ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ : ਦੁਨੀਆ 'ਚ ਕਈ ਕੀਮਤੀ ਚੀਜ਼ਾਂ ਹਨ, ਪਰ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਕੁਦਰਤੀ ਵਸਤੂ ਵੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਕੀਮਤ ਸੋਨੇ ਤੋਂ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਨਾ ਕੋਈ ਧਾਤੂ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕੋਈ ਰਤਨ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਹੈ ਕਸਤੂਰੀ। ਕਸਤੂਰੀ ਕੋਈ ਸਾਧਾਰਨ ਖੁਸ਼ਬੂ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਕੁਦਰਤ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਕੀਮਤੀ ਤੋਹਫ਼ਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਗੁਣ ਇਸਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਰਹੱਸਮਈ ਅਤੇ ਕੀਮਤੀ ਵਸਤੂਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਲਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਤਸਕਰੀ ਤੱਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨੀ ਇਸਨੂੰ ਇੱਕ ਮੈਡੀਕਲ ਚਮਤਕਾਰ ਮੰਨਦੇ ਹਨ।
ਕਸਤੂਰੀ ਦੀ ਦੁਰਲੱਭਤਾ ਅਤੇ ਸਰੋਤ
ਕਸਤੂਰੀ ਕਿਸੇ ਪੌਦੇ ਜਾਂ ਰੁੱਖ ਤੋਂ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਇੱਕ ਦੁਰਲੱਭ ਜੰਗਲੀ ਜੀਵ ਨਰ ਕਸਤੂਰੀ ਮ੍ਰਿਗ (Musk Deer) ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਮ੍ਰਿਗ ਹਿਮਾਲਿਆ, ਤਿੱਬਤ, ਸਾਈਬੇਰੀਆ ਅਤੇ ਨੇਪਾਲ ਦੇ ਉੱਚੇ ਪਹਾੜਾਂ 'ਚ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਸਤੂਰੀ ਮ੍ਰਿਗ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਹੁਣ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਰਹਿ ਗਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਕਸਤੂਰੀ ਦੀ ਕੀਮਤ ਅੱਜ ਅਸਮਾਨੀ ਛੂਹ ਰਹੀ ਹੈ।
ਇਹ ਕਿਵੇਂ ਬਣਦੀ ਹੈ?
ਕਸਤੂਰੀ ਮ੍ਰਿਗ ਦੇ ਸਰੀਰ 'ਚ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਾਭੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਥੈਲੀਨੁਮਾ ਗ੍ਰੰਥੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਗ੍ਰੰਥੀ ਇੱਕ ਗੂੜ੍ਹੇ ਭੂਰੇ, ਚਿਪਚਿਪੇ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸੁਗੰਧਿਤ ਪਦਾਰਥ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸੁਕਾ ਕੇ 'ਕਸਤੂਰੀ' ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਹੈਰਾਨੀ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਤਾਜ਼ਾ ਨਿਕਲੀ ਕਸਤੂਰੀ ਬਹੁਤ ਤੀਖੀ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ ਗੰਧ ਵਾਲੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਇਹ ਸੁੱਕਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਦੀ ਖੁਸ਼ਬੂ ਹੋਰ ਵੀ ਮ੍ਰਿਦੂ, ਗਹਿਰੀ ਅਤੇ ਮੋਹਕ ਹੁੰਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਇਸਦੀ ਕੀਮਤ ਤੇ ਵਰਤੋਂ
ਕਸਤੂਰੀ ਦੀ ਕੀਮਤ ਉਸਦੇ ਗੁਣਾਂ, ਦੁਰਲੱਭਤਾ ਤੇ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਮੰਗ ਕਾਰਨ ਬਹੁਤ ਉੱਚੀ ਹੈ। ਇਹ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਦੁਰਲੱਭ ਕੁਦਰਤੀ ਖੁਸ਼ਬੂਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇੱਕ ਨਰ ਮ੍ਰਿਗ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਕਸਤੂਰੀ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਕੀਮਤ : ਕੁਝ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਅਨੁਸਾਰ 20 ਗ੍ਰਾਮ ਕਸਤੂਰੀ 2.5 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਤੱਕ ਵਿਕ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕਸਤੂਰੀ ਪਾਊਡਰ 30,000 ਰੁਪਏ ਪ੍ਰਤੀ ਕਿਲੋ ਤੱਕ ਵੇਚਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਇਸਦੀ ਕੀਮਤ ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਕਈ ਗੁਣਾ ਵੱਧ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਪਰਫਿਊਮ ਵਿੱਚ ਵਰਤੋਂ: ਕਸਤੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹਿੰਗੇ ਪਰਫਿਊਮਾਂ ਦੀ ਰੀੜ੍ਹ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਫਿਕਸੇਟਿਵ (fixative) ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਵੀ ਇਤਰ ਦੀ ਖੁਸ਼ਬੂ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਟਿਕੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਤਰ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਹੋਣ 'ਤੇ ਖੁਸ਼ਬੂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਨਿਖਾਰਦੀ ਹੈ।
ਆਯੁਰਵੇਦ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵ: ਆਯੁਰਵੇਦ ਵਿੱਚ ਕਸਤੂਰੀ ਦਾ ਖਾਸ ਮਹੱਤਵ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਔਸ਼ਧੀ ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਖਜ਼ਾਨਾ ਹੈ। ਇਹ ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੋਜ ਘਟਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਟਿਊਮਰ ਰੋਕਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਕ ਹੈ, ਨਰਵਸ ਸਿਸਟਮ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕਰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਦਿਲ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ, ਬੇਹੋਸ਼ੀ ਅਤੇ ਕੁਝ ਗੰਭੀਰ ਸਥਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਵਰਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।
ਕਾਨੂੰਨੀ ਸਥਿਤੀ
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕਸਤੂਰੀ ਮ੍ਰਿਗ ਇੱਕ ਸਖ਼ਤ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਪ੍ਰਜਾਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੈਨ ਹੈ ਅਤੇ ਬਿਨਾਂ ਇਜਾਜ਼ਤ ਕਸਤੂਰੀ ਦਾ ਵਪਾਰ ਕਰਨਾ ਅਪਰਾਧ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਵਣ ਵਿਭਾਗ ਇਸ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸੰਭਾਲ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਚਲਾ ਰਹੇ ਹਨ।
ਸਨੈਕ ਖਾਣਾ ਹੈ ਤਾਂ ਬਣਾਓ Healthy Tomato Tartlets, ਬੇਹੱਦ ਆਸਾਨ ਹੈ ਰੈਸਿਪੀ
NEXT STORY 
