ਚੇਤੰਨਤਾ ਅੱਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਪੈਸੇ ਪਿੱਛੇ ਚਲ ਰਹੀ ਤੇਜ਼ ਰਫਤਾਰ ਦੀ ਦੌੜ ਵਿਚ ਕੀਤੇ ਖ਼ੋ ਜਹੀ ਗਈ ਹੈ। ਬਲਕਿ ਇਹ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਦੀ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪੁਰਾਣੀ ਕੁਦਰਤੀ ਕਲਾ ਹੈ । ਚੇਤੰਨਤਾ ਤੋਂ ਭਾਵ ਜਿਹੜਾ ਵੀ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਉਸ ਜਗ੍ਹਾ ’ਤੇ ਜਾਗਰੂਕ ਰਹਿਣ ਤੋਂ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਮਨ ਦੇ ਖਿਆਲ, ਭਾਵਨਾਵਾਂ, ਕੋਮਲਤਾ, ਸਰੀਰ ਦੀ ਸਨਸਨੀ ਦਾ ਜਾਗਰੂਕ ਰਹਿਣਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਚੇਤੰਨਤਾ ਦਾ ਸਿੱਧਾ ਸੰਬੰਧ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਹੈ। ਧਿਆਨ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਜਗ੍ਹਾ, ਧਾਤੁ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਤੇ ਪੂਰੀ ਚੇਤਨਤਾ ਦੇ ਨਾਲ ਇਕਾਗਰ ਕਰਨਾ ।
ਚੇਤੰਨਤਾ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੇ ਲਈ ਦੂਰ ਜਾਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ, ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਸਾਹ ਤੋਂ ਹੀ ਚੇਤੰਨ ਹੋਣ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਸਾਹ ਲੈਂਦੇ ਸਮੇਂ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਅਹਿਸਾਸ ਕਰਨਾ ਚੇਤੰਨਤਾ ਦਾ ਹੀ ਇਕ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਜਦੋ ਅਸੀਂ ਚੇਤੰਨਤਾ ਦੇ ਨਾਲ ਸਾਹ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਅਹਿਸਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਹ ਰੱਬ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਕਿੰਨਾ ਕੀਮਤੀ ਤੋਹਫ਼ਾ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਇਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਹੈ। ਚੇਤੰਨਤਾ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦੇ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਅਜ਼ਮਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।
ਜਿਵੇਂ ਘਰ ਵਿਚ ਸਫਾਈ, ਧੁਲਾਈ, ਖਾਣਾ ਪਕਾਉਣ, ਰੋਟੀ ਖਾਂਦੇ ਅਤੇ ਨਹਦੇ ਸਮੇਂ। ਘਰ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਚੀਜ ਨੂੰ ਸਾਫ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਪੂਰੀ ਚੇਤੰਨਤਾਦੇ ਨਾਲ ਉਸ ਨੂੰ ਸਾਫ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਸਾਫ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਉਤਪਾਦਾ ਜਿਵੇ ਕੇ ਸਾਬਣ, ਸਿਰਫ, ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਹੱਥਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਇਹਸਾਸ ਕਰਨਾ। ਸਫਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤੱਸਲੀਬਖਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸਫਾਈ ਨੂੰ ਦੇਖਣਾ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਸਫਾਈ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਖੁਸ਼ ਹੋਣਾ। ਇਸੇ ਤਰਾਂ ਖਾਣਾ ਬਣਾਂਦੇ ਅਤੇ ਖਾਂਦੇ ਸਮੇਂ ਸਬਜ਼ੀ ਜਾ ਫ਼ਲ ਦੀ ਬਣਤਰ,ਖੁਸ਼ਬੂ, ਰੰਗ ਨੂੰ ਦੇਖਣਾ ਅਤੇ ਅਹਿਸਾਸ ਕਰਨਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਨਾ ਸਿਰਫ ਖਾਣਾ ਜਲਦੀ ਹਜ਼ਮ ਹੁੰਦਾ, ਸਗੋਂ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਵਿਟਾਮਿਨਸ, ਮਿਨਰਲਸ, ਪ੍ਰੋਟੀਇੰਸ ਮਿਲਣ ਦੇ ਵਿਚ ਸਹਾਇਤਾ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।
ਇਹ ਸਭ ਗੱਲਾਂ ਬਹੁਤ ਛੋਟੀਆਂ ਲੱਗਦੀਆਂ ਹੋਣਗੀਆਂ ਪਰ ਇਹ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਦਿਮਾਗੀ ਚਿੰਤਾਵਾਂ, ਬੇਚੈਨੀ, ਨਾਕਰਾਤਮਕ ਸੋਚ ਦੂਰ ਕਰਨ ਵਿਚ ਸਹਾਇਤਾ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਮਨ ਵਿਚ ਇਕ ਸਮੇਂ ਇੱਕ ਵੀਚਾਰ ਹੀ ਆ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਦੋ ਸਾਡਾ ਧਿਆਨ ਕੰਮ ਵੱਲ ਹੋਵੇਗਾ ਤਾ ਨਾਕਰਾਤਮਕ ਸੋਚ ਜਾਂ ਫਿਕਰ ਵਾਲੇ ਵੀਚਾਰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਚਲੇ ਜਾਣਗੇ।ਘਰ ਤੋਂ ਨਿਕਲਦੇ ਹੋਏ ਚੇਤੰਨਤਾ ਨੂੰ ਅਜ਼ਮਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਦਫਤਰ ,ਸਕੂਲ ਜਾਂਦੇ ਸਮੇਂ
ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਰਾਸ਼ਨ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਮੇਂ ਵੀ, ਇਕ ਜਗਾਹ ਰੁਕ ਆਪਣੇ ਨੇੜੇ ਦੇ ਕੁਦਰਤੀ ਨਜ਼ਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਦੇਖਣਾ, ਫੂਲਾ ਦੀ ਖੁਸ਼ਬੂ ਨੂੰ ਲੈਣਾ ਅਤੇ ਪੰਛੀਆਂ ਦੇ ਚਹਿਕਣ ਦੀ ਅਵਾਜ ਨੂੰ ਚੇਤੰਨਤਾ ਦੇ ਨਾਲ ਸੁਣਨਾ। ਕੁਦਰਤੀ ਨਜ਼ਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਨਿਹਾਰਣ ਨਾਲ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤੀ ਅਤੇ ਅਹਿਮੀਅਤ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਮਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਕਰਾਨੇ ਦਾ ਭਾਵ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਨਾਲ ਮਨ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਦੂਰ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਵਾਰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸੁੰਦਰ ਨਜ਼ਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਦੇਖੇ ਬਿਨਾ ਹੀ ਅਸੀਂ ਕੋਲ ਦੇ ਗੁਜ਼ਰ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ।
ਅੱਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਕੋਲ ਏਨਾ ਵੀ ਸਮਾਂ ਨਹੀਂ ਕੇ ਇਕ ਜਗ੍ਹਾ ਖੜੇ ਹੋ ਕੇ ਕੁਦਰਤ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਕਰ ਸਕੀਏ। ਮਨੁੱਖ ਸਾਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਚੇਤੰਨਤਾ ਦੇ ਬਿਨਾ ਹੀ ਕੱਟਦਾ ਹੈ | ਚੇਤੰਨਤਾ ਨਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਹੀ ਦਿਮਾਗੀ ਤਨਾਵ, ਸ਼ਰੀਰ ਦੀ ਤਾਕਤ ਦਾ ਘਟ ਹੋਣਾ ,ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੇਸਸੁਰੇ ਦਾ ਘਟ ਹੋਣਾ,ਹਾਰਟ ਅਟੈਕ ਅਤੇ ਨੀਂਦ ਘਟ ਜਾਣਾ ਆਦਿ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਵੱਧ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਇਕ ਖੋਜ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਚੇਤੰਨਤਾ ਸਾਨੂੰ ਸਿਖਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸ ਤਰਾਂ ਪੂਰੀ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਦੇ ਨਾਲ ਬੇਚੈਨੀ ਅਤੇ ਦਿਮਾਗੀ ਤਨਾਅ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨਾ ਹੈ।
ਪਰ ਯਾਦ ਰਹੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਚੀਜ਼ ਦੀ ਬਹੁਲਤਾ ਬੁਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਚੇਤੰਨਤਾ ਦੇ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਪਹਿਲੂ ਨੂੰ ਲਿਆਣਾ ਹੈ, ਤਾਕਿ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਆਨੰਦ ਮਾਨ ਸਕੀਏ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਕੰਮ ਸੁਚੱਜੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਹੋ ਸਕਣ। ਕਿਤੇ ਇਹ ਨਾ ਹੋਏ ਕਿ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀਆਂ ਇੰਦਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤ ਨਾ ਹੋਣ ਦਈਏ । ਜਿਵੇਂ ਘੜੀ ਦੀ ਟਿਕ-ਟਿਕ, ਪੱਖਾਂ ਚਲਣ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਜਾਂ ਹੋਰ ਕੋਈ ਛੋਟੀ-ਮੋਟੀ ਅਵਾਜ਼ ਪ੍ਰਤੀ ਜਾਇਦਾ ਧਿਆਨ ਲਗਾਵਾਂਗੇ ਤਾ ਅਰਾਮ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸਾਉਣ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨੀ ਆ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਚੇਤੰਨਤਾ ਦਾ ਕਸੂਰ ਨਹੀਂ। ਉਸਨੂੰ ਗ਼ਲਤ ਢੰਗ ਨਾਲ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਅਰਾਮ ਕਰਨ ਲਗੇ ਸਰੀਰ ਤੇ ਮਨ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤ ਹੀ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
WHO ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿਚ ਹਰ ਉਮਰ ਦੇ 264 ਮਿਲੀਅਨ ਲੋਕ ਦਿਮਾਗੀ ਤਨਾਵ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਅੰਕੜਾ ਮਰਦਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵੱਧ ਹੈ। ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਦਿਮਾਗੀ ਤਨਾਅ ਦਾ ਹੀ ਨਤੀਜਾ ਹੈ। ਹਰ ਸਾਲ 8,00,000 ਦੇ ਲਗਭਗ ਲੋਕ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਪਰ ਚੇਤੰਨਤਾ ਨਾਲ ਜਿਉਣਾ ਕਿਵੇਂ ਹੈ, ਇਸ ਵਾਸਤੇ ਕੁਝ ਗਤਿਵਿਧਿਆਂ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ :-
1. ਚੇਤੰਨਤਾ ਨਾਲ ਸੁਣਨਾ - ਆਪਣੇ ਨੇੜੇ ਦੀਆ ਅਵਾਜ਼ਾਂ ਦੀ ਉੱਚੀ ਪਿੱਚ, ਆਵਿਰਤੀ ਨੂੰ ਚੇਤੰਨਤਾ ਨਾਲ ਸੁਣਨਾ। ਇਕ ਜਾਂ ਇਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਅਵਾਜ਼ਾਂ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।
2. ਚੇਤੰਨਤਾ ਨਾਲ ਖੁਸ਼ਬੂ ਲੈਣਾ - ਆਪਣੇ ਨੇੜੇ ਦੀ ਖੁਸ਼ਬੂ ਲਈ ਸੁਚੇਤ ਰਹਿਣਾ।
3. ਚੇਤੰਨਤਾ ਨਾਲ ਛੂਹਣਾ- ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਦੀਆਂ ਉਂਗਲਾਂ ਨੂੰ ਸਪਰਸ਼ ਕਰਕੇ ਅਹਿਸਾਸ ਕਰਨਾ।
4. ਚੇਤੰਨਤਾ ਨਾਲ ਦੇਖਣਾ - ਆਪਣੇ ਨੇੜੇ ਦੀਆਂ ਚੀਜਾਂ ਨੂੰ ਚੇਤੰਨਤਾ ਨਾਲ ਦੇਖਣਾ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਣਤਰ ,ਰੰਗ ,ਮੋਟਾਈ ,ਤਿੱਖਾਪਨ ਆਦਿ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਦੇਖਣਾ।
5 ਚੇਤੰਨਤਾ ਨਾਲ ਖਾਣਾ - ਖਾਣਾ ਖਾਂਦੇ ਸਮੇਂ ਖਾਣੇ ਦੀ ਬਣਤਰ ਅਤੇ ਸਵਾਦ ਨੂੰ ਚੱਖਣਾ |
ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਚੰਦ ਸਤਰਾਂ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਕਹਿਣਾ ਚਾਹਵਾਂਗੀ :
"ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਹੈ ਅਨਮੋਲ, ਨਾ ਗਵਾਓ ਇਸ ਨੂੰ ,
ਇਹ ਹੈ ਰੱਬ ਦੀ ਦਾਤ, ਨਾ ਅਜਮਾਓ ਇਸ ਨੂੰ ,
ਜੀਓ ਚੇਤੰਨਤਾ ਦੇ ਨਾਲ, ਨਾ ਹਰਾਓ ਇਸ ਨੂੰ "
ਪ੍ਰੋ. ਰਿੰਕਲ,
ਟਾਂਡਾ ਉਰਮੁੜ, ਪੰਜਾਬ
ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਧੀ ਦਾ ਹੋਣਾ ਸਭ ਤੋਂ ਖਾਸ
NEXT STORY 
