ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ : ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਸੰਸਥਾ ਬਿਊਰੋ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਅਨ ਸਟੈਂਡਰਡਜ਼ (BIS) ਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਭੂਚਾਲ ਖਤਰੇ ਦੇ ਨਕਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਵੱਡਾ ਬਦਲਾਅ ਕੀਤਾ ਹੈ। 28 ਨਵੰਬਰ 2025 ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਇਸ ਨਵੇਂ ਮੈਪ ਅਨੁਸਾਰ, ਦੇਸ਼ ਦਾ 61% ਹਿੱਸਾ ਹੁਣ ਮੱਧਮ ਤੋਂ ਉੱਚ ਭੂਚਾਲ ਖਤਰੇ ਵਾਲੇ ਜ਼ੋਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਨਵਾਂ ਮੈਪ IS 1893 (2025) ਕੋਡ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਪੁਰਾਣੇ ਭੂਚਾਲ ਕੇਂਦਰਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਬਣੇ ਨਕਸ਼ਿਆਂ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਿਗਿਆਨਕ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ 'ਚ ਪ੍ਰੋਬੇਬਿਲਿਸਟਿਕ ਸੀਸਮਿਕ ਹੈਜ਼ਰਡ ਅਸੈਸਮੈਂਟ (PSHA), ਕੰਪਿਊਟਰ ਮਾਡਲਾਂ, ਸਰਗਰਮ ਫੌਲਟ ਲਾਈਨਾਂ ਦੇ ਡੇਟਾ ਅਤੇ ਟੈਕਟੋਨਿਕ ਪਲੇਟਾਂ ਦੀ ਗਤੀ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਹਿਮਾਲਿਆ ਲਈ ਨਵਾਂ 'ਜ਼ੋਨ VI'
- ਨਵੇਂ ਨਕਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਬਦਲਾਅ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚੇ ਖਤਰੇ ਵਾਲੇ 'ਜ਼ੋਨ VI' ਨੂੰ ਜੋੜਨਾ ਹੈ।
- ਜ਼ੋਨ VI (ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚਾ ਖਤਰਾ): ਇਸ ਵਿੱਚ ਪੂਰਾ ਹਿਮਾਲਿਆ ਖੇਤਰ, ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਤੋਂ ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਤੱਕ ਨੂੰ ਪਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪੁਰਾਣੇ ਨਕਸ਼ਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹਿਮਾਲਿਆ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਜ਼ੋਨ IV ਅਤੇ V ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਗਲਤ ਦੱਸਿਆ।
- ਜ਼ੋਨ VI ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਕੁਝ ਮੁੱਖ ਸ਼ਹਿਰ ਅਗਰਤਲਾ, ਭੁਜ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, ਦਾਰਜੀਲਿੰਗ, ਲੇਹ, ਮੰਡੀ, ਪੰਚਕੂਲਾ, ਸ਼ਿਮਲਾ, ਅਤੇ ਸ਼ਿਲਾਂਗ ਹਨ।
- ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਕੇਂਦਰੀ ਹਿਮਾਲਿਆ ਵਿੱਚ 200 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਕੋਈ ਵੱਡਾ ਭੂਚਾਲ ਨਹੀਂ ਆਇਆ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਊਰਜਾ ਜਮ੍ਹਾਂ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਮੁੱਖ ਫੌਲਟ ਲਾਈਨ ਟੁੱਟਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ 8 ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਤੀਬਰਤਾ ਦਾ ਭੂਚਾਲ ਆ ਸਕਦਾ ਹੈ।
75% ਆਬਾਦੀ ਹੁਣ ਖਤਰੇ ਵਿੱਚ
ਇਸ ਨਵੇਂ ਨਕਸ਼ੇ ਕਾਰਨ ਦੇਸ਼ ਦੀ 75% ਆਬਾਦੀ ਹੁਣ ਸਰਗਰਮ ਭੂਚਾਲ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਰਹੀ ਹੈ। ਪੁਰਾਣੇ ਚਾਰ ਜ਼ੋਨਾਂ (II, III, IV, V) ਦੀ ਬਜਾਏ ਹੁਣ ਪੰਜ ਜ਼ੋਨ ਹਨ:
- ਜ਼ੋਨ II: ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਖਤਰਾ (11% ਭੂਮੀ)।
- ਜ਼ੋਨ III: ਮੱਧਮ ਖਤਰਾ (30% ਭੂਮੀ)।
- ਜ਼ੋਨ IV: ਉੱਚ ਖਤਰਾ (18% ਭੂਮੀ), ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ, ਨੋਇਡਾ, ਗੁਰੂਗ੍ਰਾਮ, ਗਾਜ਼ੀਆਬਾਦ ਵਰਗੇ ਵੱਡੇ ਸ਼ਹਿਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
ਜ਼ੋਨ V : ਬਹੁਤ ਉੱਚ ਖਤਰਾ (11% ਭੂਮੀ), ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਗੁਜਰਾਤ ਦਾ ਕੱਛ ਅਤੇ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬ।
ਪੰਜਾਬ ਲਈ ਵੱਡੀ ਚੇਤਾਵਨੀ
ਇਸ ਬਦਲਾਅ ਤਹਿਤ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੁੱਖ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਸਮੇਤ ਕਈ ਇਲਾਕਿਆਂ ਨੂੰ ਉੱਚ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚੇ ਖਤਰੇ ਵਾਲੇ ਜ਼ੋਨਾਂ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ:
ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਖਤਰਾ: 'ਨਿਊ ਜ਼ੋਨ VI' (ਅਲਟਰਾ-ਹਾਈ ਰਿਸਕ)
ਨਵੇਂ ਨਕਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਖਤਰੇ ਵਾਲੇ ਨਵੇਂ ਜ਼ੋਨ VI ਨੂੰ ਜੋੜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਜ਼ੋਨ ਵਿੱਚ ਹਿਮਾਲਿਆ ਦਾ ਪੂਰਾ ਖੇਤਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।
ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਲੱਗਦਾ ਸ਼ਹਿਰ ਪੰਚਕੂਲਾ ਹੁਣ ਇਸ ਨਵੇਂ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਖਤਰਨਾਕ ਜ਼ੋਨ VI ਵਿੱਚ ਆ ਗਏ ਹਨ।
ਜ਼ੋਨ VI ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਭੂਚਾਲ ਦੀ ਤੀਬਰਤਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਖੇਤਰ ਹਿਮਾਲਿਆ ਦੀਆਂ ਸਰਗਰਮ ਫੌਲਟ ਲਾਈਨਾਂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹਨ।
ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੁੱਖ ਸ਼ਹਿਰ 'ਜ਼ੋਨ V' ਵਿੱਚ
ਨਵੇਂ ਮੈਪ ਅਨੁਸਾਰ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਈ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸ਼ਹਿਰ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਤੇ ਜਲੰਧਰ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਜ਼ੋਨ V (ਬਹੁਤ ਉੱਚ ਖਤਰਾ) ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਨੇੜਲੇ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਵੱਡੇ ਸ਼ਹਿਰ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅੰਬਾਲਾ ਅਤੇ ਕਰਨਾਲ ਵੀ ਜ਼ੋਨ V ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਜ਼ੋਨ V ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਇੱਥੇ ਬਹੁਤ ਉੱਚ ਤੀਬਰਤਾ ਦੇ ਭੂਚਾਲ ਆਉਣ ਦਾ ਖਤਰਾ ਹੈ।
ਨਿਰਮਾਣ ਕਾਰਜਾਂ 'ਤੇ ਅਸਰ
ਇਹ ਨਵਾਂ ਨਕਸ਼ਾ ਭਾਰਤ ਲਈ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਚੇਤਾਵਨੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਸਿੱਧਾ ਅਸਰ ਨਿਰਮਾਣ ਕਾਰਜਾਂ 'ਤੇ ਪਵੇਗਾ।
ਜ਼ੋਨ VI ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਨਵੀਆਂ ਇਮਾਰਤਾਂ, ਪੁਲ ਅਤੇ ਹਸਪਤਾਲ ਹੁਣ ਸਖ਼ਤ ਨਿਯਮਾਂ ਤਹਿਤ ਬਣਨਗੇ।
ਨਵੇਂ ਨਿਯਮਾਂ ਤਹਿਤ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ 50% ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨੀ ਪੈ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਟੀਲ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਦੁੱਗਣੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਇਸ ਨਾਲ ਨਿਰਮਾਣ ਦੀ ਲਾਗਤ 10-20% ਵੱਧ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਜਾਨਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰੇਗਾ।
ਕਿਉਂ ਹਟਾਇਆ ਗਿਆ ਜ਼ੋਨ I
ਜ਼ੋਨ I, ਜੋ ਕਿ "ਕੋਈ ਖਤਰਾ ਨਹੀਂ" ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਸੀ, ਨੂੰ 2002 ਵਿੱਚ ਹੀ ਹਟਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਕੋਈ ਵੀ ਜਗ੍ਹਾ ਭੂਚਾਲ ਤੋਂ ਬਿਲਕੁਲ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਨਹੀਂ ਮੰਨੀ ਜਾ ਸਕਦੀ।
ਨਵਾਂਸ਼ਹਿਰ ਵਿਖੇ ਬੱਸ ਸਟੈਂਡ ਦੇ ਬਾਹਰ ਚੱਲੀਆਂ ਗੋਲ਼ੀਆਂ ਦੇ ਮਾਮਲੇ 'ਚ ਵੱਡੀ ਅਪਡੇਟ
NEXT STORY 
