श्रीभगवानुवाच
लोके स्मिन्द्धिविधा निष्ठा पुरा प्रोक्ता मयानघ।
ज्ञानयोगेन साड्ख्यानां कर्मयोगेन योगिनाम्।।३।।
ਸ਼੍ਰੀ ਭਗਵਾਨ੍ਰ ਵਾਚ
ਲੋਕੇ ਸ੍ਰਮਿਨ੍ਰ ਦ੍ਰਵਿ-ਵਿਧਾ ਨਿਸ਼੍ਰਠਾ ਪੁਰਾ ਪ੍ਰੋਕ੍ਰਤਾ ਮਯਾਨਘ।
ਗ੍ਰਯਾਨ-ਯੋਗੇਨ ਸਾਂਖ੍ਰਯਾਨਾਮ੍ਰ ਕਰ੍ਰਮ-ਯੋਗੇਨ ਯੋਗਿਨਾਮ੍ਰ।।3।।
ਸ਼੍ਰੀ ਭਗਵਾਨ ਵਾਚ-ਪਰਮ ਪੁਰਖ ਭਗਵਾਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ; ਲੋਕੋ-ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ; ਅਸ੍ਰਮਿਨ੍ਰ- ਇਸ ; ਦ੍ਰਵਿਵਿਧਾ-ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ; ਨਿਸ਼ਠ੍ਰਾ -ਸ਼ਰਧਾ ; ਪੁਰਾ-ਪਹਿਲਾ ; ਪ੍ਰੋਕਤਾ-ਕਹੀ ਗਈ ; ਮਯਾ- ਮੇਰੇ ਰਾਹੀਂ ; ਅਨਘ-ਹੇ ਨਿਸ਼ਪਾਪ ; ਗ੍ਰਯਾਨ-ਯੋਗੇਨ-ਗਿਆਨ ਯੋਗ ਰਾਹੀਂ ; ਸਾਂਖ੍ਰਯਾਨਾਮ੍ਰ-ਗਿਆਨੀਆਂ ਦਾ ; ਕਰ੍ਰਮਯੋਗੇਨ-ਭਗਤੀ ਯੋਗ ; ਯੋਗਿਨਾਮ੍ਰ-ਭਗਤਾਂ ਦਾ।
ਅਨੁਵਾਦ : ਪਰਮ ਪੁਰਖ ਭਗਵਾਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੇ ਨਿਸ਼ਪਾਪ ਅਰਜੁਨ! ਮੈਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਦੱਸ ਚੁੱਕਾ ਹਾਂ ਕਿ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਜਾਣਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਨੁੱਖ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਇਸ ਨੂੰ ਗਿਆਨ ਯੋਗ ਰਾਹੀਂ ਸਮਝਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕੁਝ ਭਗਤੀਮਈ ਸੇਵਾ ਰਾਹੀਂ।
ਭਾਵ : ਦੂਜੇ ਅਧਿਆਇ ਦੇ ਉੱਨਤਾਲੀਵੇਂ ਸ਼ਲੋਕ ਵਿਚ ਭਗਵਾਨ ਨੇ ਦੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਰਗਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਹੈ-ਸਾਂਖਯਯੋਗ ਅਤੇ ਕਰਮਯੋਗ ਜਾਂ ਬੁੱਧੀਯੋਗ। ਇਸ ਸ਼ਲੋਕ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਧੇਰੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਾਂਖਯਯੋਗ ਜਾਂ ਆਤਮਾ ਅਤੇ ਪਦਾਰਥ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਅਧਿਐਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਹੈ, ਜਿਹੜੇ ਵਿਵਹਾਰਕ ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਨ ਰਾਹੀਂ ਵਸਤਾਂ ਦਾ ਚਿੰਤਨ ਤੇ ਮਨਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਦੂਸਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਭਾਵਨਾ ਨਾਲ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵਿਚ ਕਾਰਜ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਦੂਜੇ ਅਧਿਆਇ ਦੇ ਇਕਹੱਤਰਵੇਂ ਸ਼ਲੋਕ ਵਿਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਨਤਾਲੀਵੇਂ ਸ਼ਲੋਕ ਵਿਚ ਵਿਚ ਵੀ ਭਗਵਾਨ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਬੁੱਧੀਯੋਗ ਜਾਂ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਭਾਵਨਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ 'ਤੇ ਚੱਲਦੇ ਹੋਏ ਮਨੁੱਖ ਕਰਮਾਂ ਦੇ ਬੰਧਨਾਂ ਤੋਂ ਛੁੱਟ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਮਾਰਗ ਵਿਚ ਕੋਈ ਦੋਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਕਾਹਠਵੇਂ ਸ਼ਲੋਕ ਵਿਚ ਇਸੇ ਸਿਧਾਂਤ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਬੁੱਧੀਯੋਗ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਾਰਬ੍ਰਹਮ (ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ) 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਇੰਦਰੀਆਂ ਨੂੰ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਕਾਬੂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਦੋਵੇਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਯੋਗ ਧਰਮ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਰੂਪ 'ਚ ਇਕ-ਦੂਜੇ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹਨ। ਦਰਸ਼ਨ ਤੋਂ ਸੱਖਣਾ ਧਰਮ ਸਿਰਫ ਭਾਵੁਕਤਾ ਜਾਂ ਕਦੀ-ਕਦੀ ਧਰਮ ਕੱਟੜਤਾ ਅਤੇ ਧਰਮ ਤੋਂ ਸੱਖਣਾ ਦਰਸ਼ਨ ਮਾਨਸਿਕ ਕਲਪਨਾ ਹੈ। ਆਖਰੀ ਮੰਤਵ ਤਾਂ ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਜਿਹੜੇ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਲੋਕ ਪਰਮ ਸਤਿ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਆਖਿਰਕਾਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਭਾਵਨਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦਾ ਉਲੇਖ ਵੀ ਭਗਵਦ ਗੀਤਾ 'ਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਮਾਰਗਾਂ ਦਾ ਮੰਤਵ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਸੰਬੰਧ 'ਚ ਆਪਣੀ ਅਸਲੀ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਸਮਝ ਲੈਣਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਅਪ੍ਰਤੱਖ ਮਾਰਗ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਚਿੰਤਨ ਹੈ, ਜਿਸ ਰਾਹੀਂ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਭਾਵਨਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਤਕ ਪਹੁੰਚਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਤੱਖ ਮਾਰਗ 'ਚ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਭਾਵਨਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤ 'ਚ ਹੀ ਹਰ ਵਸਤੂ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਸੰਬੰਧ ਜੋੜਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ 'ਚੋਂ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਭਾਵਨਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦਾ ਮਾਰਗ ਉੱਤਮ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ 'ਚ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਤਰੀਕੇ ਰਾਹੀਂ ਇੰਦਰੀਆਂ ਨੂੰ ਨਿਰਮਲ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਹੁੰਦਾ। ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਭਾਵਨਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਆਪ ਹੀ ਸ਼ੁੱਧ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਭਗਤੀ ਦੀ ਪ੍ਰਤੱਖ ਵਿਧੀ ਆਸਾਨ ਤੇ ਅਲੌਕਿਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਟੋਕਾ ਸਾਹਿਬ
NEXT STORY 
