ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ ਜੀਵਨ ਤੇ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦਾ ਵਿਲੱਖਣ ਵਰਤਾਰਾ ਪਿਛਲੀਆਂ ਤਿੰਨ ਸਦੀਆਂ ਦੌਰਾਨ ਹਰ ਦੌਰ 'ਚ ਸਿੱਖਾਂ ਅੰਦਰ ਨਵੀਂ ਰੂਹ ਫੂਕਣ ਦਾ ਸਬੱਬ ਬਣਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹਰ ਸਿੱਖ ਦਿਨ ਵਿਚ ਦੋ ਵੇਲੇ ਅਰਦਾਸ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਭਾਈ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਨੂੰ “ਖੋਪੜੀਆਂ ਲੁਹਾਈਆ, ਚਰਖੜੀਆਂ 'ਤੇ ਚੜ੍ਹੇ” ਅਤੇ “ਸਿੱਖੀ ਕੇਸਾਂ ਸੁਆਸਾਂ ਸੰਗ ਨਿਭਾਈ” ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਯਾਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸੰਨ 1720 ਵਿਚ ਲਾਹੌਰ (ਅੱਜ ਕੱਲ ਤਰਨਤਾਰਨ) ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਪੂਹਲਾ ਵਿਚ ਜਨਮੇ ਭਾਈ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਸਿੱਖੀ ਲਈ ਜੂਝ ਮਰਨ ਦਾ ਜਜ਼ਬਾ ਰੱਖਦਾ ਸੀ।
ਪੰਥ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੇ ਕਰਤਾ ਗਿਆਨੀ ਗਿਆਨ ਸਿੰਘ ਜੀ ਲਿਖਦੇ ਹਨ:-
ਪੂਲਾ ਨਾਮ ਗ੍ਰਾਮ ਅਹਿ ਨਿਕਟ ਭੜਾਣੈ ਬਹਿ, ਮਾਝੇ ਦੇਸ ਮੈ ਲਖਾਹਿ ਸਭ ਕੋ ਸੁਹਾਵਤੋ।
ਭਗਤ ਕਬੀਰ ਕੈਸੋ ਧੰਨੇ ਨੇ ਸਰਬੇ ਸਰੀਰ, ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਨਾਮ ਮਮ ਭਗਤੀ ਕਮਾਵਤੋ॥
ਜਤੀ ਸਤੀ ਹਠੀ ਤਪੀ ਸੂਰਬੀਰ ਧੀਰ ਬਰ, ਪਰ ਉਪਕਾਰੀ ਭਾਰੀ ਜਗ ਜਪ ਗਾਵਤੋ।
ਖੇਤੀ ਕਰਾਵਾਣੈ ਕ੍ਰਿਤ ਧਰਮ ਕੀ ਛਕੇ ਛਕਾਵੈ, ਧਰਮ ਕਰਾਵੈ ਆਪ ਕਰਤ ਰਹਾ ਭਤੋ।
ਨਗਰ ਦੀ ਰਵਾਇਤ ਮੂਜਬ ਭਾਈ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਪਿਤਾ ਸਰਦਾਰ ਜੋਧ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਵੀ ਜੰਗ ਵਿਚ ਜੂਝ ਕੇ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਸੰਨ 1716 'ਚ ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦਾ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਪਿਛੋਂ ਸਿੱਖਾਂ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਹਕੂਮਤੀ ਜਬਰ ਦੀ ਅੱਤ ਹੋ ਗਈ। ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਪੱਕੇ ਵਸੇਬੇ ਛੰਭਾਂ ’ਤੇ ਜੰਗਲ ਹੋ ਗਏ। ਜਕਰੀਆ ਖਾਂ, ਨਾਜ਼ਮ ਲਾਹੌਰ ਨੇ ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਮੁਕੰਮਲ ਖਾਤਮੇ ਲਈ ਆਪਣੇ ਮੁਖ਼ਬਰ ਕਾਇਮ ਕੀਤੇ, ਜੋ ਸਿੱਖਾਂ ਬਾਰੇ ਪਲ-ਪਲ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਦਿੰਦੇ ਸਨ। ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪਿਛੋਂ ਭਾਈ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਵੱਡੀ ਭੈਣ ਬੀਬੀ ਤਾਰੋ ਤੇ ਮਾਤਾ ਜੀ ਪਿੰਡ 'ਚ ਹੀ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਨ 'ਚ ਵਾਹੀ ਕਰਕੇ ਆਉਣ ਜਾਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦੇ-ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਸੇਵਾ ਕਰਦਿਆਂ ਜੀਵਨ ਨਿਰਬਾਹ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ।
ਰਾਹੇ ਬਗਾਹੇ ਜੰਗਲ ਬੇਲੇ 'ਚੋਂ ਸਿੰਘ ਆਉਂਦੇ ਤੇ ਭਾਈ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਕੇ ਅਤਿ ਪ੍ਰਸੰਨ ਹੁੰਦੇ। ਉਂਝ ਭਾਈ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਘਰ ਦੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਹਰ ਲੋੜਵੰਦ, ਗ਼ਰੀਬ ਗੁਰਬੇ ਲਈ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਹਿੰਦੇ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਲਾਹੌਰ ਤੋਂ ਪੱਟੀ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਮੁੜਦਿਆਂ ਰਹੀਮ ਬਖਸ਼ ਮਾਸ਼ੀ ਨਾਂ ਦੇ ਇਕ ਬਜ਼ੁਰਗ ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਪੂਹਲੇ ਕੋਲ ਰਾਤ ਪੈ ਗਈ। ਉਹ ਰਾਤ ਕੱਟਣ ਲਈ ਭਾਈ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਦੇ ਘਰੇ ਰੁਕਿਆ। ਸਿੰਘ ਨੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਜੋੜੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦਾ ਪਾਣੀ ਛਕਾਇਆ ਤੇ ਡੂੰਘੀ ਉਦਾਸੀ ਦਾ ਕਾਰਨ ਪੁੱਛਿਆ? ਰਹੀਮ ਬਖਸ਼ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਪੱਟੀ ਦੇ ਫੌਜਦਾਰ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਧੀ ਸਲਮਾਂ ਨੂੰ ਜਬਰੀ ਅਗਵਾ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ ਤੇ ਨਿਕਾਹ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਉਸਦੀ ਧੀ ਉਸ ਅੱਯਾਸ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰੀ ਹੈ।
ਉਹ ਲਾਹੌਰ ਜਕਰੀਆਂ ਖਾਂ ਕੋਲ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਲੈ ਕੇ ਗਿਆ ਸੀ ਪਰ ਉਥੇ ਵੀ ਸੁਣਵਾਈ ਨਹੀਂ ਹੋਈ। ਹੁਣ ਕਿਸੇ ਦੇ ਦੱਸ ਪਾਉਣ 'ਤੇ ਉਹ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਭਾਲ ਵਿਚ ਹੈ, ਜੋ ਉਸ ਦੀ ਧੀ ਨੂੰ ਜ਼ਾਲਮ ਕੋਲੋਂ ਛੁਡਵਾ ਸਕਣ। ਭਾਈ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਨੂੰ ਹੌਂਸਲਾ ਰੱਖਣ ਦੀ ਤਾਕੀਦ ਕੀਤੀ। ਉਸੇ ਰਾਤ ਝਿੜੀ ਵਿਚੋਂ 10 ਕੁ ਸਿੰਘ ਨਿਕਲ ਕੇ ਭਾਈ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਜੀ ਕੋਲੋਂ ਲੰਗਰ ਛਕਣ ਆ ਗਏ, ਰਹੀਮ ਬਖਸ਼ ਨੇ ਸਾਰੀ ਵਿਥਿਆ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸੀ। ਉਸੇ ਰਾਤ ਪੱਟੀ ਦੇ ਫੌਜਦਾਰ ਨੂੰ ਸੁੱਤਿਆਂ ਦਬੋਚਣ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਹੋਇਆ। ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਰਾਤ ਪੱਟੀ 'ਤੇ ਹੱਲਾ ਬੋਲ ਕੇ ਸਲਮਾਂ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦ ਕਰਵਾ ਕੇ ਰਹੀਮ ਬਖਸ਼ ਦੇ ਸਪੁਰਦ ਕੀਤਾ।
ਜਕਰੀਆ ਖਾਂ ਇਸ ਘਟਨਾ ਬਾਰੇ ਜਾਣ ਕੇ ਬਹੁਤ ਕ੍ਰੋਧਿਤ ਹੋਇਆ ਤੇ ਆਪਣੇ ਪਾਲੇ ਹੋਏ ਮੁਖ਼ਬਰਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਵਕੂਏ 'ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸਿੱਖਾਂ ਬਾਰੇ ਸੂਹ ਦੇਣ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਪਰਲੇ ਦਰਜੇ ਦੇ ਵਫਾਦਾਰ ਚੌਧਰੀਆਂ ਅਤੇ ਮੁਖ਼ਬਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਨਿਰਦਈ ਜੰਡਿਆਲੇ ਦਾ ਹਰਭਗਤ ਨਿਰੰਜਨੀਆਂ ਸੀ। ਭਾਵੇਂ ਪਿੰਡ ਪੂਹਲਾ ਇਸਦੀ ਚੌਧਰ ਥੱਲੇ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪਰ ਉਹ ਭਾਈ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਦੀ ਵਡਿਆਈ ਜਾਣ ਕੇ ਉਸ ਤੋਂ ਖਾਰ ਖਾਂਦਾ ਸੀ। ਹਰਭਗਤ ਨਿਰੰਜਨੀਏ ਨੇ ਭਾਈ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੁਖ਼ਬਰੀ ਜਕਰੀਆ ਖਾਂ ਕੋਲ ਜਾ ਕੀਤੀ। ਲਾਹੌਰ ਤੋਂ ਚੜ੍ਹੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਨੇ ਭਾਈ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਤੇ ਭੈਣ ਬੀਬੀ ਤਾਰੋ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ।
ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ਨੇ ਭੈਣ ਤਾਰੋ ਨੂੰ ਹਰਜਾਨਾ ਭਰ ਕੇ ਛੁਡਵਾ ਲਿਆ ਪਰ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਜਕਰੀਆ ਖਾਂ ਕੋਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਜਕਰੀਆ ਖਾਂ ਨੇ ਭਾਈ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਸਿਰ ਦੇ ਵਾਲ ਕਟਾ ਕੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਬਣ ਜਾਣ ਬਖਸ਼ਾਉਣ ਦੀ ਤਜਵੀਜ਼ ਦਿੱਤੀ ਪਰ ਭਾਈ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਕੀ ਮੁਸਲਮਾਨ ਬਣਨ ਨਾਲ ਮੌਤ ਨਹੀਂ ਆਵੇਗੀ? ਭਾਈ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕੇਸਾਂ ਸੰਗ ਦੁਨੀਆ ਤੋਂ ਰੁਖ਼ਸਤ ਹੋਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕਹੀ। ਤੈਸ਼ ਵਿਚ ਆ ਕੇ ਜਕਰੀਆ ਖਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ “ਮੈਂ ਤੇਰੇ ਕੇਸ ਜੁੱਤੀਆਂ ਮਾਰ-ਮਾਰ ਕੇ ਉਖਾੜ ਦਿਆਂਗਾ।
ਪੰਥ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦਾ ਕਰਤਾ ਲਿਖਦਾ ਹੈ :
ਜਿਮ ਜਿਮ ਸਿੰਘਨ ਤੁਰਕ ਸਤਾਵੈ। ਤਿਮ ਤਿਮ ਮੁਖ ਸਿੰਘ ਲਾਲੀ ਆਵੈ।
ਭਾਈ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਨੇ ਵਚਨ ਕੀਤਾ ਕਿ ਅਸੀਂ ਤੈਨੂੰ ਜੁੱਤੀ ਦੇ ਅੱਗੇ ਲਾ ਕੇ ਲੈ ਕੇ ਜਾਵਾਂਗੇ। ਕ੍ਰੋਧ 'ਚ ਅੰਨ੍ਹੇ ਹੋਏ ਜਕਰੀਆ ਖਾਨ ਨੇ ਨਾਈ ਮੰਗਵਾਇਆ ਤੇ ਭਾਈ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਦੇ ਕੇਸ ਕਤਲ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ। ਰਵਾਇਤ ਮੁਤਾਬਕ ਭਾਈ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਕੇਸ ਲੋਹੇ ਦੀਆਂ ਤਾਰਾਂ ਬਣ ਗਏ ਤੇ ਨਾਈ ਵਲੋਂ ਕੋਸ਼ਿਸ ਕਰਨ 'ਤੇ ਵੀ ਨਾ ਕੱਟੇ ਗਏ। ਇਸ ਪਿਛੋਂ ਖਾਨ ਨੇ ਰੰਬੀ ਨਾਲ ਖੋਪੜੀ ਲਾਹੁਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ। ਅਜੋਕੇ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਮਤ ਹੈ ਕਿ ਭਾਈ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜਕਰੀਆ ਨੂੰ ਲਲਕਾਰ ਕੇ ਆਖਿਆ ਕਿ ਮੇਰੀ ਖੋਪੜੀ ਲਾਹ ਦੇ ਪਰ ਕੇਸ ਨਾ ਕੱਟੀਂ। ਜਕਰੀਆ ਖਾਂ ਨੂੰ ਯਕੀਨ ਸੀ ਕਿ ਰੰਬੀ ਨਾਲ ਖੋਪੜੀ ਲਾਹੁਣ 'ਤੇ ਭਾਈ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਤੜਫੇਗਾ ਤੇ ਜਾਨ ਬਖਸ਼ੀ ਲਈ ਗਿੜਗੜਾਏਗਾ ਪਰ ਭਾਈ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਮੈਂ ਕੋਈ ਭੇਡ ਬੱਕਰੀ ਨਹੀਂ, ਗੁਰੂ ਦਾ ਸਿੱਖ ਹਾਂ। ਭਾਈ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਜੀ ਚੌਕੜਾ ਲਾ ਕਰ ਬੈਠ ਗਏ ਅਤੇ ਜਲਾਦ ਨੇ ਰੰਬੀ ਨਾਲ ਖੋਪਰ ਲਾਹੁਣਾ ਸ਼ੂਰੂ ਕੀਤਾ।
ਪੰਥ ਪਰਕਾਸ਼ ‘ਚ ਦਰਜ ਹੈ :
ਤਬ ਸਿੰਘ ਜੀ ਬਹੁ ਭਲੀ ਮਨਾਈ
ਸਾਥ ਕੇਸਨ ਕੇ ਖੋਪਰੀ ਜਾਈ
ਤੋ ਭੀ ਹਮਰੋ ਬਚਨ ਰਹਾਈ
ਸਿੱਖੀ ਕੀ ਗੁਰ ਪੈਜ ਰਖਾਈ ।।
ਖੋਪੜੀ ਲਾਹੁਣ ਪਿਛੋਂ ਲਹੂ-ਲੁਹਾਨ ਭਾਈ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੂੰ ਇਕ ਖਾਈ ਵਿਚ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤਾ। ਉਥੋਂ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਕੁਝ ਸਿੱਖ ਭਾਈ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੂੰ ਚੁੱਕ ਕੇ ਧਰਮਸਸ਼ਲਾ 'ਚ ਲੈ ਗਏ ਤੇ ਇਲਾਜ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਉਸੇ ਦੌਰਾਨ ਭਾਈ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਦੇ ਬੋਲ ਸੱਚ ਹੋਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਏ। ਜਕਰੀਆ ਖਾਂ ਨੂੰ ਪਿਸ਼ਾਬ ਦਾ ਬੰਨ੍ਹ ਪੈ ਗਿਆ, ਸਭ ਵੈਦ ਹਕੀਮ ਅਸਫ਼ਲ ਹੋਏ। ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਹੀ ਜਕਰੀਆ ਖਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਲਬਾਂ 'ਤੇ ਆ ਗਈ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਭਾਈ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਕੀਤੇ ਜਬਰ ਦਾ ਚੇਤਾ ਆਇਆ। ਉਸਨੇ ਭਾਈ ਸੁਬੇਗ ਸਿੰਘ ਰਾਹੀਂ ਪਸਚਾਤਾਪ ਦੀ ਗੱਲ ਚਲਾਈ। ਸਿੱਖ ਜਾਣਦੇ ਸਨ ਕਿ ਭਾਈ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਦਾ ਬਚਨ ਅਟੱਲ ਹੈ। ਪਿਸ਼ਾਬ ਦਾ ਬੰਨ੍ਹ ਤਾਂ ਟੁਟ ਸਕਦਾ ਜੇ ਭਾਈ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਦੀ ਜੁੱਤੀ ਜਕਰੀਆ ਖਾਂ ਦੇ ਸਿਰ 'ਤੇ ਮਾਰੀ ਜਾਵੇ। ਇਉਂ ਨਵਾਬ ਦੀ ਸਿਹਤਯਾਬੀ ਲਈ ਉਸਦੇ ਸਿਰ 'ਤੇ ਭਾਈ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਦੀਆਂ ਜੁੱਤੀਆਂ ਵੱਜਣ ਲੱਗ਼ੀਆਂ। ਜਦੋਂ ਜੁੱਤੀ ਵੱਜਦੀ ਪਿਸ਼ਾਬ ਆਉਂਦਾ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਬੰਨ੍ਹ ਪਿਆ ਰਹਿੰਦਾ।
ਖੋਪੜੀ ਲੱਥਣ ਤੋਂ ਪਿਛੋਂ ਭਾਈ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਜੀ 22 ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਜਿਊਂਦੇ ਰਹੇ ਅਤੇ ਜੁਲਾਈ 1745 ਨੂੰ ਦੇਹ ਦਾ ਉਹਲਾ ਕਰ ਗਏ। ਭਾਈ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਚਲਾਣੇ ਤੋਂ ਚਾਰ ਦਿਨ ਪਿਛੋਂ ਜਕਰੀਆ ਖਾਂ ਵੀ ਚੱਲ ਵਸੇ। ਸੰਨ 1762 ਵਿਚ ਭੰਗੀ ਮਿਸਲ ਦੇ ਸਿੰਘ ਸਰਦਾਰਾਂ ਨੇ ਲਾਹੌਰ ਦੀ ਅਬਦੁਲ ਖਾਨ ਮਸਜਿਦ ਕੋਲ ਭਾਈ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦੀ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਹੀਦਗੰਜ ਜੀ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਕਰਵਾਈ। ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ 300 ਸਾਲਾ ਜਨਮ ਦਿਹਾੜਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿੰਡ ਪੂਹਲਾ ਵਿਖੇ 8 ਤੇ 9 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਵੱਲੋਂ ਲੋਕਲ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਅੱਜ ਦੇ ਦਿਨ ’ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ : ਜਾਣੋ ਭਗਵਾਨ ਵਾਲਮੀਕਿ ਜੀ ਦਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਤੇ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਬਾਰੇ
NEXT STORY 
