ਸਿੰਥੈਟਿਕ ਓਪੀਔਇਡ ‘ਫੇਂਟਾਨਿਲ’ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜਾਈ, ਜੋ ਅਮਰੀਕਾ ’ਚ ਡਰੱਗ ਓਵਰਡੋਜ਼ ਸੰਕਟ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿਚ ਹੈ, ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਚੀਨ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਨੂੰ ਬਦਲ ਰਹੀ ਹੈ। 2020 ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਫੇਂਟਾਨਿਲ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਓਵਰਡੋਜ਼ ਨਾਲ 3,00,000 ਤੋਂ ਵੱਧ (18 ਤੋਂ 44 ਸਾਲ ਦੇ ਵਿਚਾਲੇ ਦੀ ਉਮਰ) ਅਮਰੀਕੀਆਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਨਵੰਬਰ 2018 ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਅਹੁਦੇ ਲਈ ਚੋਣ ਲੜ ਰਹੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਡੋਨਾਲਡ ਟਰੰਪ ਨੇ ਚੀਨ ’ਤੇ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਅਮਰੀਕਾ ਨੂੰ ਇਹ ਡਰੱਗ ਭੇਜ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਰੋਧੀ ਵੀ ਇਸ ਗੱਲ ’ਤੇ ਸਹਿਮਤ ਸਨ। 31 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ ਵਿਚ ਏਸ਼ੀਆ-ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਆਰਥਿਕ ਸਹਿਯੋਗ ਸਿਖਰ ਸੰਮੇਲਨ ਦੌਰਾਨ ਇਕ ਦੁਵੱਲੀ ਮੀਟਿੰਗ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਟਰੰਪ ਨੇ ਚੀਨੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਸ਼ੀ ਜਿਨਪਿੰਗ ’ਤੇ ਵ੍ਹਾਈਟ ਹਾਊਸ ਵਿਚ ਫੇਂਟਾਨਿਲ ਲਿਜਾਣ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ।
ਦੋਵੇਂ ਧਿਰਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਇਸ ’ਤੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਮਤਭੇਦ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਚੀਨ ਕਿੰਨੀ ਸਖ਼ਤ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਬੀਜਿੰਗ ਨੇ ਜੁਲਾਈ ਵਿਚ ਏਰੀ ਬੈਰੇਲ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਪਾਬੰਦੀ ਨੂੰ ਹਟਾ ਦਿੱਤਾ ਜੋ ਫੇਂਟਾਨਿਲ ਦੇ ਘਟਕ ਰਸਾਇਣਾਂ ਦੀ ਇਕ ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਅਮਰੀਕਾ-ਆਧਾਰਿਤ ਸਪਲਾਈ ਲੜੀ ਦੇ ਮੁਖੀ ਹਨ। ਨਵੰਬਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿਚ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਇਸ ’ਤੇ ਗੁੱਸਾ ਜ਼ਾਹਿਰ ਕੀਤਾ। ਅਜੇ ਤੱਕ ਚੀਨ ਨੇ ਜਨਤਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਇਸ ਫੈਸਲੇ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਨਵੀਂ ਪਾਬੰਦੀ ਨਾਲ ਚੀਨ ਦੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਜਨਤਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੂੰ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਫੇਂਟਾਨਿਲ ਦੇ ਨਾਜਾਇਜ਼ ਨਿਰਮਾਤਾਵਾਂ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਲਈ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਅਮਰੀਕਾ ਸਿਰਫ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ’ਚ ਅਜਿਹੀਆਂ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅਪ੍ਰੈਲ ਵਿਚ, ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਵਾਲੇ ਕਮਿਸ਼ਨ ਨੇ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਕਿ ਚੀਨੀ ਅਧਿਕਾਰੀ ਕਦਮ ਚੁੱਕਣ ’ਚ ਦੇਰ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਜਦ ਕਿ ‘ਡਰੱਗ ਵਾਰ ਮੁਹਿੰਮ’ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਰਹੀ ਸੀ।
ਹਾਲਾਂਕਿ, ਫੇਂਟਾਨਿਲ ਵਰਗੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਵਾਹ ਨੂੰ ਰੋਕਣਾ ਚੀਨ ਲਈ ਸਰਕਾਰੀ ਲਚਕੀਲੇਪਨ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ, ਸਵਾਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕਿੰਨਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਤੰਬਰ 2023 ਵਿਚ, ਬੇਨ ਵੈਸਟ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਚੀਨੀ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਅਤੇ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਲਾਗੂਕਰਨ ’ਤੇ ਹੈ, ਨੇ ਨੋਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਸਾਬਕਾ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਜੋਅ ਬਾਈਡੇਨ ਦੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਵਲੋਂ ਪੁੱਛਗਿੱਛ ਦੌਰਾਨ ਚਿੰਤਤ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਚੀਨ, ਜਿਸ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਫੇਂਟਾਨਿਲ ਨੂੰ ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਐਲਾਨ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਹੁਣ ਉਸ ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦਾ ਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਕਿਹਾ ਜਾਵੇ, ਬੇਸ਼ੱਕ ਉਸ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰੀ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੋਵੇ।
ਫੇਂਟਾਨਿਲ ਨੇ ਕ੍ਰਾਂਸ ਫਾਇਰ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣਾ ਰਸਤਾ ਬਣਾ ਲਿਆ ਹੈ। ਚੀਨੀ ਕੰਪਨੀਆਂ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ’ਚ ਓਪੀਔਇਡ-ਨਿਰਮਾਣ ਰਸਾਇਣਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰਨਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ’ਚ ਭੇਜਦੀਆਂ ਹਨ, ਖਾਸ ਤੌਰ ’ਤੇ ਮੈਕਸੀਕੋ, ਜਿੱਥੇ ਕਾਰਟੇਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਅੰਤਿਮ ਡਰੱਗ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਅਮਰੀਕਾ ’ਚ ਸਮੱਗਲ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ’ਤੇ ਕੈਨੇਡਾ ਅਤੇ ਮੈਕਸੀਕੋ ਸੀਮਾ ਪੁਲਸ ਨੇ ਅਮਰੀਕੀ ਏਜੰਸੀਆਂ ਦੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼ਿਪਮੈਂਟ ਨੂੰ ਰੋਕਿਆ ਹੈ ਪਰ ਅਮਰੀਕੀ-ਚੀਨੀ ਤਣਾਅ ਨੇ ਸਹਿਯੋਗ ’ਚ ਰੁਕਾਵਟ ਪੈਦਾ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਚੀਨ ’ਚ ਪਾਬੰਦੀ ਵਧਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਏਜੰਸੀਆਂ ਨੇ ਮੁੱਢਲਾ ਰਸਾਇਣ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ’ਚ ਭੇਜਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ।
ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ 2021 ’ਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਪੁਲਸ ਨੇ ਇਕ ਹੱਤਿਆ ਦੀ ਜਾਂਚ ਦੇ ਦੌਰਾਨ 4 ਟਨ ‘ਕਾਨੂੰਨੀ’ ਡਰੱਗ-ਨਿਰਮਾਣ ਰਸਾਇਣਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਸ਼ਾਲ ਦੇਸ਼ ਲਈ ਕਈ ਦਰਜਨ ਮੈਨੂਫੈਕਚਰਿੰਗ ਲੈਬਸ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਪੂਰਬੀ ਰਾਜ ਓਡਿਸ਼ਾ ’ਚ ਰਸਾਇਣਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਵੱਡੀ ਅਪਰਾਧਿਕ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ ’ਚ ਲਿਜਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਅਮਰੀਕਾ ’ਚ ਸਪਲਾਈ ਚੇਨ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰਿਤ ਹਿੱਸਾ ਬਣਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। 2022 ’ਚ, ਚੀਨੀ ਅਤੇ ਕੰਲੋਬੀਆਈ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਮਿਲ ਕੇ ਪੇਰੂ, ਪਨਾਮਾ ਅਤੇ ਤਾਈਵਾਨ ’ਚ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਈ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਫੜੇ। ਬੀਤੇ ਸਾਲ ਨਵੰਬਰ ’ਚ ਬਾਈਡੇਨ ਅਤੇ ਸ਼ੀ ਜਿਨਪਿੰਗ ਨੇ ਸੈਨ ਫ੍ਰਾਂਸਿਸਕੋ ’ਚ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਫੇਂਟਾਨਿਲ ’ਤੇ ਸਹਿਯੋਗ ਫਿਰ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਅਪ੍ਰੈਲ ਤੱਕ ਇਹ ਸਹਿਯੋਗ ਫਿਰ ਤੋਂ ਰੁਕ ਗਿਆ ਹੈ।
ਹੁਣ ਚੀਨ ਕੋਲ ਅਮਰੀਕਾ ’ਤੇ ਦਬਾਅ ਪਾਉਣ ਦੇ ਨਵੇਂ ਤਰੀਕੇ ਹਨ। ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਬੁਲਾਰੇ ਵਾਂਗ ਵੇਨਬਿਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਨੂੰ ‘ਗੈਰ-ਉਚਿਤ ਪਾਬੰਦੀਆਂ’ ਹਟਾਉਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ। ਚੀਨ ਜਾਣਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦੀਆਂ ਡਰੱਗ ਪ੍ਰੀਕਰਸਰ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤਣਾਅ ’ਚ ਹਨ ਅਤੇ ਜੇਕਰ ਅਮਰੀਕਾ ਵਾਕਈ ਮਦਦ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਚੀਨੀ ਕੰਪਨੀ ਮਾਲਕਾਂ ਖਿਲਾਫ ਮਾਮਲਿਆਂ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰਨ ’ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਅਮਰੀਕੀ ਅਧਿਕਾਰੀ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਇਹ ਸ਼ੱਕ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਚੀਨੀ ਸਰਕਾਰ ਫੇਂਟਾਨਿਲ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਪ੍ਰੀਕਰਸਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦਬਾਅ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਕੁਝ ਸੰਕੇਤ ਹਨ ਕਿ ਟਰੰਪ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦੌਰਾਨ ਸੰਬੰਧ ਸੁਧਾਰਨ ਲਈ ਚੀਨ ਨੇ ਫੇਂਟਾਨਿਲ ਪ੍ਰੀਕਰਸਰ ਦੇ ਵਪਾਰ ’ਤੇ ਕੰਟਰੋਲ ਸਖਤ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ‘ਸਦਭਾਵਨਾ’ ਦਿਖਾਉਣਾ ਸੀ। ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ, ਬਾਈਡੇਨ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਆਉਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਤੋਂ ਉਤਪਾਦਨ ਅਤੇ ਬਰਾਮਦ ਫਿਰ ਵਧੀ ਹੈ। ਅਮਰੀਕੀ ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਫੇਂਟਾਨਿਲ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਸਸਤੇ ਬਦਲਾਂ ਨਾਲ ਮੌਤਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 2023 ਦੇ 12 ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੱਕ 82,000 ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਈ। ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ’ਚ ਯਕੀਨੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਚੀਨ ਫਿਰ ਤੋਂ ਸਹਿਯੋਗ ਕਰੇਗਾ ਜਾਂ ਨਹੀਂ। ਮਾਹਿਰਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਚੀਨ ਸਰਹੱਦ ਪਾਰ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਡਰੱਗ ਉਤਪਾਦਨ ਨੂੰ ਰੋਕ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੇਕਰ ਉਹ ਚਾਹੇ ਪਰ ਇਸ ਨੂੰ ਹਥਿਆਰ ਵਾਂਗ ਵਰਤਦਾ ਹੈ।
‘ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਔਲਾਦਾਂ ਵਲੋਂ’ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਅੱਤਿਆਚਾਰ!
NEXT STORY 
