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ।" ਬੀਐੱਨਪੀ ਦੇ ਸਕੱਤਰ ਜਨਰਲ ਮਿਰਜ਼ਾ ਫਖਰੂਲ ਇਸਲਾਮ ਆਲਮਗੀਰ ਅਤੇ ਬੀਐੱਨਪੀ ਚੇਅਰਪਰਸਨ ਦੇ ਪ੍ਰੈਸ ਵਿੰਗ ਦੇ ਇੱਕ ਅਧਿਕਾਰੀ ਸ਼ਮਸੁਦੀਨ ਦੀਦਾਰ ਨੇ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ।
15 ਅਗਸਤ, 1945 ਨੂੰ ਅਣਵੰਡੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਬੰਗਾਲ ਪ੍ਰੈਜ਼ੀਡੈਂਸੀ ਦੇ ਜਲਪਾਈਗੁੜੀ ਵਿੱਚ ਜਨਮੀ, ਖਾਲਿਦਾ ਜ਼ੀਆ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਨਾਲ "ਪੁਤੁਲ" ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਜਲਪਾਈਗੁੜੀ ਹੁਣ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਸਲ ਨਾਮ ਖਾਲਿਦਾ ਖਾਨਮ ਪੁਤੁਲ ਸੀ। 1947 ਦੀ ਭਾਰਤ ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਦਿਨਾਜਪੁਰ ਸ਼ਹਿਰ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਖਾਲਿਦਾ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਜੀਵਨ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸਵੈ-ਸਿੱਖਿਅਤ ਕਹਿੰਦੀ ਸੀ। ਭਾਵੇਂ ਖਾਲਿਦਾ ਨੇ ਦਿਨਾਜਪੁਰ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਸਕੂਲ ਅਤੇ ਦਿਨਾਜਪੁਰ ਗਰਲਜ਼ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਅਤੇ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਦਾ ਕੋਈ ਰਿਕਾਰਡ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਖਾਲਿਦਾ ਦਾ ਵਿਆਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫੌਜ ਦੇ ਕੈਪਟਨ ਜ਼ਿਆਉਰ ਰਹਿਮਾਨ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ। 1965 ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਖਾਲਿਦਾ ਜ਼ੀਆ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਨਾਲ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਚਲੀ ਗਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਨਾਮ ਬਦਲ ਕੇ ਖਾਲਿਦਾ ਜ਼ੀਆ ਰੱਖ ਲਿਆ। ਜ਼ਿਆਉਰ ਰਹਿਮਾਨ 1965 ਦੀ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਜੰਗ ਦੌਰਾਨ ਤਾਇਨਾਤ ਸਨ। ਜ਼ਿਆਉਰ ਰਹਿਮਾਨ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਬਣੇ ਅਤੇ ਖਾਲਿਦਾ ਨੇ 1977 ਤੋਂ 1981 ਤੱਕ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਮਹਿਲਾ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ 2 ਪੁੱਤਰ ਤਾਰਿਕ ਰਹਿਮਾਨ ਅਤੇ ਅਰਾਫਾਤ ਰਹਿਮਾਨ ਹਨ।
30 ਮਈ, 1981 ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਤੀ ਦੀ ਦੁਖਦਾਈ ਹੱਤਿਆ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ 'ਤੇ ਪਰਛਾਵਾਂ ਪਾ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਦਰਦ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਧੱਕ ਦਿੱਤਾ, ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਦੇ ਪਿੱਛੇ ਮੁੜ ਕੇ ਨਹੀਂ ਦੇਖਿਆ। 2 ਜਨਵਰੀ, 1982 ਨੂੰ ਖਾਲਿਦਾ 1978 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਤੀ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਪਾਰਟੀ ਬੀਐੱਨਪੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਈ। 10 ਮਈ, 1984 ਨੂੰ ਉਹ ਬੀਐੱਨਪੀ ਦੀ ਚੇਅਰਪਰਸਨ ਚੁਣੀ ਗਈ, ਇਹ ਅਹੁਦਾ ਉਹ 30 ਦਸੰਬਰ, 2025 ਤੱਕ ਸੰਭਾਲੀ ਰਹੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 1982 ਵਿੱਚ ਹੁਸੈਨ ਮੁਹੰਮਦ ਇਰਸ਼ਾਦ ਦੇ ਫੌਜੀ ਤਖਤਾਪਲਟ ਵਿਰੁੱਧ ਅੰਦੋਲਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ। ਖਾਲਿਦਾ ਜ਼ਿਆ ਨੇ 1982 ਵਿੱਚ ਹੁਸੈਨ ਮੁਹੰਮਦ ਇਰਸ਼ਾਦ ਦੇ ਫੌਜੀ ਤਖਤਾਪਲਟ ਵਿਰੁੱਧ ਅੰਦੋਲਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਸੀ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਲੰਬੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਵਿਰੋਧ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। 1983 ਤੋਂ 1990 ਤੱਕ ਉਸਨੇ ਇਰਸ਼ਾਦ ਸ਼ਾਸਨ ਖਿਲਾਫ ਸੱਤ-ਪਾਰਟੀ ਗਠਜੋੜ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ 1986 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਦਾ ਬਾਈਕਾਟ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਖਾਲਿਦਾ ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣੀ। ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 1991 ਵਿੱਚ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੌਰਾਨ ਉਸਨੇ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਨੂੰ ਮੁਫ਼ਤ ਅਤੇ ਲਾਜ਼ਮੀ ਬਣਾਇਆ। ਉਸਦਾ ਦੂਜਾ ਕਾਰਜਕਾਲ ਫਰਵਰੀ 1996 ਵਿੱਚ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਸੀ। ਆਪਣੇ ਤੀਜੇ ਕਾਰਜਕਾਲ (10 ਅਕਤੂਬਰ, 2001-29 ਅਕਤੂਬਰ, 2006) ਵਿੱਚ ਖਾਲਿਦਾ ਨੇ ਭਾਰੀ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਉਸਦੇ ਚਾਰ ਪਾਰਟੀ ਗਠਜੋੜ ਨੇ ਦੋ-ਤਿਹਾਈ ਸੀਟਾਂ ਜਿੱਤੀਆਂ।
ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ 'ਚ "ਬੇਗਮਾਂ ਦੀ ਲੜਾਈ"
ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਦੋ ਬੇਗਮਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਟਕਰਾਅ ਹੋਇਆ। ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੇ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਖਾਲਿਦਾ ਜ਼ੀਆ ਚਮਕ ਰਹੀ ਸੀ, ਜਦੋਂਕਿ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਸ਼ੇਖ ਹਸੀਨਾ ਭਾਰੂ ਸੀ। ਸ਼ੇਖ ਹਸੀਨਾ ਅਤੇ ਖਾਲਿਦਾ ਜ਼ੀਆ ਵਿਚਕਾਰ ਦੁਸ਼ਮਣੀ, ਜਿਸਨੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਨੂੰ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਨੂੰ "ਬੇਗਮਾਂ ਦੀ ਲੜਾਈ" ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦੁਸ਼ਮਣੀ ਨਿੱਜੀ, ਪਰਿਵਾਰਕ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਮਤਭੇਦਾਂ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਹ ਦੁਸ਼ਮਣੀ, ਜੋ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਤੀਆਂ ਅਤੇ ਪਿਤਾਵਾਂ ਦੇ ਕਤਲਾਂ ਦੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਸੀ, 1990 ਵਿੱਚ ਇਰਸ਼ਾਦ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹੀ ਵਿਰੁੱਧ ਇੱਕ ਸੰਖੇਪ ਏਕਤਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੋਰ ਡੂੰਘੀ ਹੋ ਗਈ। ਖਾਲਿਦਾ 1991 ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣੀ, ਜਦੋਂਕਿ ਹਸੀਨਾ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਵਿੱਚ ਰਹੀ। ਜਦੋਂ ਹਸੀਨਾ 1996 ਵਿੱਚ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਆਈ ਤਾਂ ਖਾਲਿਦਾ ਨੇ ਇਸਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ। 2001 ਵਿੱਚ ਖਾਲਿਦਾ ਦੀ ਵਾਪਸੀ ਅਤੇ 2004 ਵਿੱਚ ਹਸੀਨਾ 'ਤੇ ਗ੍ਰਨੇਡ ਹਮਲੇ (ਜਿਸ ਲਈ ਖਾਲਿਦਾ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਦੋਸ਼ੀ ਠਹਿਰਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ) ਨੇ ਅੱਗ ਵਿੱਚ ਤੇਲ ਪਾਇਆ।
ਸ਼ੇਖ ਹਸੀਨਾ 2009 ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਕੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਰਹੀ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਖਾਲਿਦਾ 'ਤੇ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। 2018 ਵਿੱਚ ਖਾਲਿਦਾ ਜ਼ੀਆ ਨੂੰ ਕਈ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਦੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਜੇਲ੍ਹ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਖਾਲਿਦਾ ਜ਼ੀਆ 32 ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਗੈਟਕੋ, ਨਿਕੋ ਅਤੇ ਬਾਰਾਪੁਕੁਰੀਆ ਮਾਮਲੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। 2018 ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਜ਼ੀਆ ਅਨਾਥ ਆਸ਼ਰਮ ਟਰੱਸਟ ਵਿੱਚ 5 ਸਾਲ (ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 10 ਸਾਲ) ਅਤੇ ਚੈਰੀਟੇਬਲ ਟਰੱਸਟ ਵਿੱਚ 7 ਸਾਲ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ ਗਈ। 2020 ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਕੋਰੋਨਾ ਵਾਇਰਸ ਕਾਰਨ ਜ਼ਮਾਨਤ ਮਿਲ ਗਈ। ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਉਹ ਕਈ ਵਾਰ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਰਹੀ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਨਾਲ ਟਕਰਾਅ ਦਾ ਦੌਰ
ਖਾਲਿਦਾ ਜ਼ੀਆ ਦੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਪਿਛੋਕੜ ਕਾਰਨ ਉਸਦਾ ਭਾਰਤ ਨਾਲ ਮਤਭੇਦ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਨਾਲ ਉਸਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਅਕਸਰ ਟਕਰਾਅ ਅਤੇ ਅਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿਰੋਧੀ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦ ਨੂੰ ਖਾਲਿਦਾ ਜ਼ੀਆ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦੀ ਨੀਂਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਖਾਲਿਦਾ ਜ਼ੀਆ ਦੇ ਭਾਰਤ ਵਿਰੋਧੀ ਰੁਖ਼ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਇਸ ਤੱਥ ਤੋਂ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮਾਰਚ 2013 ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਸਾਬਕਾ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਪ੍ਰਣਾਬ ਮੁਖਰਜੀ ਢਾਕਾ ਦੇ ਦੌਰੇ 'ਤੇ ਸਨ ਤਾਂ ਖਾਲਿਦਾ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਤੋਂ ਵੀ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਖਾਲਿਦਾ ਨੇ ਇਹ ਰੁਖ਼ ਅਪਣਾਇਆ, ਉਦੋਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਯੂਪੀਏ ਸਰਕਾਰ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਸੀ। ਖਾਲਿਦਾ ਨੇ ਉਦੋਂ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਸਰਕਾਰ ਹਸੀਨਾ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਮਹੱਤਵ ਦੇ ਰਹੀ ਸੀ।
1991-96 ਅਤੇ 2001-06 ਦੇ ਆਪਣੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਉਸਨੇ ਭਾਰਤ ਨਾਲੋਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਚੀਨ ਨਾਲ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿੱਤੀ। ਖਾਲਿਦਾ ਜ਼ੀਆ ਨੇ 1972 ਦੀ ਭਾਰਤ-ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੋਸਤੀ ਸੰਧੀ ਨੂੰ "ਗੁਲਾਮੀ ਸੰਧੀ" ਕਿਹਾ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ 1996 ਦੀ ਗੰਗਾ ਪਾਣੀ ਵੰਡ ਸੰਧੀ ਨੂੰ "ਗੁਲਾਮੀ ਸੌਦਾ" ਕਿਹਾ ਅਤੇ ਚਟਗਾਂਵ ਪਹਾੜੀ ਖੇਤਰ ਸ਼ਾਂਤੀ ਸਮਝੌਤੇ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਖਾਲਿਦਾ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਖੇਤਰ ਭਾਰਤ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਜਾਵੇਗਾ।
1 ਡਾਲਰ ਦੇ 14 ਲੱਖ ਰਿਆਲ ! ਈਰਾਨ ਦੀ ਕੇਂਦਰੀ ਬੈਂਕ ਦੇ ਗਵਰਨਰ ਨੇ ਦੇ'ਤਾ ਅਸਤੀਫ਼ਾ
NEXT STORY 
