ਜਦੋਂ ਡੋਨਾਲਡ ਟਰੰਪ ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ ਡੀ. ਸੀ. ਦੇ ਕੈਪੀਟਲ ਵਨ ਐਰੀਨਾ ’ਚ ਆਪਣੇ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕ ਸਮਾਗਮ ਦੌਰਾਨ ਮੰਚ ’ਤੇ ਆਏ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜਿੱਤ ਲਈ ਧੰਨਵਾਦ ਕਰਨ ਲਈ ਇਕ ਅਣਕਿਆਸਿਆ ਹੀਰੋ ਮਿਲਿਆ।
ਸਿਲੀਕਾਨ ਵੈਲੀ ਦਾ ਕੋਈ ਟੈਕਨੋਕ੍ਰੇਟ ਨਹੀਂ, ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ ਡੀ. ਸੀ. ਦਾ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਮੁਹਿੰਮ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਨਹੀਂ, ਕੋਈ ਦਾਨੀ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਅੱਗੇ ਆਇਆ, ਜੋ ਕਿ ਨਿਊਯਾਰਕ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿਚ ਪਹਿਲੇ ਸਾਲ ਦਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹੈ।
ਜਦੋਂ 18 ਸਾਲਾ ਬੈਰਨ ਟਰੰਪ ਆਪਣੀ ਸੀਟ ਤੋਂ ਉੱਠੇ ਅਤੇ ਮਾਣ ਨਾਲ ਹੱਥ ਹਿਲਾਇਆ, ਤਾਂ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ 47ਵੇਂ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਨੇ ਸਮਝਾਇਆ ਕਿ ਸੁਤੰਤਰ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਨਾਲ ਇੰਟਰਵਿਊ ਕਰਨਾ ਬੈਰਨ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਸੀ। ਮੋਟੇ ਅੰਦਾਜ਼ੇ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਟਰੰਪ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 14 ਪੌਡਕਾਸਟਾਂ ਅਤੇ ਇੰਟਰਵਿਊਆਂ ’ਚ ਨਜ਼ਰ ਆਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਕ ’ਤੇ ਸ਼ਹੀਦ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੀ ਹੋਂਦ ਬਾਰੇ, ਦੂਜੇ ’ਤੇ ਖੇਡਾਂ ਬਾਰੇ ਅਤੇ ਹੋਰਾਂ ’ਤੇ ਚੋਣਾਂ ’ਚ ਧੋਖਾਧੜੀ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀ।
ਕੀ ਇੱਥੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਿਆਸਤਦਾਨਾਂ ਲਈ ਕੋਈ ਸਬਕ ਹਨ? ਪਿਛਲੇ ਹਫ਼ਤੇ ਸੰਸਦ ਵਿਚ ਅਸੀਂ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੇ ਭਾਸ਼ਣ ’ਤੇ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਦੋਵਾਂ ਸਦਨਾਂ ਦੇ ਕਈ ਵਿਰੋਧੀ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੇ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਦਲੀਲਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਨ ਲਈ ਤੁਹਾਡੇ ਕਾਲਮਨਵੀਸ ਨੇ 10 ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਫਿਲਮਾਂ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੱਤਾ ਜੋ ਆਸਕਰ ਲਈ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਅਧਿਕਾਰਤ ਐਂਟਰੀਆਂ ਸਨ। ਇਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਅਖਬਾਰ ਅਤੇ ਸਾਰੀਆਂ ਬੰਗਾਲੀ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਨੇ ਭਾਸ਼ਣ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਕੀਤੀ, ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਅਖ਼ਬਾਰ ਵਿਚ ਇਕ ਵੀ ਲਾਈਨ ਨਹੀਂ ਛਾਪੀ ਗਈ। ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ’ਤੇ 5 ਸਕਿੰਟ ਵੀ ਨਹੀਂ, ਫਿਰ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਦਾ ਕੋਈ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਕੀ ਕਰੇ? ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਕਰਨੀ ਬੰਦ ਕਰੋ, ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਹੱਲ ਲੱਭੋ।
ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਇਹ ‘ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪੱਤਰਕਾਰ’ ਦਾ ਸਮਾਂ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਸੰਸਦ ਵਿਚ ਭਾਸ਼ਣ ਦੇਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਹਿਲਾ ਕਦਮ (ਸੰਸਦ ਟੀ. ਵੀ. ਵਲੋਂ ਸਿੱਧਾ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ) ਸਾਰੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ ’ਤੇ ਅਪਲੋਡ ਕਰਨਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਕਈ ਵ੍ਹਟਸਐਪ ਸਮੂਹਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨਾ ਹੈ।
ਪਿਛਲੇ ਹਫ਼ਤੇ ਜੋ ਹੋਇਆ ਉਹ ਇਕ ਸੁਖਦਾਈ ਹੈਰਾਨੀ ਸੀ! ਮਲਿਆਲਮ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਇਕ ਯੂਟਿਊਬ ਚੈਨਲ ਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਭਾਸ਼ਣ ਨੂੰ ਚੁੱਕਿਆ ਅਤੇ ਅਪਲੋਡ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ 48,000 ਵਾਰ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ। ਇਕ ਬੰਗਾਲੀ ਯੂਟਿਊਬ ਚੈਨਲ ਨੇ ਭਾਸ਼ਣ ਸਾਂਝਾ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ 40,000 ਵਿਊ ਮਿਲੇ। ਫਿਰ ਇਸ ਨੂੰ ਇਕ ਸੁਤੰਤਰ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵੀਡੀਓ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਵਲੋਂ ਸਾਂਝਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨੂੰ 30,000 ਵਿਊਜ਼ ਮਿਲੇ। ਅਸੀਂ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਖ਼ਬਰਾਂ ਦੀ ਸਮੱਗਰੀ ਦੀ ਖਪਤ ਨੂੰ ਮੋਟੇ ਤੌਰ ’ਤੇ 3 ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਮੀਡੀਆ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ ਅਧੀਨ ਸ਼੍ਰੇਣੀਬੱਧ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ :
1. ਲੈਗੇਸੀ ਮੀਡੀਆ (ਵਿਰਾਸਤੀ ਮੀਡੀਆ) : ਇਸ ਵਿਚ ਅਖ਼ਬਾਰ ਅਤੇ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਚੈਨਲ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਸ ਨੂੰ ‘ਮੁੱਖ ਧਾਰਾ ਮੀਡੀਆ’ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ‘ਲੈਗੇਸੀ ਮੀਡੀਆ’ ਸ਼ਬਦ ਵਧੇਰੇ ਢੁੱਕਵਾਂ ਜਾਪਦਾ ਹੈ। ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰੁਝਾਨ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਵਰਗ ਅਜੇ ਵੀ ਰਾਏ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਨ ਵਿਚ ਦਿਮਾਗ ਦੀ ਥਾਂ ’ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਵੀ, ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਉਹ ਹੋਇਆ ਜਿਸ ਨੂੰ ‘ਅਪੁਆਇੰਟਮੈਂਟ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ’ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਕ ਵਾਕੰਸ਼ ਜੋ ‘ਅਪੁਆਇੰਟਮੈਂਟ ਸਮੇਂ’ ’ਤੇ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ’ਤੇ ਇਕ ਖਾਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੇਖਣ ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਲਈ ਚੁਣੌਤੀ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਬ੍ਰਾਂਡ ਇਕੁਇਟੀ ਦਾ ਲਾਭ ਉਠਾ ਕੇ ਕਈ ਡਿਜੀਟਲ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ ’ਤੇ ਪਾਠਕਾਂ/ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਨ। ਜਿਹੜੇ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ, ਉਹ ਆਪਣਾ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਪੱਤਰ ਲਿਖ ਰਹੇ ਹਨ। ਜਿਹੜੇ ਅਜਿਹਾ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਅਗਲੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ ਮੀਡੀਆ ਜਗਤ ’ਤੇ ਹਾਵੀ ਹੋਣਗੇ।
2. ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਵਿਅਕਤੀ : ਇਹ ਉਹ ਵਿਅਕਤੀ ਹਨ (ਮਜ਼ਬੂਤ ਖੋਜ ਅਤੇ ਉਤਪਾਦਨ ਟੀਮਾਂ ਵਲੋਂ ਹਮਾਇਤ ਪ੍ਰਾਪਤ) ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਨਿੱਜੀ ਬ੍ਰਾਂਡ ਇਕੁਇਟੀ ਦੇ ਅਾਧਾਰ ’ਤੇ ਸੋਸ਼ਲ ਅਤੇ ਡਿਜੀਟਲ ਮੀਡੀਆ ’ਤੇ ਵੱਡੇ ਫਾਲੋਅਰ ਬਣਾਏ ਹਨ। ਇਹ ਵਿਅਕਤੀ ਅਜਿਹੀ ਸਮੱਗਰੀ ਸਾਂਝੀ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਿੱਜੀ ਬ੍ਰਾਂਡ ਅਕਸ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਦਾਇਰਾ ਅਜੇ ਵੀ ਥੋੜ੍ਹਾ ਸੀਮਤ ਹੈ। ਅਕਸਰ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਕੋਲ ਮਜ਼ਬੂਤ ਨਿੱਜੀ ਵਿਚਾਰ (ਪੱਖਪਾਤ) ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਮੁੱਖ ਦਰਸ਼ਕ ਆਧਾਰ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸਮੱਗਰੀ ਤਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹਨ।
3. ਬਿਨਾਂ ਬ੍ਰਾਂਡ ਵਾਲੀ ਸਮੱਗਰੀ ਵਾਲੇ ਪਲੇਟਫਾਰਮ : ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਆਧਾਰ ਹੈ ਜਿਸ ’ਤੇ ਸੋਸ਼ਲ ਅਤੇ ਡਿਜੀਟਲ ਮੀਡੀਆ ਚੱਲਦਾ ਹੈ। ਭਾਵ ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਗੈਰ-ਬ੍ਰਾਂਡਿਡ ਸਮੱਗਰੀ ਵਾਲੇ ਪਲੇਟਫਾਰਮ। ਅਕਸਰ, ਅਸੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣਦੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ। ਫੰਡਿੰਗ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ, ਇਹ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਡਿਜੀਟਲ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੀ ਆਮਦਨ ਕਮਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਹਰ ਕਲਿੱਕ ਅਤੇ ਹਰ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਮਾਅਨੇ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਹੈਰਾਨੀ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਉਹ ਹੀ ਤਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਆਨਲਾਈਨ ਸਭ ਤੋਂ ਦਿਲਚਸਪ ਸਮੱਗਰੀ ਹੈ।
ਕਿਉਂਕਿ ਫੋਕਸ ਵਧੇਰੇ ਕਲਿੱਕ ਅਤੇ ਵਿਊਜ਼ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ’ਤੇ ਹੈ, ਇਹ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਨਹੀਂ ਹਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਮੱਗਰੀ ਵਿਚ ਕਿਹੜੀਆਂ ਉੱਚ ਪ੍ਰੋਫਾਈਲ ਸ਼ਖਸੀਅਤਾਂ ਹਨ।
ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਕ ਮਿਸਾਲ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ। ਸੰਸਦ ਵਿਚ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਇਕ ਉੱਚ-ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਾਲੇ ਭਾਸ਼ਣ ਨੂੰ ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਕਿਸੇ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਹਾਈ-ਪ੍ਰੋਫਾਈਲ ਵਾਲੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਵਲੋਂ ਹੀ ਕਿਉਂ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਅਖਿਲੇਸ਼ ਯਾਦਵ, ਰਾਹੁਲ ਗਾਂਧੀ ਜਾਂ ਅਭਿਸ਼ੇਕ ਬੈਨਰਜੀ ਵਰਗੇ ਉੱਚ-ਪੱਧਰੀ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਦੇ ਨੇਤਾ ਦੇ ਭਾਸ਼ਣ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਸਮੱਗਰੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਸਮਾਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਵਿਰਾਸਤੀ ਮੀਡੀਆ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਉਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ, ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਬਦਲ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਵਧੇਰੇ ਵਿਊਜ਼ ਅਤੇ ਕਲਿੱਕ ਜਲਦੀ ਮਿਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਲੋਕ ਉਹ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਜੋ ਗੈਰ-ਬ੍ਰਾਂਡਿਡ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪਾਰਟੀਆਂ ਅਤੇ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਜੋ ਤਿੰਨਾਂ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਵਰਤ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਧਾਰਨਾ ਦੀ ਲੜਾਈ ਜਿੱਤਣਗੇ। ਇਕ ਸਥਿਰ, ਸਮੱਗਰੀ ਹੀ ਰਾਜਾ ਹੈ।
ਡੈਰੇਕ ਓ ’ਬ੍ਰਾਇਨ (ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਅਤੇ ਟੀ.ਐੱਮ.ਸੀ. ਸੰਸਦੀ ਦਲ (ਰਾਜ ਸਭਾ) ਦੇ ਆਗੂ)
ਦਿੱਲੀ ਚੋਣ ਨਤੀਜਿਆਂ ਬਾਰੇ ਮੇਰਾ ਨਜ਼ਰੀਆ
NEXT STORY 
