‘ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ’ ਦੇ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਪਿੰਡ ‘ਨਕਸਲਬਾੜੀ’ ਤੋਂ 1967 ’ਚ ਚੀਨੀ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹ ‘ਮਾਓ’ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ‘ਚਾਰੂ ਮਜੂਮਦਾਰ’ ਅਤੇ ‘ਕਨੂ ਸਾਨਿਆਲ’ ਨੇ ਇਕ ਅੰਦੋਲਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਨੂੰ ‘ਨਕਸਲਵਾਦੀ’ ਜਾਂ ‘ਮਾਓਵਾਦੀ’ ਅੰਦੋਲਨ ਦਾ ਨਾਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਆਦਿਵਾਸੀ ਬਹੁਤਾਤ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਗਰੀਬ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਦੇ ਨਾਂ ’ਤੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਿਗਆ ਇਹ ਅੰਦੋਲਨ ਕੁਝ ਹੀ ਸਾਲਾਂ ’ਚ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਪਣੇ ਰਸਤੇ ਤੋਂ ਭਟਕ ਕੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਏਕਤਾ ਅਤੇ ਅਖੰਡਤਾ ਤੱਕ ਦੇ ਲਈ ਭਾਰੀ ਖਤਰਾ ਬਣ ਗਿਆ।
ਇਸ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਾਰ ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ, ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ, ਝਾਰਖੰਡ, ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਤੇਲੰਗਾਨਾ, ਓਡਿਸ਼ਾ, ਕੇਰਲ, ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਅਤੇ ਬਿਹਾਰ ਝੱਲ ਰਹੇ ਸਨ। ਸਾਲ 1996 ਤੋਂ 2025 ਦੇ ਵਿਚਾਲੇ ‘ਨਕਸਲਵਾਦੀ’ ਆਮ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਸਮੇਤ 13,734 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਹਨ।
‘ਨਕਸਲਵਾਦੀ’ ਕੰਗਾਰੂ ਅਦਾਲਤਾਂ ਲਗਾ ਕੇ ਮਨਮਾਨੇ ਫੈਸਲੇ ਸੁਣਾਉਂਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਜਬਰੀ ਵਸੂਲੀ, ਲੁੱਟ-ਖੋਹ, ਜਬਰ-ਜ਼ਨਾਹ ਅਤੇ ਹੱਤਿਆਵਾਂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਆਪਣੇ ਹੀ ਗਿਰੋਹਾਂ ’ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਯੌਨ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਵੀ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ।
14 ਮਈ, 2017 ਨੂੰ ਆਤਮਸਮਰਪਣ ਕਰਨ ਵਾਲੇ 15 ਲੱਖ ਦੇ ਇਨਾਮੀ ‘ਨਕਸਲਵਾਦੀ’ ਸਰਗਣੇ ‘ਕੁੰਦਨ ਪਾਹਨ’ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ, ‘‘ਮਾਓਵਾਦੀ ਨੇਤਾ ਹੁਣ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਅਤੇ ਔਰਤਖੋਰ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਰੰਗੀਨ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਿਤਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਜਬਰ-ਜ਼ਨਾਹ ਕਰਦੇ ਹਨ।’’
‘ਨਕਸਲਵਾਦੀ’ ਅੰਦੋਲਨ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ‘ਡਾ. ਸੰਜੇ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ’ ਨੇ ਵੀ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ 4-5 ਲੜਕੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ‘ਗਰੁੱਪ ਸੈਕਸ’ ਕਰਨਾ ਪਸੰਦ ਹੈ। ਕਈ ਮਹਿਲਾ ‘ਨਕਸਲਵਾਦੀਆਂ’ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਹੈ ਕਿ ਪੁਰਸ਼ ਕਾਮਰੇਡਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਯੌਨ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਕੀਤਾ।
ਖੈਰ, ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਨਕਸਲਵਾਦੀਆਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਨ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ’ਚ ਕਾਫੀ ਕਮੀ ਆਈ ਹੈ ਅਤੇ 58 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ‘ਨਕਸਲਵਾਦ’ ਤੋਂ ਮੁਕਤੀ ਵੱਲ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ 31 ਮਾਰਚ, 2026 ਤੱਕ ਜਾਂ ਉਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ‘ਨਕਸਲਵਾਦ’ ਮੁਕਤ ਕਰਨ ਦਾ ਟੀਚਾ ਲੈ ਕੇ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ’ਚ ਤੇਜ਼ੀ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਨਕਸਲਵਾਦੀਆਂ ਦੇ ਆਤਮਸਮਰਪਣ ਲਈ ਨਵੀਂ ਨੀਤੀ ਅਤੇ ਮੁੜ-ਵਸੇਬਾ ਯੋਜਨਾ ਦੇ ਐਲਾਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਕਸਲੀ ਲਗਾਤਾਰ ਆਤਮਸਮਰਪਣ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।
* 26 ਨਵੰਬਰ, 2025 ਨੂੰ 12 ਔਰਤਾਂ ਸਮੇਤ 41 ‘ਨਕਸਲਵਾਦੀਆਂ’ ਨੇ ‘ਬੀਜਾਪੁਰ’ (ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ) ’ਚ ਪੁਲਸ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਤਮਸਮਰਪਣ ਕੀਤਾ। ਇਨ੍ਹਾਂ ’ਚੋਂ 32 ‘ਨਕਸਲਵਾਦੀਆਂ’ ਵਿਰੁੱਧ ਸਰਕਾਰ ਨੇ 1.19 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੇ ਇਨਾਮ ਐਲਾਨੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਸਿਰੇ ਤੋਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ 50-50 ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ।
* 28 ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ‘ਬਸਤਰ’ (ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ) ਜ਼ਿਲੇ ’ਚ ਖਤਰਨਾਕ ਨਕਸਲੀ ‘ਚੈਤੂ’ ਉਰਫ ‘ਸ਼ਿਆਮ ਦਾਦਾ’ ਅਤੇ 3 ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਸਮੇਤ 10 ਨਕਸਲਵਾਦੀਆਂ ਨੇ ਆਤਮਸਮਰਪਣ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ’ਤੇ ਕੁਲ 65 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਦਾ ਇਨਾਮ ਐਲਾਨਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।
* 28 ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਹੀ ਓਡਿਸ਼ਾ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਆਪਣੀ ‘ਮਾਓਵਾਦੀ ਆਤਮਸਮਰਪਣ ਅਤੇ ਮੁੜ-ਵਸੇਬਾ ਨੀਤੀ’ ’ਚ ਸੋਧ ਕਰ ਕੇ ਆਤਮਸਮਰਪਣ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨਕਸਲਵਾਦੀਆਂ ਨੂੰ ਹੁਣ ਸਵਾ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਤੱਕ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਸਹਾਇਤਾ ਦੇਣ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਲੋਂ ਸਰੰਡਰ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੇ ਬਦਲੇ ’ਚ ਦਿੱਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਰਕਮ ਵੀ ਵਧਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।
* 28 ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਹੀ ‘ਗੋਂਦੀਆ’ (ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ) ਜ਼ਿਲੇ ’ਚ 25 ਲੱਖ ਦੇ ਇਨਾਮੀ ‘ਅਨੰਤ’ ਸਮੇਤ 11 ਨਕਸਲਵਾਦੀਆਂ ਨੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਤਮਸਮਰਪਣ ਕੀਤਾ।
* ਅਤੇ ਹੁਣ 29 ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ‘ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ’ ਦੇ ਉਪ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ‘ਵਿਜੇ ਸ਼ਰਮਾ’ ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਰਾਜ ’ਚ ਲਗਭਗ 80 ਫੀਸਦੀ ‘ਨਕਸਲਵਾਦ’ ਖਤਮ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਵੀ ਤੈਅ ਸਮੇਂ ’ਚ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।
ਵਰਣਨਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਜਨਵਰੀ, 2024 ਤੋਂ ਹੁਣ ਤੱਕ 800 ਤੋਂ ਵੱਧ ‘ਨਕਸਲਵਾਦੀ’ ਆਤਮਸਮਰਪਣ ਕਰ ਕੇ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਮੁੱਖਧਾਰਾ ’ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਮਿਆਦ ਦੌਰਾਨ ਐਨਕਾਊਂਟਰਾਂ ’ਚ 202 ‘ਨਕਸਲਵਾਦੀ’ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ 1031 ‘ਨਕਸਲਵਾਦੀਆਂ’ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਿਗਆ ਹੈ।
ਜਾਣਕਾਰਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਵਲੋਂ ਕੀਤੇ ਜਾਣੇ ਵਾਲੇ ਯਤਨ ਜੇਕਰ ਕੁਝ ਹੋਰ ਤੇਜ਼ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਨਵੇਂ ਸਾਲ (2026) ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਮਹੀਨਿਆਂ ’ਚ ‘ਨਕਸਲਵਾਦ’ ਤੋਂ ਮੁਕਤੀ ਪਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
–ਵਿਜੇ ਕੁਮਾਰ
ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਰਿਆਣਾ
NEXT STORY 
