ਹਰ ਵਾਰ ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਆਵਾਜਾਈ ਦੇ ਹੋਰ ਸਾਧਨਾਂ ਦੀ ਬਜਾਏ ਰੇਲਗੱਡੀ ਰਾਹੀਂ ਯਾਤਰਾ ਕਰਨ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਸਿਰਫ਼ ਆਰਾਮ ਅਤੇ ਸਹੂਲਤ ਹੀ ਨਹੀਂ ਚੁਣ ਰਹੇ ਹੁੰਦੇ-ਤੁਸੀਂ ਇਕ ਸਵੱਛ, ਹਰੇ-ਭਰੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਚੁਣਦੇ ਹੋ। ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ 700 ਕਰੋੜ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਰੇਲਵੇ ਵਿਚ ਯਾਤਰਾ ਕਰਨ ਦੀ ਚੋਣ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਸਾਡੀ ਜੀਵਨ ਰੇਖਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੱਲ੍ਹ ਲਈ ਇਕ ਹਰਿਤ ਵਾਅਦਾ (Green promise) ਹੈ।
ਭਾਰਤੀ ਰੇਲਵੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਪੰਚਾਮ੍ਰਿਤ ਟੀਚਿਆਂ-2070 ਤੱਕ ਸ਼ੁੱਧ ਜ਼ੀਰੋ ਦੇ ਨੇੜੇ ਜਾਣ ਵਿਚ ਮਦਦ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਰੇਲਵੇ ਇਸ ਨੂੰ ਇਕ ਬਹੁ-ਪੱਖੀ ਪਹੁੰਚ ਰਾਹੀਂ ਸਮਰੱਥ ਬਣਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਰਾਹੀਂ ਆਵਾਜਾਈ ਨੂੰ ਸੜਕ ਤੋਂ ਰੇਲ ਵੱਲ ਤਬਦੀਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਵੱਛ, ਗ੍ਰੀਨ ਊਰਜਾ ਸਰੋਤਾਂ ਨਾਲ ਬਿਜਲੀ ਕਾਰਜਾਂ ਨੂੰ ਸਮਰੱਥ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਕੇ ਇਹ ਕਦਮ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਪੈਮਾਨੇ ’ਤੇ ਆਪਣੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਨੂੰ ਡੀ-ਕਾਰਬਨਾਈਜ਼ ਕਰਨ ਵਿਚ ਮਦਦ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।
ਸੜਕ ਤੋਂ ਰੇਲ ਮਾਰਗ ਦੀ ਅਗਵਾਈ
2013-14 ਵਿਚ ਰੇਲਵੇ ਨੇ ਲਗਭਗ 1,055 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਮਾਲ ਢੋਇਆ। ਇਹ 2024-25 ਵਿਚ ਵਧ ਕੇ 1,617 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਾਡੀ ਰੇਲਵੇ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਦੂਜੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਮਾਲ ਢੋਣ ਵਾਲੀ ਰੇਲਵੇ ਬਣ ਗਈ ਹੈ। ਮਾਹਿਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਗਣਨਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਸੜਕ ਤੋਂ ਰੇਲ ਤੱਕ ਮਾਲ ਦੇ ਇਸ ਤਬਾਦਲੇ ਨੇ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ 143 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੀ ਓ2 ਨਿਕਾਸ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਵਿਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਹ 121 ਕਰੋੜ ਰੁੱਖ ਲਗਾਉਣ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ।
ਰੇਲ ਰਾਹੀਂ ਮਾਲ ਦੀ ਢੋਆ-ਢੁਆਈ ਸੜਕ ਰਾਹੀਂ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਲਗਭਗ ਅੱਧੇ ਖਰਚੇ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਭਾਵ ਹੈ ਕਿ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਕਾਰੋਬਾਰਾਂ ਲਈ, ਸਗੋਂ ਸਮੁੱਚੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਲਈ ਵੱਡੀ ਬੱਚਤ ਹੈ। ਇਸ ਤਬਦੀਲੀ ਨੇ ਪਿਛਲੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ ਲੌਜਿਸਟਿਕਸ ਲਾਗਤਾਂ ਵਿਚ 3.2 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਬੱਚਤ ਕਰਨ ਵਿਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਹੈ।
ਰੇਲਵੇ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸਵੱਛ ਹੈ, ਜੋ ਟਰੱਕਾਂ ਨਾਲੋਂ 90 ਫੀਸਦੀ ਘੱਟ ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ ਛੱਡਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਡੇ ਆਸਮਾਨ ਵਿਚ ਘੱਟ ਧੂੰਆਂ ਛੱਡਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਹਵਾ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਸੜਕ ਤੋਂ ਰੇਲ ਤਬਦੀਲੀ ਨੇ ਸਾਡੇ ਲਈ 2,857 ਕਰੋੜ ਲੀਟਰ ਡੀਜ਼ਲ ਬਚਾਇਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਈਂਧਨ ਦੀ ਲਾਗਤ ਵਿਚ ਲਗਭਗ 2 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਬੱਚਤ ਹੋਈ ਹੈ।
ਗ੍ਰੀਨ ਟ੍ਰੈਕ, ਮਜ਼ਬੂਤ ਰਾਸ਼ਟਰ
ਭਾਰਤ ਤੇਲ ਆਯਾਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਸਾਡੇ ਆਵਾਜਾਈ ਖੇਤਰ ਦਾ ਬਿਜਲੀਕਰਨ ਕਰਨਾ ਰਣਨੀਤਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਸਮਝਦਾਰੀ ਵਾਲਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਆਯਾਤ ’ਤੇ ਸਾਡੀ ਨਿਰਭਰਤਾ ਘਟ ਜਾਵੇ। 2014 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ 60 ਸਾਲਾਂ ਵਿਚ, ਭਾਰਤੀ ਰੇਲਵੇ ਨੇ 21,000 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਟ੍ਰੈਕ ਦਾ ਬਿਜਲੀਕਰਨ ਕੀਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਪਿਛਲੇ 11 ਸਾਲਾਂ ਵਿਚ, ਅਸੀਂ 47,000 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦਾ ਬਿਜਲੀਕਰਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਸਾਡੇ ਬ੍ਰੌਡਗੇਜ ਨੈੱਟਵਰਕ ਦਾ 99 ਫੀਸਦੀ ਬਿਜਲੀਕਰਨ ਕੀਤਾ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ।
ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨਾਂ, ਫੈਕਟਰੀਆਂ ਅਤੇ ਵਰਕਸ਼ਾਪਾਂ ਲਈ ਗ੍ਰੀਨ ਊਰਜਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਇਹ ਰਾਜਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਰੇਲਗੱਡੀਆਂ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਗ੍ਰੀਨ ਊਰਜਾ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਭ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸ਼ੁੱਧ ਜ਼ੀਰੋ ਟੀਚੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵੱਲ ਲੈ ਜਾਵੇਗਾ।
ਮਾਲ ਢੋਆ-ਢੁਆਈ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਉਣਾ
ਇਸ ਗਤੀ ਦੇ ਆਧਾਰ ’ਤੇ, ਸਮਰਪਿਤ ਮਾਲ ਢੋਆ-ਢੁਆਈ ਕੋਰੀਡੋਰ (ਡੀ. ਐੱਫ. ਸੀਜ਼) ਬਿਜਲੀਕਰਨ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ, ਜੋ ਉੱਚ-ਸਮਰੱਥਾ ਵਾਲੀਆਂ ਰੇਲਵੇ ਲਾਈਨਾਂ ਹਨ ਜੋ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ’ਤੇ ਮਾਲ ਢੋਆ-ਢੁਆਈ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। 2,741 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੇ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ, ਡੀ. ਐੱਫ.ਸੀਜ਼ ਨੇ ਸੜਕਾਂ ’ਤੇ ਭੀੜ-ਭੜੱਕੇ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਡੀਜ਼ਲ ਦੀ ਖਪਤ ਅਤੇ ਕਾਰਬਨ ਨਿਕਾਸੀ ਨੂੰ ਕਾਫ਼ੀ ਘਟਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਨਾਲ ਚੱਲਣ ਵਾਲੀ ਰੇਲਗੱਡੀ ਵਰਗੀ ਆਧੁਨਿਕ, ਜ਼ੀਰੋ-ਨਿਕਾਸ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਨੂੰ ਵੀ ਅਪਣਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਹਿਲੀ ਰੇਲਗੱਡੀ ਹਰਿਆਣਾ ਵਿਚ ਜੀਂਦ ਅਤੇ ਸੋਨੀਪਤ ਦਰਮਿਆਨ ਚੱਲੇਗੀ ਅਤੇ 2,600 ਯਾਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਜਾਵੇਗੀ। ਇਹ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਬੀ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਰੇਲਗੱਡੀ ਹੋਵੇਗੀ।
ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ
ਭਾਰਤ ਸਾਬਤ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਸਬੰਧੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਚੱਲ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਚੱਲਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਵਿਸ਼ਵ ਬੈਂਕ ਦੇ ਲੌਜਿਸਟਿਕਸ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਸੂਚਕਾਂਕ 2023 ਅਨੁਸਾਰ, ਭਾਰਤ ਹੁਣ 139 ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚੋਂ 38ਵੇਂ ਸਥਾਨ ’ਤੇ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ 2014 ਤੋਂ ਬਾਅਦ 16 ਸਥਾਨਾਂ ਦੀ ਛਾਲ ਹੈ। ਰੇਲਵੇ ਬਿਜਲੀਕਰਨ ਦੇ ਵਿਸਥਾਰ ਨੇ ਲਾਗਤਾਂ ਅਤੇ ਨਿਕਾਸੀ ਨੂੰ ਘਟਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੇ ਗਤੀ ਅਤੇ ਸਮਰੱਥਾ ਵਿਚ ਵੀ ਵਾਧਾ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰੀ ਲੌਜਿਸਟਿਕ ਮਿਆਰਾਂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਜਾਣ ਵਿਚ ਮਦਦ ਮਿਲੀ ਹੈ।
ਰੇਲਵੇ ਨੈੱਟ ਜ਼ੀਰੋ ਵੱਲ ਵਧੇਗਾ
ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮੋਦੀ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਰੇਲਵੇ ਲਈ ਨੈੱਟ ਜ਼ੀਰੋ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸਾਲ 2030 ਦਾ ਟੀਚਾ ਮਿੱਥਿਆ ਹੈ। ਤੇਜ਼ ਬਿਜਲੀਕਰਨ ਅਤੇ ਸੜਕ ਤੋਂ ਰੇਲ ਤੱਕ ਮਾਲ ਦੀ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਤਬਦੀਲੀ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਭਾਰਤੀ ਰੇਲਵੇ 2025 ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੀ ਨੈੱਟ ਜ਼ੀਰੋ (ਸਕੋਪ 1) ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਦੇ ਰਾਹ ’ਤੇ ਹੈ।
ਇਸ ਵਿਸ਼ਵ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦਿਵਸ ’ਤੇ, ਭਾਰਤੀ ਰੇਲਵੇ ਟਿਕਾਊ ਵਿਕਾਸ ਪ੍ਰਤੀ ਆਪਣੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹਰੇਕ ਇਲੈਕਟ੍ਰੀਫਾਈਡ ਟ੍ਰੈਕ, ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਅਸ਼ਵਿਨੀ ਵੈਸ਼ਣਵ, ਹਰਦੀਪ ਪੁਰੀ, ਸਤਨਾਮ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ
ਡਾ. ਭੀਮ ਰਾਓ ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੀਆਂ ਮੂਰਤੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਛੇੜਛਾੜ ਦੇ ਵਧਦੇ ਮਾਮਲੇ !
NEXT STORY