ਦੇਵੀ ਚੇਰੀਅਨ
ਕਸ਼ਮੀਰ ’ਚ ਕੀ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ ਅਮਿਤ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਪਿਛਲੇ ਸੰਸਦ ਸੈਸ਼ਨ ’ਚ ਜੋ ਕੁਝ ਕੀਤਾ, ਉਸ ਨੇ ਇਕ ਨਵਾਂ ਇਤਿਹਾਸ ਰਚਿਆ ਹੈ। ਸੂਬੇ ’ਚੋਂ ਆਰਟੀਕਲ-370 ਹਟਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਪਰ ਮੈਨੂੰ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦਾ ਕਿ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕ ਇਸ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਰਹੇ ਹਨ। ਮੈਨੂੰ ਹੈਰਾਨੀ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸੂਬਾ ਹੁਣ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਬਣਨ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਸ਼ਸ਼ੋਪੰਜ ਹੈ ਕਿ ਕਸ਼ਮੀਰ ’ਚ ਸਥਾਨਕ ਪੁਲਸ ਦੀ ਕੀ ਭੂਮਿਕਾ ਰਹੇਗੀ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਸਿਆਸਤਦਾਨਾਂ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਰਹੇਗੀ। ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਐਲਾਨ ਨਾਲ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਕੋਲ ਪਹਿਲਾਂ ਵਰਗੀ ਤਾਕਤ ਨਹੀਂ ਰਹੇਗੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਆਪਣਾ ਝੰਡਾ ਨਹੀਂ ਰਹੇਗਾ ਅਤੇ ਉਹ ਸੂਬੇ ’ਚ ਇਕੋ-ਇਕ ਕਰਤਾ-ਧਰਤਾ ਨਹੀਂ ਹੋਣਗੇ। ਮੈਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਨ ਰਾਜ ਬਣਦੇ ਹੋਏ ਤਾਂ ਦੇਖਿਆ ਹੈ ਪਰ ਰਾਜਾਂ ਨੂੰ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਬਣਦੇ ਹੋਏ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਦੇਖਿਆ।
ਘਟੇਗਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਦਾ ਕੱਦ
ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਦੂਜੇ ‘ਕੇਜਰੀਵਾਲ’ ਬਣ ਜਾਣਗੇ, ਜੋ ਮਜਬੂਰ ਹੋਣਗੇ ਅਤੇ ਕਈ ਮਾਇਨਿਆਂ ’ਚ ਬੇਕਾਰ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਲਈ ਲੜਨਗੇ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਤੁਸੀਂ ਕਿੰਨੀ ਦੇਰ ਤਕ ਨਜ਼ਰਬੰਦ ਰੱਖ ਸਕਦੇ ਹੋ, ਇਹ ਇਕ ਸਵਾਲ ਹੈ। ਕੀ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਘਰ ’ਚ ਨਜ਼ਰਬੰਦ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲ ਸਕਦੇ ਸਨ? ਕੀ ਇਹ ਕਸ਼ਮੀਰ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਸ੍ਰੇਸ਼ਠ ਰਸਤਾ ਹੈ? ਇਸ ਦਾ ਜਵਾਬ ਸਿਰਫ ਸਮਾਂ ਦੇਵੇਗਾ ਪਰ ਇਕ ਅਜਿਹੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਤੌਰ ’ਤੇ, ਜਿਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੇ 14 ਸਾਲ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿਚ ਗੁਜ਼ਾਰੇ ਹੋਣ, ਮੈਂ ਇਸ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੀ ਅੱਜ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਲਈ ਦੁਖੀ ਹਾਂ। ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਉਥੇ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ ਤਾਂ ਇਹ ਧਰਤੀ ਦਾ ਸਵਰਗ ਸੀ, ਮੌਸਮ ਬਹੁਤ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਹਰ ਜਗ੍ਹਾ ਚਹਿਲ-ਪਹਿਲ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਸੈਲਾਨੀ ਸਨ, ਟਰੈਫਿਕ ਜਾਮ ਲੱਗਦੇ ਸਨ, ਫਿਲਮਾਂ ਦੀ ਸ਼ੂਟਿੰਗ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਹਰ ਜਗ੍ਹਾ ਰੌਣਕ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਅੱਜ ਸਥਿਤੀ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਕੋਈ ਸੈਲਾਨੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਹੋਟਲ ਖਾਲੀ ਪÂਏ ਹਨ, ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ’ਚੋਂ ਰੌਣਕ ਗਾਇਬ ਹੈ ਅਤੇ ਵਾਦੀ ’ਚ ਸਿਰਫ ਡਰ ਵਰਗਾ ਸੰਨਾਟਾ ਹੈ। ਸੁੰਦਰ ਬੱਘੀਆਂ ’ਚ ਪਿਕਨਿਕ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਗੁਲਾਮ ਨਬੀ ਆਜ਼ਾਦ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਕਾਲ ’ਚ ਕਿੰਨਾ ਸੁੰਦਰ ਟਿਊਲਿਪ ਗਾਰਡਨ ਬਣਾਇਆ ਸੀ। ਮੈਂ ਉਮੀਦ ਕਰਦੀ ਹਾਂ ਕਿ ਉਥੇ ਹੋਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਫਿਲਮਾਂ ਦੀ ਸ਼ੂਟਿੰਗ ਹੋਵੇ। ਮੈਂ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੀ ਕਿ ਇਹ ਦੂਜੀ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਮੈਂ ਬਹੁਤ ਛੋਟੀ ਸੀ ਪਰ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਅਤੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ’ਤੇ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਸਵਾਲ ਉਠਾਉਣਾ ਚਾਹਾਂਗੀ। ਆਖਿਰਕਾਰ ਉਹ ਚੁਣੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਜੋ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿਚ ਸਿਆਸਤ ਇਕ ਵੱਖਰੀ ਅਤੇ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਖੇਡ ਹੈ। ਹੱਦਬੰਦੀ ਨਾਲ ਹੀ ਇਸ ਨੂੰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਹ ਇਸ ਗੱਲ ’ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰੇਗਾ ਕਿ ਹੱਦਬੰਦੀ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਹਿੰਦੂ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਮੁਸਲਿਮ ਖੇਤਰ ਅਤੇ ਉੱਚੇ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ ਇਹ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਕੰਮ ਹੈ। ਮੈਂ ਸਥਾਨਕ ਲੋਕਾਂ ਅਤੇ ਪੰਡਿਤਾਂ ਲਈ ਦੁੱਖ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੀ ਹਾਂ। ਸ਼੍ਰੀਨਗਰ ’ਚ ਕੁਝ ਬਹੁਤ ਚੰਗੇ ਸਕੂਲ ਹੁੰਦੇ ਸਨ; ਮੇਰੇ ਬੱਚੇ ਲਾਰੇਟੋ ਅਤੇ ਬਰਨ ਹਾਲ ਵਿਚ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਅੱਜਕਲ ਬੱਚੇ ਸਿੱਖਿਆ ਲਈ ਕਿੱਥੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ? ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਭਵਿੱਖ ਕੀ ਹੈ, ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦਾ? ਇਹ ਕਸ਼ਮੀਰ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰੀਆਂ ਲਈ ਬੁਰਾ ਸਮਾਂ ਹੈ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਿਆਸੀ ਮੱਤਭੇਦ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਦੋਵੇਂ ਆਪਣੀ ਸਿਆਸੀ ਖੇਡ ਲਈ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਆਖਿਰਕਾਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਗੱਲਾਂ ਨਾਲ ਆਮ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਦੇਸ਼ਭਗਤੀ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਵਧੀ
ਨੇਤਾਵਾਂ ਦਾ ਹੰਕਾਰ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਸੰਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਸੰਸਾਰਕ ਸਵੀਕਾਰਤਾ ਭਾਰਤ ’ਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦੀ ਪਰ ਹਾਂ, ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਦੇਖੋ ਤਾਂ ਉਹ ਸਭ ਅੱਜ ਫੌਜੀ ਬਣਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਲਈ ਲੜਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਸਭ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਨਫਰਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਕਿਉਂ? ਅਜਿਹਾ ਇਸ ਲਈ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਮੋਦੀ ਆਪਣੇ ਪਾਇਲਟ ਨੂੰ ਵਾਪਿਸ ਲੈ ਕੇ ਆਏ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੁਲਵਾਮਾ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੈਨੇਜ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਅਖੰਡਤਾ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਅਖੰਡਤਾ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਇਸ ਬਾਰੇ ਜਨਤਾ ਤਕ ਸੰਦੇਸ਼ ਪਹੁੰਚਾਇਆ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਅੱਜ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਹਰ ਬੱਚਾ ਫੌਜੀਆਂ ਵਾਂਗ ਯੂਨੀਫਾਰਮ ਪਹਿਨਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਸਾਡੇ ਝੰਡੇ ਨੂੰ ਸਲਾਮ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ’ਤੇ ਮਾਣ ਹੈ। ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਜਨਮ ਦਿਨ ’ਤੇ ਜਨ-ਗਣ-ਮਨ ਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਦੇਸ਼ਭਗਤੀ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਖੂਬ ਭਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਭਗਵਾਨ ਦਾ ਸ਼ੁਕਰ ਹੈ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਸੀ ਕਿ ਸਾਡੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਨਾ ਨਹੀਂ ਸਿਖਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ।
ਸੈਰ-ਸਪਾਟੇ ਨਾਲ ਵਧੇਗੀ ਵਾਦੀ ਦੀ ਰੌਣਕ
ਮੈਂ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਵੰਦੇ ਮਾਤਰਮ ਅਤੇ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪੜ੍ਹਾਉਣ ਦੇ ਨਵੇਂ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨੂੰ ਪਸੰਦ ਕਰਦੀ ਹਾਂ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿਓ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਲੜਾਈ ਲੜੀ ਅਤੇ ਉਹ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਵਨਾ ਆ ਰਹੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਲਈ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਇਹ ਸਿਖਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕਿਸ ਨੇ ਅਤੇ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤਾ? ਮੈਂ ਸਾਰੇ ਕਸ਼ਮੀਰੀਆਂ ਲਈ ਮੰਗਲ ਕਾਮਨਾ ਕਰਦੀ ਹਾਂ, ਮੈਂ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹਾਂ ਕਿ ਇਹ ਸਭ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਕਿ ਮੈਂ ਦੁਬਾਰਾ ਲਾਲ ਚੌਕ ਜਾ ਸਕਾਂ, ਚਸ਼ਮੇਸ਼ਾਹੀ ਜਾ ਸਕਾਂ, ਸ਼ਿਕਾਰਿਆਂ ’ਤੇ ਘੁੰਮ ਸਕਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਕਤੀ ਸਵੀਟਸ ਦੀ ਮਠਿਆਈ ਖਾ ਸਕਾਂ ਅਤੇ ਜ਼ੀਰੋ ਬ੍ਰਿਜ ’ਤੇ ਕੋਲਡ ਕੌਫੀ ਦਾ ਅਨੰਦ ਲੈ ਸਕਾਂ। ਮੈਂ ਉਸ ਦਿਨ ਲਈ ਉਤਸੁਕ ਹਾਂ, ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਸ਼ੰਕਰਾਚਾਰੀਆ ਮੰਦਰ ਜਾ ਸਕਾਂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿਚ ਪੀਰ ਬਾਬਿਆਂ ਦੇ ਦਰ ’ਤੇ ਜਾ ਸਕਾਂ। ਮੈਂ ਉਮੀਦ ਕਰਦੀ ਹਾਂ ਕਿ ਰਾਜਪਾਲ ਆਪਣਾ ਵਾਅਦਾ ਛੇਤੀ ਨਿਭਾਉਣਗੇ। ਵਾਦੀ ’ਚ ਰੌਣਕ ਵਾਪਿਸ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਦਾ ਉਥੇ ਆਉਣਾ ਹੀ ਇਕੋ-ਇਕ ਰਾਹ ਹੈ। ਉਦਯੋਗ ਅਤੇ ਰੋਜ਼ਗਾਰ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ’ਚ ਲੱਗਣਗੇ। ਜਦੋਂ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਇਕ ਤਾਕਤਵਰ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਰੂਪ ’ਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਅਜਿਹੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਉਮੀਦ ਕੀਤੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਕਿ ਅਮਿਤ ਸ਼ਾਹ ਕਸ਼ਮੀਰ ’ਚ ਜਨ-ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਆਮ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਕੋਈ ਤੇਜ਼ ਹੱਲ ਲੱਭਣਗੇ।
(devi@devicherian.com)
ਉਪ-ਚੋਣਾਂ : ਬਗਾਵਤ ਨਾਲ ਜੂਝ ਰਹੀ ਭਾਜਪਾ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਸੱਤਾ ਦਾ ਸਹਾਰਾ
NEXT STORY 
