ਡਾ. ਬਲਕਾਰ ਸਿੰਘ
9316301328
ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ 550ਵਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਪੁਰਬ ਇਸ ਸਾਲ (2019) ਬੜੀ ਹੀ ਸ਼ਰਧਾ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਾਸਤੇ ਜਿਸ ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ ਹੁੰਗਾਰਾ ਮਿਲ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਉਸ ਤੋਂ ਇਹ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀਆਂ ਸਿਖਿਆਵਾਂ, ਸ਼ਰਧਾ ਦੀਆਂ ਸੀਮਾਵਾਂ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਤੁਰ ਸਕਣ ਦੀ ਸਮਰਥਾ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ।ਧਰਮ ਨੂੰ ਹੱਦਬੰਦੀਆਂ ਤੱਕ ਸੰਗੋੜਣ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਉਦਾਹਰਣਾ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ 550ਵਰ੍ਹੇ ਪਹਿਲਾਂ ਅਜਿਹੇ ਧਰਮ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ, ਜਿਸ 'ਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਧਰਮ 'ਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਰੱਖਣ ਵਾਲਾ ਵਿਅਕਤੀ ਆਪਣਾ ਧਰਮ ਤਿਆਗਣ ਤੋਂ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਵੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਦੇ ਧਰਮ ਨਾਲ ਨਿਭ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਧਰਮ 'ਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਰੱਖਣ ਵਾਲਿਆਂ ਲਈ ਜਿਹੜੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆਂਦੀਆਂ, ਉਹ ਸ਼ਰਧਾ ਦੇ ਗੇੜ 'ਚ ਕਿਵੇਂ ਪੈ ਗਈਆਂ, ਇਸ ਦੇ ਬਾਰੇ ਸੋਚਾਂਗੇ ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਤੁਰ ਰਹੇ ਹੋਵਾਂਗੇ।
ਸ਼ਰਧਾ ਦੇ ਗੇੜ 'ਚ ਫਸੇ ਵੱਡੇ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਬੰਦੇ ਅਸਲ ਪ੍ਰਸੰਗ 'ਚੋਂ ਉੱਖੜ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।ਜਦੋਂ ਸ਼ਰਧਾ ਦੇ ਚੱਕਰ 'ਚ ਮਹਾਂਪੁਰਸ਼ ਫਸ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਫਿਹਲ ਹੋਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ 550ਵੇਂ ਗੁਰਪੁਰਬ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਸ਼ਰਧਾ ਦਾ ਬੋਲਬਾਲਾ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਰਾਹ 'ਤੇ ਤੁਰਦਿਆਂ ਇਹ ਧਿਆਨ 'ਚ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਨਾਨਕ-ਨਾਮਲੇਵਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ, ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਪਰਵਾਨਤ ਗਿਣਤੀ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ। ਨਾਨਕ ਨਾਮਲੇਵਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਹੜੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ।ਇਨ੍ਹਾਂ 'ਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਅਜਿਹੇ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਜਿਹੜੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਦਿੱਭ ਛਬੀ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਧਿਰਾਂ ਨੂੰ 550ਵੇਂ ਗੁਰਪੁਰਬ ਮੌਕੇ ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਨੇੜੇ ਲਿਆਂਦੇ ਜਾਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਵਣਜਾਰੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਜਿਹੋ ਜਿਹੇ ਯਤਨ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ, ਉਹ ਸ਼ਲਾਘਾਯੋਗ ਹਨ ਪਰ ਜੋ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਦਿੱਭ ਅਜ਼ਮਤ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨੇੜੇ ਲਿਆਉਣ ਦਾ ਏਜੰਡਾ ਉਲੀਕਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਸ 'ਚ ਸਿੱਖ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।
ਰਹਿਤ ਮਰਯਾਦਾ, ਕਿਸੇ ਧਰਮ ਦਾ ਅਹਿਮ ਪੱਖ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਪੱਖੋਂ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੁਨੀਆਂ ਭਰ ਵਿਚ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੰਸਥਾ ਨੂੰ ਰਹਿਤ ਮਰਯਾਦਾ ਦੀ ਧੁਰੋਹਰ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪਰ ਨਾਲ ਹੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਹੋਰਨਾ ਧਰਮਾਂ 'ਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਧਾਰਮਿਕਾ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨਾਲੋਂ ਇਸ ਕਰਕੇ ਵੱਖਰਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਸੰਸਥਾ ਨੂੰ ਹਰ ਕਿਸੇ ਲਈ ਖੁਲ੍ਹਾ ਰੱਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਗੁਰਦੁਆਰੇ 'ਚ ਪਰਵੇਸ਼ ਵਾਸਤੇ ਨੰਗੇ ਪੈਰ ਅਤੇ ਸਿਰ ਢੱਕ ਕੇ ਜਾਣ ਦੀ ਸ਼ਰਤ, ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਪ੍ਰਤੀ ਸਤਿਕਾਰ ਵਾਸਤੇ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਇਹ ਪੱਖ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖ ਧਰਮ 'ਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਲਿਆਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਲਈ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਕੋਈ ਬੰਧਨ ਨਹੀਂ ਲਾਇਆ ਸੀ। ਸਹਿਜਧਾਰੀਆਂ ਦੇ ਮਸਲੇ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਰਹੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਧਰਮ ਨੂੰ ਧਾਰਮਿਕ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਰੱਖਣ ਦੀ, ਜੋ ਵਿਲੱਖਣਤਾ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਉਹ ਨਿਰਸੰਦੇਹ ਵੰਗਾਰੀ ਗਈ ਸੀ। ਸਿਆਂਸਤ ਦੇ ਪੈਰੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਇਸ ਮਸਲੇ ਬਾਰੇ ਕਾਨੂੰਨ ਮੁਤਾਬਿਕ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਜੱਜ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਲਾਗੂ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਫੈਸਲੇ ਨੂੰ ਪੰਥਕ ਮਾਨਤਾ ਮਿਲ ਜਾਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਇਸ ਫੈਸਲੇ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਮੁਤਾਬਿਕ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਫੈਸਲਾ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇ ਜੀ ਦੀ ਨਿਰੰਤਰਤਾ ਵਿਚ ਤਾਂ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ, ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਹਨ। ਇਸ ਸਿਧਾਂਤ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਅਰਦਾਸ ਵਿਚ 'ਜਾਗਤ ਜੋਤਿ ਅਤੇ ਜ਼ਾਹਰਾ ਜ਼ਹੂਰ' ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਨਿਤ ਦੁਹਰਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਨਾਨਕ ਨਾਮਲੇਵਾ ਵਿਚ ਫਖਰ ਮਿਹਸੂਸ ਕਰਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹਿਣ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਰੋਕਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ।
ਨਾਨਕ-ਜੋਤਿ ਦੀਆਂ ਸ਼ਰਧਾਵਾਨ ਧਿਰਾਂ ਵਿਚ ਸਹਿਜ ਸਥਾਪਨ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਸਿੱਖ ਅਕਾਦਮੀਸ਼ਨਾਂ ਨੂੰ ਨਿਭਾਉਣੀ ਚਾਹਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਪਾਸੇ ਅਜੇ ਅਸੀਂ ਤੁਰਨਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਾਸਤੇ ਕੋਈ ਅਕਾਦਮਿਕ ਏਜੰਡਾ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕਦੇ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੋਈ। ਸਿੱਖ ਸਭਿਆਚਾਰ ਨੇ ਕਿਸੇ ਵੇਲੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਵੇਲੇ ਇਸ ਦੀਆਂ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਕਾਇਮ ਹਨ। ਇਸ ਹਾਲਤ 'ਚ 1969 'ਚ ਤਿੰਨ ਸੌ ਸਾਲਾ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਵੇਲੇ ਜਿੰਨੇ ਕੂ ਅਕਾਦਮਿਕ ਯਤਨ ਹੋਏ ਸਨ, ਉਸ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਤੁਰਨ ਦੀ ਕੋਈ ਸੰਭਾਵਨਾ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆ ਰਹੀ। ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖ ਚੇਤਨਾ ਇਹ ਗੱਲ ਸਾਹਮਣੇ ਨਹੀਂ ਲਿਆ ਰਹੀ ਕਿ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਧਰਮ ਨੂੰ ਆਸਥਾ ਦੇ ਬੰਧਨਾ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਕਰਕੇ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ ਸੀ, ਉਸ ਨਾਲ ਪ੍ਰਾਪਤ 'ਚੋਂ ਲੈਣਯੋਗ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਅਤੇ ਛੱਡਣਯੋਗ ਨੂੰ ਛੱਡਕੇ ਅਜਿਹਾ ਸ਼ਬਦ-ਮਾਡਲ ਸਾਹਮਣੇ ਲੈ ਆਂਦਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਧਰਮ, ਭੂਤ ਦੇ ਭੈਅ ਅਤੇ ਭਵਿਖ ਦੇ ਲਾਰੇ 'ਚੋਂ ਨਿਕਲਕੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਰਤਮਾਨ ਦਾ ਧਰਮ ਹੋ ਸਕਣ ਦੇ ਸਮਰਥ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ।ਇਸ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਇਹ ਕਿ ਧਰਮ ਵਿਚੋਂ ਦੇਹੀ ਦੀ ਉਤਮਤਾ ਨੂੰ ਖਾਰਜ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਜਿਵੇਂ ਸ਼ਰਧਾ ਦੀ ਸੁਰ ਵਿਚ ਵਿਆਖਿਆਕਾਰਾਂ, ਕਥਾਕਾਰਾਂ ਜਾਂ ਢਾਡੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਕਹੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਕਾਦਮਿਕਤਾ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾ ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਵਿਧਾਵਾਂ ਸ਼ਰਧਾ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਦੁਆਲੇ ਹੀ ਘੁੰਮੀ ਜਾਂਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਬੰਦਾ ਅੱਗੇ ਤੁਰਨ ਦਾ ਭਰਮ ਪਾਲ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਅੱਗੇ ਤੁਰ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ। ਇਹ ਨਹੀਂ ਭੁੱਲਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਕਿ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਧਰਮ ਰਾਹੀਂ ਅਗਿਆਨ ਅਤੇ ਭਰਮ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿਣ ਦੀ ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਚੰਡ ਕੀਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਨੇ ਆਸਥਾ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈਕੇ ਜਿਹੋ ਜਿਹੇ ਇਨਸਾਨ ਦੀ ਸਿਰਜਨਾ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਉਹ ਹੱਕ ਸੱਚ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਸਕਣ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।ਇਸ ਰਾਹ 'ਤੇ ਤੁਰ ਕੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਸਿੱਖ ਹੋਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਜਾਣੋ ਅੱਜ ਦੇ ਰਾਸ਼ੀਫਲ 'ਚ ਕੀ ਹੈ ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਖਾਸ
NEXT STORY 
