ਯੁੱਧਵੀਰ ਸਿੰਘ ਲਾਂਬਾ
ਭਾਰਤ ’ਚ 15 ਅਗਸਤ ਨੂੰ 73ਵਾਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਿਵਸ ਦੇਸ਼ਵਾਸੀ ਜ਼ੋਰ-ਸ਼ੋਰ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਨਾਲ ਮਨਾ ਰਹੇ ਹਨ। 15 ਅਗਸਤ ਦਾ ਦਿਨ ਸਾਡੇ ਭਾਰਤੀਆਂ ਲਈ ਖਾਸ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸੇ ਦਿਨ ਭਾਰਤ ਨੇ 15 ਅਗਸਤ 1947 ਦੇ ਦਿਨ ਹੀ 200 ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਗੁਲਾਮੀ ਦੀਆਂ ਜ਼ੰਜੀਰਾਂ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਹਾਸਿਲ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਇਕ ਰਿਪੋਰਟ ਮੁਤਾਬਿਕ ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਭਾਰਤ ’ਚ ਵਿਸ਼ਵ ਦੀ ਭੁੱਖੀ ਆਬਾਦੀ ਦਾ ਕਰੀਬ ਇਕ-ਤਿਹਾਈ ਹਿੱਸਾ ਨਿਵਾਸ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ’ਚ ਕਰੀਬ 39 ਫੀਸਦੀ ਬੱਚੇ ਢੁੱਕਵੇਂ ਪੋਸ਼ਣ ਤੋਂ ਵਾਂਝੇ ਹਨ। ਗਰੀਬੀ ਅਤੇ ਭੁੱਖਮਰੀ ਵਰਗੀਆਂ ਬੁਨਿਆਦੀ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਅਰਥ ਵਿਵਸਥਾ ਨੂੰ ਢੁੱਕਵੀਂ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਦੇਣ ’ਚ ਅੜਿੱਕਾ ਬਣੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ।
‘ਜਿਸ ਦੇਸ਼ ਕਾ ਬਚਪਨ ਭੂਖਾ ਹੈ, ਉਸ ਦੇਸ਼ ਕੀ ਜਵਾਨੀ ਕਿਆ ਹੋਗੀ’
ਭੁੱਖ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਇਹ ਸ਼ੇਅਰ ਸਾਨੂੰ ਸੋਚਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਸ਼ੇਅਰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਨੂੰ ਬਾਖੂਬੀ ਬਿਆਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਇਕ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਆਬਾਦੀ ਗਰੀਬੀ ਰੇਖਾ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਆਪਣਾ ਜੀਵਨ ਬਸਰ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਲਈ ਰੋਟੀ, ਕੱਪੜਾ ਅਤੇ ਮਕਾਨ ਦੀ ਵਿਵਸਥਾ ਕਰਨਾ ਸਰਕਾਰ ਸਾਹਮਣੇ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਚੁਣੌਤੀ ਹੈ। ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਇਕ ਕਹਾਵਤ ਸੁਣਦੇ ਆ ਰਹੇ ਹਾਂ ਕਿ ਇਨਸਾਨ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ’ਚ ਤਿੰਨ ਚੀਜ਼ਾਂ ‘ਰੋਟੀ, ਕੱਪੜਾ ਅਤੇ ਮਕਾਨ’ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਮੁੱਢਲੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ’ਚ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਰੋਟੀ, ਕੱਪੜਾ ਅਤੇ ਮਕਾਨ ਹਰ ਇਨਸਾਨ ਦੀ ਮੁੱਢਲੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਜੀਵਨ ਨਰਕ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਪੁਰਾਣੀ ਕਹਾਵਤ ਹੈ ‘ਬੱਚੇ ਭਗਵਾਨ ਦਾ ਰੂਪ ਹੁੰਦੇ ਹਨ’ ਕਿਉਂਕਿ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਦਿਲ ਹੋਰ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਾਫ ਅਤੇ ਪਵਿੱਤਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਬੱਚੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਭਵਿੱਖ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਬੱਚੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵਡਮੁੱਲੀ ਸੰਪਤੀ ਅਤੇ ਧ੍ਰੋਹਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਹਰ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਭਵਿੱਖ ਬੱਚਿਆਂ ’ਤੇ ਹੀ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਵੱਡੇ ਹੋ ਕੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਕਿਸਮਤ ਬਣਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਰਾਹ ’ਤੇ ਅੱਗੇ ਲਿਜਾਂਦੇ ਹਨ ਪਰ ਭੁੱਖੇ ਅਤੇ ਕੁਪੋਸ਼ਿਤ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਦਮ ’ਤੇ ਇਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਦੇ ਨੇਤਾ ਲਗਾਤਾਰ ਦੇਸ਼ ’ਚ ਤਰੱਕੀ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਲੰਮੇ-ਚੌੜੇ ਦਾਅਵੇ ਕਰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਜੋ ਅੰਕੜੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ’ਚ ਭੁੱਖਮਰੀ ਦੇ ਹਾਲਾਤ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਗੈਰ-ਸਰਕਾਰੀ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਸੰਸਥਾ–ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਫੂਡ ਪਾਲਿਸੀ ਰਿਸਰਚ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਵਲੋਂ ਉੱਭਰ ਕੇ ਆਏ ਹਨ, ਉਹ ਹੈਰਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਹਨ। 16 ਮਈ 2014 ਨੂੰ ਹੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਅਤੇ ਭਾਜਪਾ ਨੂੰ ਮੁਕੰਮਲ ਬਹੁਮਤ ਮਿਲਿਆ ਸੀ, ਉਦੋਂ ਸੰਸਾਰਕ ਭੁੱਖ ਸੂਚਕਅੰਕ ’ਚ ਭਾਰਤ 55ਵੇਂ ਰੈਂਕ ’ਤੇ ਸੀ, ਉਥੇ ਹੀ 2015 ’ਚ 80ਵੇਂ, 2016 ’ਚ 97ਵੇਂ, ਸਾਲ 2017 ’ਚ 100ਵੇਂ ਅਤੇ ਇਸ ਵਾਰ 119 ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਸੰਸਾਰਕ ਭੁੱਖ ਸੂਚਕਅੰਕ 2018 ’ਚ ਲੁੜਕ ਕੇ ਭਾਰਤ 103ਵੇਂ ਸਥਾਨ ’ਤੇ ਹੈ। ਇਹ ਸੱਚਮੁਚ ਚਿੰਤਾ ਵਧਾਉਣ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਇਹ ਅੰਕੜਾ ਸਾਡੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਤਮਾਮ ਦਾਅਵਿਆਂ ਦੀ ਭਰੋਸੇਯੋਗਤਾ ’ਤੇ ਸਵਾਲ ਖੜ੍ਹੇ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਗਲੋਬਲ ਹੰਗਰ ਇੰਡੈਕਸ (ਜੀ. ਐੱਚ. ਆਈ.) ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਸਾਲ 2006 ’ਚ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਫੂਡ ਪਾਲਿਸੀ ਰਿਸਰਚ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਨੇ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਵੈਲਟ ਹੰਗਰਲਾਈਫ ਨਾਂ ਦੀ ਇਕ ਜਰਮਨ ਸੰਸਥਾ ਨੇ 2006 ’ਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਗਲੋਬਲ ਹੰਗਰ ਇੰਡੈਕਸ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਗਲੋਬਲ ਹੰਗਰ ਇੰਡੈਕਸ ’ਚ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਤਮਾਮ ਦੇਸ਼ਾਂ ’ਚ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰਪੂਰਵਕ ਵੇਰਵਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਸਾਲ ਅਕਤੂਬਰ ’ਚ ਗਲੋਬਲ ਹੰਗਰ ਇੰਡੈਕਸ ਰਿਪੋਰਟ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। 2018 ਦਾ ਗਲੋਬਲ ਹੰਗਰ ਇੰਡੈਕਸ ਇਸ ਦਾ 13ਵਾਂ ਅੰਕ ਹੈ। ਸੰਸਾਰਕ ਭੁੱਖ ਸੂਚਕਅੰਕ 2018 ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ’ਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਨੇਪਾਲ ਅਤੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਵਰਗੇ ਗੁਆਂਢੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਖਰਾਬ ਹੈ। ਤਮਾਮ ਦਾਅਵਿਆਂ ਦੇ ਵਿਚਾਲੇ ਗਲੋਬਲ ਹੰਗਰ ਇੰਡੈਕਸ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਦੱਸ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ ਮੌਜੂਦਾ ਸਰਕਾਰ ਦੇਸ਼ ’ਚੋਂ ਭੁੱਖਮਰੀ ਦੂਰ ਕਰਨ ’ਚ ਫੇਲ ਸਾਬਿਤ ਹੋਈ ਹੈ।
ਚੋਣਾਂ ਨੇੜੇ ਆਉਂਦਿਆਂ ਹੀ ਅਕਸਰ ਨੇਤਾ ਜਨਤਾ ਨਾਲ ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਵਾਅਦੇ ਕਰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਚੋਣਾਂ ਜਿੱਤਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਵਾਅਦੇ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਭਾਰਤ ’ਚ ਭੁੱਖਮਰੀ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਅਨੇਕ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਬਣੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪਾਲਣਾ ਨਹੀਂ ਹੋਈ। ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਗਰੀਬਾਂ ਲਈ ਚਲਾਈਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਅਤੇ ਲਾਲਫੀਤਾਸ਼ਾਹੀ ਕਾਰਣ ਗਰੀਬਾਂ ਤਕ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚ ਰਹੀਆਂ। ਇੰਡੀਅਨ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ ਪਬਲਿਕ ਐਡਮਨਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ ਵਲੋਂ ਇਕ ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਹਰ ਸਾਲ 23 ਕਰੋੜ ਟਨ ਦਾਲ, 12 ਕਰੋੜ ਟਨ ਫ਼ਲ ਅਤੇ 21 ਟਨ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਵੰਡ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿਚ ਖਾਮੀਆਂ ਕਾਰਣ ਖਰਾਬ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਉਤਸਵ, ਸਮਾਰੋਹ, ਸ਼ਾਦੀ-ਵਿਆਹ ਆਦਿ ’ਚ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ’ਚ ਪੱਕਿਆ ਹੋਇਆ ਖਾਣਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਬਣਾ ਕੇ ਬਰਬਾਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਥੇ ਹੀ ਬਦਕਿਸਮਤੀ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਰੋਜ਼ ਲੱਖਾਂ ਲੋਕਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਭੁੱਖੇ ਸੌਣ ਦੀ ਨੌਬਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਆਜ਼ਾਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦੇ 72 ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਇਕ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਆਬਾਦੀ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਭੁੱਖੇ ਪੇਟ ਸੌਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੈ, ਜੋ ਹੈਰਾਨਕੁੰਨ, ਨਿਰਾਸ਼ਾਜਨਕ ਅਤੇ ਸ਼ਰਮਨਾਕ ਗੱਲ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਸੇ ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਤੋਂ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਕਿ 72 ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਦੇਸ਼ ’ਚ ਗਰੀਬੀ ਅਤੇ ਭੁੱਖਮਰੀ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ’ਚ ਅੱਜ ਵੀ ਭੁੱਖਮਰੀ ਕਾਰਣ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਮੌਤ ਸਰੀਰ ’ਚ ਪੋਸ਼ਕ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਭਾਰੀ ਕਮੀ ਅਤੇ ਕਾਫੀ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਖਾਣਾ ਨਾ ਮਿਲਣ ਕਾਰਣ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਦਿੱਲੀ ਦੀਆਂ 3 ਸਕੀਆਂ ਭੈਣਾਂ ਦੀ ਜੁਲਾਈ 2018 ’ਚ ਭੁੱਖ ਨਾਲ ਮੌਤ ਦੀ ਸ਼ਰਮਨਾਕ ਘਟਨਾ ਨੇ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਭੁੱਖ ਨਾਲ ਲੜਨ ਦੀ ਲੜਾਈ ਦੀ ਪੋਲ ਖੋਲ੍ਹ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਭੁੱਖਮਰੀ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਦੀ ਚੁਣੌਤੀ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਇੱਛਾ-ਸ਼ਕਤੀ ਨਾਲ ਠੋਸ ਅਤੇ ਵਿਵਹਾਰਿਕ ਕਦਮ ਚੁੱਕਣੇ ਪੈਣਗੇ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਮਹਾਨ ਲੇਖਕ ਮੁਨਸ਼ੀ ਪ੍ਰੇਮਚੰਦ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਜੀਵਨ ਦਾ ਅਸਲੀ ਸੁੱਖ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਸੁੱਖ ਦੇਣ ’ਚ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੁੱਖ ਲੁੱਟਣ ’ਚ ਨਹੀਂ।
ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ 72 ਸਾਲਾਂ ’ਚ ਅਸੀਂ ਕੀ ਗੁਆਇਆ, ਕੀ ਪਾਇਆ
NEXT STORY