ਨੈਸ਼ਨਲ ਡੈਸਕ : ਨੈਸ਼ਨਲ ਕੌਂਸਲ ਆਫ਼ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨਲ ਰਿਸਰਚ ਐਂਡ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ (NCERT) ਨੇ ਸੱਤਵੀਂ ਜਮਾਤ ਦੀ ਗਣਿਤ ਦੀ ਪਾਠ ਪੁਸਤਕ ਵਿੱਚ ਵੱਡੇ ਬਦਲਾਅ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਨਵੀਂ ਸੋਧੀ ਹੋਈ ਪਾਠ ਪੁਸਤਕ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਗਣਿਤਿਕ ਸਿਧਾਂਤ ਅਤੇ ਸੰਕਲਪ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਬੀਜਗਣਿਤ ਅਤੇ ਜਿਓਮੈਟਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਉਤਪੰਨ ਹੋਏ ਸਨ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਰਤੀ ਗਣਿਤ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। 'ਇੰਡੀਅਨ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸ' ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ, ਨਵੀਂ ਪਾਠ ਪੁਸਤਕ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਗਣਿਤ ਪਰੰਪਰਾ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਧਿਆਇ, ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਤੋਂ ਉਦਾਹਰਣਾਂ, ਇਤਿਹਾਸਕ ਗਣਿਤਿਕ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਭਾਰਤੀ ਜਿਓਮੈਟਰੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
ਇਹ ਕਿਤਾਬ NCERT ਦੀ 'ਗਣਿਤ - ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਲੜੀ' (ਭਾਗ 2) ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਾਲ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਪਹਿਲੇ ਭਾਗ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਗਣਿਤਿਕ ਵਿਰਾਸਤ 'ਤੇ ਵੀ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਨਵਾਂ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਭਾਗ 2 ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਗਣਿਤਿਕ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ 'ਤੇ ਹੋਰ ਵਿਸਥਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਬ੍ਰਹਮਗੁਪਤ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਥਾਨ
ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਅਧਿਆਇ ਪੂਰਨ ਅੰਕਾਂ, ਭਾਵ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਅਤੇ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ 7ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਮਹਾਨ ਭਾਰਤੀ ਗਣਿਤ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਬ੍ਰਹਮਗੁਪਤ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਗ੍ਰੰਥ, ਬ੍ਰਹਮਸਫੁਟਸਿਧਾਂਤ ਦਾ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਨਵੀਂ ਕਿਤਾਬ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਬ੍ਰਹਮਗੁਪਤ ਨੇ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਅਤੇ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਸੰਖਿਆਵਾਂ ਦੇ ਗੁਣਾ ਅਤੇ ਵੰਡ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਸਪੱਸ਼ਟ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਇਹ ਗਣਿਤ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਇਨਕਲਾਬੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਸੀ। ਇਹਨਾਂ ਨਿਯਮਾਂ ਨੇ ਆਧੁਨਿਕ ਗਣਿਤ ਅਤੇ ਬੀਜਗਣਿਤ ਦੀ ਨੀਂਹ ਨੂੰ ਆਕਾਰ ਦਿੱਤਾ। ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਹਮਗੁਪਤ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਅਭਿਆਸ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ : ਗੁਰਦਿਆਂ ਦੀਆਂ ਗੰਭੀਰ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਦੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ’ਚ ਭਾਰਤ ਦੂਜੇ ਸਥਾਨ ’ਤੇ
ਬੀਜਗਣਿਤ 'ਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਮੋਹਰੀ ਭੂਮਿਕਾ
ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਬੀਜਗਣਿਤ ਭਾਗ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ "ਬੀਜ" ਸ਼ਬਦ "ਬਿਜ" ਅਤੇ "ਗਣਿਤ" ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ "ਬੀਜ" ਜਾਂ ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਅਣਜਾਣ ਸੰਖਿਆ ਲੱਭਣਾ। ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਰਤੀ ਗਣਿਤ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਸਮੀਕਰਨਾਂ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਹੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਅਤੇ ਅੱਖਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ। ਬ੍ਰਹਮਗੁਪਤ ਨੇ ਅਣਜਾਣ ਮਾਤਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਅੱਖਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ, ਬੀਜਗਣਿਤ ਸੋਚ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਭਾਸਕਰਚਾਰੀਆ (12ਵੀਂ ਸਦੀ) ਦੇ ਕੰਮ, "ਬੀਜਗਣਿਤ" ਤੋਂ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਮੱਸਿਆ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਅਰਬ ਅਤੇ ਯੂਰਪ ਤੱਕ ਗਣਿਤ ਕਿਵੇਂ ਪਹੁੰਚਿਆ?
ਨਵੀਂ ਕਿਤਾਬ ਭਾਰਤੀ ਗਣਿਤ ਦੇ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਬਾਰੇ ਵਿਸਥਾਰ ਵਿੱਚ ਦੱਸਦੀ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਗਣਿਤ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਦਾ 8ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਅਰਬੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹਨਾਂ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਨੇ ਮੱਧ ਪੂਰਬੀ ਗਣਿਤ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਅਲ-ਖਵਾਰਿਜ਼ਮੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ। 825 ਈਸਵੀ ਦੇ ਆਸਪਾਸ, ਉਸਨੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਕਿਤਾਬ "ਹਿਸਾਬ ਅਲ-ਜਬਰ ਵਲ-ਮੁਕਾਬਲਾ" ਲਿਖੀ। ਆਧੁਨਿਕ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸ਼ਬਦ "ਅਲਜਬਰਾ" ਇਸੇ "ਅਲ-ਜਬਰ" ਤੋਂ ਉਤਪੰਨ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਲਿਖਤਾਂ ਦਾ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਲਾਤੀਨੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇਹ ਗਿਆਨ ਯੂਰਪ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਿਆ। ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਹਮਗੁਪਤ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਵਰਤੇ ਗਏ ਗਣਿਤਿਕ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਸੂਚੀ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।
ਜਿਓਮੈਟਰੀ ਅਤੇ ਸੁਲਬ ਸੂਤਰ
ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਇੱਕ ਪੂਰਾ ਅਧਿਆਇ, "ਨਿਰਮਾਣ ਅਤੇ ਟਾਇਲਿੰਗ," ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਰਤੀ ਜਿਓਮੈਟਰੀ ਅਤੇ ਸੁਲਬ ਸੂਤਰ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ। ਸੁਲਬ ਸੂਤਰ ਵਰਣਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਰੱਸੀਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਲੰਬਵਤ ਰੇਖਾਵਾਂ, ਦੁਭਾਜਕਾਂ ਅਤੇ ਚਿੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਬਣਾਇਆ ਜਾਵੇ। ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਬਲੀਦਾਨ ਵੇਦੀਆਂ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਸਮੇਤ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸਭਿਅਤਾਵਾਂ, ਲੰਬਵਤ ਅਤੇ ਦੁਭਾਜਕਾਂ ਨੂੰ ਖਿੱਚਣ ਦੀ ਸਹੀ ਤਕਨੀਕ ਜਾਣਦੀਆਂ ਸਨ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ : IRCTC ਦਾ ਵੱਡਾ ਬਦਲਾਅ, ਇਸ ਸਮੇਂ ਬਿਨਾਂ ਆਧਾਰ ਕਾਰਡ ਦੇ ਬੁੱਕ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ ਟਿਕਟ
ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਕਲਾਸ 7 ਦੀ ਪਾਠ ਪੁਸਤਕ 'ਚ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਰਤੀ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦਾ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਜ਼ਿਕਰ
ਪਿਛਲੀਆਂ ਕਲਾਸ 7 ਦੀ ਗਣਿਤ ਪਾਠ ਪੁਸਤਕਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਗਣਿਤ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੂੰ ਢੁਕਵੇਂ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸੰਬੋਧਿਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। NCERT ਨੇ ਹੁਣ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਨੀਤੀ (NEP) 2020 ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪਾਠਕ੍ਰਮ ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਪਾਠ ਪੁਸਤਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਡੇ ਬਦਲਾਅ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਭਾਰਤੀ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ (IKS) ਨੂੰ ਸਕੂਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਜੋੜਨਾ ਅਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵਿਗਿਆਨਕ, ਗਣਿਤਿਕ ਅਤੇ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਵਿਰਾਸਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਨਵੀਂ ਪਾਠ ਪੁਸਤਕ ਇਸ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅਕਾਦਮਿਕ ਸੁਧਾਰ ਹੈ।
ਜਗ ਬਾਣੀ ਈ-ਪੇਪਰ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਅਤੇ ਐਪ ਨੂੰ ਡਾਊਨਲੋਡ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਥੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ
For Android:- https://play.google.com/store/apps/details?id=com.jagbani&hl=en
For IOS:- https://itunes.apple.com/in/app/id538323711?mt=8
ਚੰਦਰਯਾਨ-2 ਦੇ ਆਰਬਿਟਰ ਨੇ ਭੇਜਿਆ ਡਾਟਾ, ਭਵਿੱਖੀ ਮਿਸ਼ਨਾਂ ’ਚ ਮਿਲੇਗੀ ਮਦਦ
NEXT STORY 
