Jagbani

helo

Jagbani.in

ਸਾਨੂੰ ਦੁੱਖ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ opt-out ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਹੋ।

ਪਰ ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਗਲਤੀ ਨਾਲ ''Block'' ਸਿਲੈਕਟ ਕੀਤਾ ਸੀ ਜਾਂ ਫਿਰ ਭਵਿੱਖ 'ਚ ਤੁਸੀਂ ਨੋਟਿਫਿਕੇਸ਼ਨ ਪਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਥੱਲੇ ਦਿੱਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਪਾਲਨ ਕਰੋ।

  • ਇੱਥੇ ਜਾਓ Chrome>Setting>Content Settings
  • ਇੱਥੇ ਕਲਿਕ ਕਰੋ Content Settings> Notification>Manage Exception
  • "https://www.punjabkesri.in:443" ਦੇ ਲਈ Allow ਚੁਣੋ।
  • ਆਪਣੇ ਬ੍ਰਾਉਜ਼ਰ ਦੀ Cookies ਨੂੰ Clear ਕਰੋ।
  • ਪੇਜ ਨੂੰ ਰਿਫ੍ਰੈਸ਼( Refresh) ਕਰੋ।
Got it
  • JagbaniKesari TvJagbani Epaper
  • Top News

    FRI, OCT 31, 2025

    6:53:51 AM

  • shifali got first rank in punjab in upsc scientist examination

    ਸ਼ਿਫਾਲੀ ਨੇ ਮਾਪਿਆ ਦਾ ਨਾਂ ਕੀਤਾ ਰੌਸ਼ਨ, UPSC...

  • property tax and water dues to be deposited in two months

    ਦੋ ਮਹੀਨਿਆਂ ’ਚ ਜਮ੍ਹਾਂ ਕਰਵਾਏ ਜਾਣ ਪ੍ਰਾਪਰਟੀ ਟੈਕਸ...

  • ind vs aus semi final

    ਭਾਰਤੀ ਟੀਮ ਨੇ ਰਚਿਆ ਇਤਿਹਾਸ, ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਨੂੰ ਹਰਾ...

  • indian origin woman openly challenged vice president on immigration policies

    ਇਮੀਗ੍ਰੇਸ਼ਨ ਨੀਤੀਆਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਅਮਰੀਕੀ ਉਪ...

browse

  • ਪੰਜਾਬ
  • ਦੇਸ਼
    • ਦਿੱਲੀ
    • ਹਰਿਆਣਾ
    • ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ
    • ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼
    • ਹੋਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼
  • ਵਿਦੇਸ਼
    • ਕੈਨੇਡਾ
    • ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ
    • ਪਾਕਿਸਤਾਨ
    • ਅਮਰੀਕਾ
    • ਇਟਲੀ
    • ਇੰਗਲੈਂਡ
    • ਹੋਰ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਖਬਰਾਂ
  • ਦੋਆਬਾ
    • ਜਲੰਧਰ
    • ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ
    • ਕਪੂਰਥਲਾ-ਫਗਵਾੜਾ
    • ਰੂਪਨਗਰ-ਨਵਾਂਸ਼ਹਿਰ
  • ਮਾਝਾ
    • ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ
    • ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ
    • ਤਰਨਤਾਰਨ
  • ਮਾਲਵਾ
    • ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
    • ਲੁਧਿਆਣਾ-ਖੰਨਾ
    • ਪਟਿਆਲਾ
    • ਮੋਗਾ
    • ਸੰਗਰੂਰ-ਬਰਨਾਲਾ
    • ਬਠਿੰਡਾ-ਮਾਨਸਾ
    • ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ-ਫਾਜ਼ਿਲਕਾ
    • ਫਰੀਦਕੋਟ-ਮੁਕਤਸਰ
  • ਤੜਕਾ ਪੰਜਾਬੀ
    • ਪਾਰਟੀਜ਼
    • ਪਾਲੀਵੁੱਡ
    • ਬਾਲੀਵੁੱਡ
    • ਪੌਪ ਕੌਨ
    • ਟੀਵੀ
    • ਰੂ-ਬ-ਰੂ
    • ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਯਾਦਾ
    • ਮੂਵੀ ਟਰੇਲਰਜ਼
  • ਖੇਡ
    • ਕ੍ਰਿਕਟ
    • ਫੁੱਟਬਾਲ
    • ਟੈਨਿਸ
    • ਹੋਰ ਖੇਡ ਖਬਰਾਂ
  • ਵਪਾਰ
    • ਨਿਵੇਸ਼
    • ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ
    • ਸ਼ੇਅਰ ਬਾਜ਼ਾਰ
    • ਵਪਾਰ ਗਿਆਨ
  • ਅੱਜ ਦਾ ਹੁਕਮਨਾਮਾ
  • ਗੈਜੇਟ
    • ਆਟੋਮੋਬਾਇਲ
    • ਤਕਨਾਲੋਜੀ
    • ਮੋਬਾਈਲ
    • ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਨਿਕਸ
    • ਐੱਪਸ
    • ਟੈਲੀਕਾਮ
  • ਦਰਸ਼ਨ ਟੀ.ਵੀ.
  • ਧਰਮ
  • Home
  • ਤੜਕਾ ਪੰਜਾਬੀ
  • ਦੇਸ਼
  • ਵਿਦੇਸ਼
  • ਖੇਡ
  • ਵਪਾਰ
  • ਧਰਮ
  • Google Play Store
  • Apple Store
  • E-Paper
  • Kesari TV
  • Navodaya Times
  • Jagbani Website
  • JB E-Paper

ਪੰਜਾਬ

  • ਦੋਆਬਾ
  • ਮਾਝਾ
  • ਮਾਲਵਾ

ਮਨੋਰੰਜਨ

  • ਬਾਲੀਵੁੱਡ
  • ਪਾਲੀਵੁੱਡ
  • ਟੀਵੀ
  • ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਯਾਦਾ
  • ਪਾਰਟੀਜ਼
  • ਪੌਪ ਕੌਨ
  • ਰੂ-ਬ-ਰੂ
  • ਮੂਵੀ ਟਰੇਲਰਜ਼

Photos

  • Home
  • ਮਨੋਰੰਜਨ
  • ਖੇਡ
  • ਦੇਸ਼

Videos

  • Home
  • Latest News 2023
  • Aaj Ka Mudda
  • 22 Districts 22 News
  • Job Junction
  • Most Viewed Videos
  • Janta Di Sath
  • Siasi-te-Siasat
  • Religious
  • Punjabi Stars Interview
  • Home
  • Blog News
  • ਔੌਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਇਕ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਤੇ ਵਿਵਾਦਗ੍ਰਸਤ ਅਧਿਆਏ

BLOG News Punjabi(ਬਲਾਗ)

ਔੌਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਇਕ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਤੇ ਵਿਵਾਦਗ੍ਰਸਤ ਅਧਿਆਏ

  • Edited By Rakesh,
  • Updated: 24 Oct, 2024 06:47 PM
Blog
aurangzeb s legacy is a complex and controversial chapter
  • Share
    • Facebook
    • Tumblr
    • Linkedin
    • Twitter
  • Comment

ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦਾ ਅਕਸ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਮਕਾਲੀ ਸਿਆਸੀ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ ’ਚ ਕਾਫੀ ਡੂੰਘਾ ਸਮਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜੋ ਇਤਿਹਾਸਕ ਯਾਦਗਾਰ, ਮਿਥਕ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਸਿਆਸੀ ਬਿਆਨਬਾਜ਼ੀ ਦਾ ਮਿਸ਼ਰਨ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਾਂ ਅਕਸਰ ਚੋਣ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਅਤੇ ਜਨਤਕ ਬਹਿਸਾਂ ’ਚ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨਕਾਲ ਦੇ ਸਦੀਆਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਵਿਵਾਦਾਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।

ਜਦ ਨੇਤਾ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੇ ਸਬੰਧ ’ਚ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਆਕਾਰ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ। ਆਧੁਨਿਕ ਬਿਰਤਾਂਤ ’ਚ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਇਕ ਜ਼ਾਲਿਮ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹ ਦੇ ਰੂਪ ’ਚ ਦਰਸਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਵਿਅਕਤੀ ਜਿਸ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਹਿਟਲਰ ਜਾਂ ਕੱਟੜਪੰਥੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾਵਾਂ ਵਰਗੇ ਗੈਰ-ਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਦੇ ਬਦਨਾਮ ਪ੍ਰਤੀਕਾਂ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਇਹ ਧਾਰਨਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਜਿਹੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਰੂਪ ’ਚ ਚਿਤਰਣ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਆਪਣਾ ਜੀਵਨ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂਆਂ ’ਤੇ ਅੱਤਿਆਚਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਨਤੀਜਾ, ਇਕ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਧਾਰਨਾ ਹੈ ਕਿ ਸਮਕਾਲੀ ਭਾਰਤੀ ਮੁਸਲਮਾਨ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਵੰਸ਼ ਜਾਂ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨਾਲ ਮੁਗਲ ਸਮਰਾਟ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਜਿਸ ’ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਹੈ।

ਇਹ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਵੀ. ਐੱਸ. ਨਾਯਪਾਲ ਦੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਧਾਰਨਾ ’ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ, ਜਿਸ ’ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਭਾਰਤ ਇਕ ‘ਜ਼ਖਮੀ ਸੱਭਿਅਤਾ’ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਸਦੀਆਂ ਤਕ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਗੁਲਾਮੀ ਝੱਲੀ ਹੈ, ਜਿਸ ’ਚ ਮੁਸਲਿਮ ਰਾਜੇ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਥਿਤ ਤੌਰ ’ਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਮਾਣਮੱਤੇ ਅਤੀਤ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।

ਫਿਰ ਵੀ, ਮੁਸਲਮਾਨ ਜੇਤੂਆਂ ਵਲੋਂ ਜਾਣਬੁੱਝ ਕੇ, ਵਿਵਸਥਿਤ ਵਿਨਾਸ਼ ’ਚ ਭਰੋਸਾ ਇਕ ਨਿਰੰਤਰ ਇਤਿਹਾਸਕ ਯਾਦਗਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਇਤਿਹਾਸਕ ਲੇਖਾਂ ’ਤੇ ਆਧਾਰਤ ਹੈ, ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ ਇਹ ਡੂੰਘੇ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਜ਼ਖਮਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਅਕਸਰ ਮੌਜੂਦਾ ਮੁਸਲਿਮ ਵਿਰੋਧੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ ’ਤੇ, ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਆਖਰੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮੁਗਲ ਰਾਜਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਲਗਭਗ 5 ਦਹਾਕਿਆਂ ਤਕ ਭਾਰਤੀ ਉੱਪ ਮਹਾਦੀਪ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਹਿੱਸੇ ’ਤੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਕਾਲ ’ਚ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਸ਼ਾਹਜਹਾਂ ਨੂੰ ਕੈਦ ਕਰਨਾ, ਉਸ ਦਾ ਕਥਿਤ ਰੂੜੀਵਾਦ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਨੂੰ ਮੁਗਲ ਸਾਮਰਾਜ ’ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ’ਚ ਅਸਮੱਰਥਤਾ ਵਰਗੇ ਵਿਵਾਦ ਰਹੇ।

ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ’ਤੇ ਬਹਿਸ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਉਸ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰੇਰਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਨੀਤੀਆਂ ਦਾ ਸਵਾਲ ਹੈ। ਸਰ ਜਦੁਨਾਥ ਸਰਕਾਰ ਵਰਗੇ ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਤਰਕ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਮੁੱਢਲਾ ਮਕਸਦ ਸ਼ਰੀਆ ਕਾਨੂੰਨ ਲਾਗੂ ਕਰ ਕੇ ਅਤੇ ਆਬਾਦੀ ਦਾ ਧਰਮ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਕੇ ਭਾਰਤ ’ਚ ਇਕ ਇਸਲਾਮਿਕ ਰਾਜ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨਾ ਸੀ। ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਇਸ਼ਤਿਆਕ ਹੁਸੈਨ ਕੁਰੈਸ਼ੀ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਹੈ ਕਿ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਦਾ ਮਕਸਦ ਮੁਸਲਿਮ ਦਬਦਬੇ ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣਾ ਅਤੇ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਏਕਤਾ ਨੂੰ ਬਣਾਏ ਰੱਖਣਾ ਸੀ।

ਇਸ ’ਚ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ, ਜੋ ਸੂਬੇ ’ਚ ਮੁਸਲਿਮ ਦਬਦਬੇ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰ ਸਕਦਾ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਦਾਰ ਸਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੀਆਂ ਹਰਕਤਾਂ ਇਸਲਾਮੀ ਰਾਜ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਨਹੀਂ ਸਨ।

ਉਦਾਹਰਣ ਲਈ, ਜਦ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਬਨਾਰਸ ’ਚ ਵਿਸ਼ਵਨਾਥ ਮੰਦਰ ਸਮੇਤ ਕੁਝ ਹਿੰਦੂ ਮੰਦਰਾਂ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਮੰਦਰ ਵਿਨਾਸ਼ ਦੇ ਵਿਆਪਕ, ਵਿਵਸਥਿਤ ਮੁਹਿੰਮ ਦੇ ਦਾਅਵੇ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਵਾਲੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਸਬੂਤ ਹਨ। ਵਰਿੰਦਾਵਨ ਦੇ ਕਈ ਮੰਦਰਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਹੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਮਿਲਦੀ ਰਹੀ।

ਕੁਝ ਮੰਦਰਾਂ ਦਾ ਵਿਨਾਸ਼ ਧਾਰਮਿਕ ਕਾਰਨਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੋਣ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ’ਚ ਸਿਆਸਤ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਅਕਸਰ ਸਥਾਨਕ ਬਾਗੀਆਂ ਜਾਂ ਬਾਗੀ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸਜ਼ਾਯੋਗ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। 1679 ’ਚ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਵਲੋਂ ਜਜੀਆ ਕਰ ਨੂੰ ਫਿਰ ਤੋਂ ਲਾਗੂ ਕਰਨਾ ਜੋ ਗੈਰ-ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ’ਤੇ ਲਗਾਇਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਕਰ ਸੀ, ਉਸ ਦੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਨੂੰ ਹੋਰ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਜਦ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਵਰਗੇ ਕੁਝ ਵਿਦਵਾਨ ਇਸ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂਆਂ ’ਤੇ ਧਰਮ ਤਬਦੀਲੀ ਲਈ ਦਬਾਅ ਪਾਉਣ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ’ਚ ਦੇਖਦੇ ਹਨ।

ਹੋਰ ਲੋਕ ਤਰਕ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕਰ ਦਾ ਮਕਸਦ ਰੂੜੀਵਾਦੀ ਮੁਸਲਿਮ ਧਿਰਾਂ ਤੋਂ ਸਮਰਥਨ ਜੁਟਾਉਣ ਲਈ ਇਕ ਸਿਆਸੀ ਮਸ਼ੀਨਰੀ ਦੇ ਰੂਪ ’ਚ ਸੀ। ਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਦੋ ਦਹਾਕਿਆਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਨੂੰ ਫਿਰ ਤੋਂ ਲਾਗੂ ਕਰਨਾ ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਿਰਫ ਧਾਰਮਿਕ ਉਤਸ਼ਾਹ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਪਹਿਲ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਸਮੇਂ ਖਾਸ ਤੌਰ ’ਤੇ ਰਾਜਪੂਤਾਂ ਅਤੇ ਮਰਾਠਿਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਸੱਤਾ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਦੇ ਮਕਸਦ ਨਾਲ ਇਕ ਉਪਾਅ ਸੀ।

ਕੁਰੈਸ਼ੀ ਦਾ ਤਰਕ ਹੈ ਕਿ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਨੇ ਅਕਬਰ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਰਮ ਨੀਤੀਆਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੋਏ ਨੁਕਸਾਨ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਨੇ ਹਿੰਦੂਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ’ਚ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਸਰਕਾਰੀ ਸੇਵਾ ’ਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ’ਚ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਜੋ ਧਾਰਮਿਕ ਅਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਦੇ ਰਾਜੇ ਦੇ ਵੱਕਾਰ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ 1689 ਤਕ 33 ਫੀਸਦੀ ਤਕ ਪਹੁੰਚ ਗਈ।

ਡਾ. ਆਰ. ਪੀ. ਤ੍ਰਿਪਾਠੀ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੇ ਕਾਰਜਾਂ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ’ਤੇ ਸਿਆਸਤ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਮੰਨਦੇ ਹਨ, ਜਿਸਦਾ ਮਕਸਦ ਇਕ ਵਿਭਿੰਨ ਅਤੇ ਵੱਡੇ ਸਾਮਰਾਜ ’ਚ ਸੱਤਾ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨਾ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਕਦੇ-ਕਦੇ ਸਖਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨ ਪਰ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨਹੀਂ ਕਿ ਉਹ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਡੂੰਘੀ ਦੁਸ਼ਮਣੀ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਈਆਂ ਹੋਣ।

ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਸ਼ਾਸਨਕਾਲ ਨੂੰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ-ਆਰਥਿਕ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਸਿਆਸੀ ਗਤੀਸ਼ੀਲਤਾ ਦੇ ਵਿਆਪਕ ਸਬੰਧ ’ਚ ਬਿਹਤਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਦ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰੂੜੀਵਾਦੀ ਝੁਕਾਅ ਅਤੇ ਸੱਤਾਵਾਦੀ ਆਦਤਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਨੀਤੀਆਂ ਨੂੰ ਆਕਾਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਦੇ ਕੰਮਾਂ ਨੇ ਇਕ ਅਧੂਰੇ ਅਤੇ ਅਸ਼ਾਂਤ ਉੱਪ ਮਹਾਦੀਪ ’ਤੇ ਸ਼ਾਸਨ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਦਰਸਾਇਆ ਹੈ।

ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਭਾਰਤੀ ਇਤਿਹਾਸ ’ਚ ਇਕ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਅਤੇ ਵਿਵਾਦਗ੍ਰਸਤ ਅਧਿਆਏ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ।

ਨਿਹਾਰੀਕਾ ਦਿਵੇਦੀ

  • Aurangzeb
  • controversial chapters
  • memory
  • myth
  • extremist ideologies
  • intolerance

ਕੀ ਭਾਰਤ ਅੱਤਵਾਦ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜਾਈ ਜਿੱਤ ਸਕੇਗਾ

NEXT STORY

Stories You May Like

  • controversies over the legacy of celebrities are not new
    ਨਵੇਂ ਨਹੀਂ ਹਨ ਹਸਤੀਆਂ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ’ਤੇ ਵਿਵਾਦ
  • one killed in horrific collision between tractor trolley and truck
    ਪਰਾਲੀ ਭਰੀ ਟਰੈਕਟਰ-ਟਰਾਲੀ ਤੇ ਟਰੱਕ ਦੀ ਭਿਆਨਕ ਟੱਕਰ, ਇਕ ਦੀ ਮੌਤ
  • one dead in horrific collision between car  motorcycle and tractor
    ਕਾਰ, ਮੋਟਰਸਾਈਕਲ ਤੇ ਟਰੈਕਟਰ ਵਿਚਾਲੇ ਭਿਆਨਕ ਟੱਕਰ, ਇਕ ਦੀ ਮੌਤ
  • multiple vehicle crash
    ਇਕ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਕ ਕਈ ਵਾਹਨਾਂ ਦੀ ਹੋਈ ਭਿਆਨਕ ਟੱਕਰ ! ਸੜਕ 'ਤੇ ਵਿਛ ਗਈਆਂ ਲਾਸ਼ਾਂ, 63 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਹੋਈ ਮੌਤ
  • cm yogi gave warm welcome to charan suhave yatra
    'ਭਾਰਤੀ ਵਿਰਾਸਤ 'ਚ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ ਦਾ ਵੱਡਾ ਯੋਗਦਾਨ', 'ਚਰਣ ਸੁਹਾਵੇ ਯਾਤਰਾ' ਦਾ CM ਯੋਗੀ ਵੱਲੋਂ ਨਿੱਘਾ ਸਵਾਗਤ
  • pakistan s hypocrisy exposed
    ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਦੋਗਲਾਪਨ! ਇਕ ਪਾਸੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੀ ਗੱਲ ਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ 'ਤੇ ਮੁੜ ਕੀਤੀ ਏਅਰਸਟ੍ਰਾਈਕ
  • gunfight between security forces and militants  one killed and several injured
    ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂ ਤੇ ਅੱਤਵਾਦੀਆਂ ਵਿਚਾਲੇ ਗੋਲੀਬਾਰੀ, ਇਕ ਦੀ ਮੌਤ ਤੇ ਕਈ ਜ਼ਖਮੀ
  • a plane and a helicopter crashed on the uss nimitz aircraft carrier
    USS ਨਿਮਿਤਜ਼ ਜਹਾਜ਼ ਵਾਹਕ 'ਤੇ ਇਕ ਜਹਾਜ਼ ਤੇ ਹੈਲੀਕਾਪਟਰ ਹਾਦਸਾਗ੍ਰਸਤ
  • chakka jam is going to happen in punjab
    ਪੰਜਾਬ 'ਚ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਹੈ 'ਚੱਕਾ ਜਾਮ'! ਮੁਸਾਫ਼ਰ ਰੱਖਣ ਧਿਆਨ
  • amarinder singh raja warring interview
    'CM ਬਣਨਾ ਛੋਟੀ ਗੱਲ, ਮੈਂ ਤਾਂ ਹੋਰ ਵੀ ਵੱਡਾ ਸੋਚਦਾ', ਰਾਜਾ ਵੜਿੰਗ ਦਾ ਵੱਖਰਾ...
  • big revelation about robbed a jewelry shop in jalandhar cctv reveals the secret
    ਜਲੰਧਰ 'ਚ ਜਿਊਲਰੀ ਸ਼ਾਪ 'ਤੇ ਲੁੱਟਣ ਵਾਲਿਆਂ ਬਾਰੇ ਵੱਡਾ ਖ਼ੁਲਾਸਾ, CCTV ਨੇ...
  • major administrative reshuffle in punjab
    ਪੰਜਾਬ 'ਚ ਵੱਡਾ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਫੇਰਬਦਲ
  • jalandhar s fancy bakery controversy over case creates ruckus
    ਜਲੰਧਰ ਦੀ ਇਹ ਮਸ਼ਹੂਰ ਬੇਕਰੀ ਚਰਚਾ 'ਚ! ਕੇਕ ਖਾਣ ਦੇ ਸ਼ੌਕੀਨ ਥੋੜ੍ਹਾ ਸਾਵਧਾਨ, ਪੂਰਾ...
  • more than a dozen trains will remain temporarily cancelled
    ਰੇਲ ਯਾਤਰੀਆਂ ਬਾਰੇ ਅਹਿਮ ਖ਼ਬਰ! ਦਰਜਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਟਰੇਨਾਂ ਅਸਥਾਈ ਤੌਰ ’ਤੇ...
  • big incident in broad daylight in jalandhar robbery at jeweler s shop
    ਜਲੰਧਰ 'ਚ ਦਿਨ-ਦਿਹਾੜੇ ਵੱਡੀ ਵਾਰਦਾਤ! ਜਿਊਲਰਜ਼ ਦੀ ਦੁਕਾਨ 'ਤੇ ਪਿਆ ਡਾਕਾ
  • illegal property of drug smuggler demolished in ali mohalla  jalandhar
    ਜਲੰਧਰ ਦੇ ਅਲੀ ਮੁਹੱਲੇ 'ਚ ਨਸ਼ਾ ਤਸਕਰ ਦੀ ਢਾਹੀ ਗਈ ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਜਾਇਦਾਦ
Trending
Ek Nazar
arattai the app that came to compete with whatsapp

Whatsapp ਨੂੰ ਟੱਕਰ ਦੇਣ ਆਇਆ Arattai App ਹੋਇਆ Flop! ਡਿੱਗੀ ਰੈਂਕਿੰਗ

how to reduce aqi at home without air purifier

ਬਿਨਾਂ Air Purifier ਦੇ ਘਰ ਰਹੇਗਾ Pollution Free! ਵਰਤੋ ਇਹ ਆਸਾਨ ਤਰੀਕੇ

joint pain  walking  health

ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਚੱਲੋ ਇੰਨੇ ਕਦਮ, ਨਹੀਂ ਦੁਖਣਗੇ ਗਿੱਟੇ-ਗੋਡੇ, ਮਾਹਿਰਾਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਜੋੜਾਂ...

cruel father daughter

ਹੈਵਾਨ ਬਣਿਆ ਪਿਓ! ਘਰ 'ਚ ਇਕੱਲੀ ਧੀ ਨਾਲ ਪਾਰ ਕਰ ਗਿਆ ਹੱਦਾਂ

amritsar police achieves major success

ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਪੁਲਸ ਨੂੰ ਵੱਡੀ ਕਾਮਯਾਬੀ, ਸਵਿਫਟ ਕਾਰ ਸਵਾਰ ਨੂੰ ਲੁੱਟਣ ਵਾਲੇ ਚਾਰ...

boiling oil fall grandson burnt

ਬਾਗੇਸ਼ਵਰ ਧਾਮ ਨੇੜੇ ਦਰਦਨਾਕ ਹਾਦਸਾ! ਪਸ਼ੂਆਂ ਕਾਰਨ ਉਬਲਦੇ ਤੇਲ 'ਚ ਡਿੱਗਾ ਪੋਤਾ,...

boy crosses boundaries of shamelessness with girl in hotel

ਸ਼ਰਮਨਾਕ ! ਹੋਟਲ 'ਚ ਲਿਜਾ ਕੇ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਕੀਤਾ ਬੇਹੋਸ਼, ਜਦੋਂ ਅੱਖ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਤਾਂ...

gurdaspur dc and ssp  fire that broke out in the crop residue pile

ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ DC ਤੇ SSP ਨੇ ਪਿੰਡਾਂ 'ਚ ਪਹੁੰਚ ਫਸਲ ਦੀ ਰਹਿੰਦ ਖੂੰਹਦ ਨੂੰ ਲੱਗੀ...

uttar pradesh  hospital cleaner rapes female patient

ਹਸਪਤਾਲ ਦੇ ਸਫ਼ਾਈ ਕਰਮਚਾਰੀ ਦੀ ਗੰਦੀ ਕਰਤੂਤ! ਇਲਾਜ ਕਰਾਉਣ ਆਈ ਮਹਿਲਾ ਨਾਲ ਪਖਾਨੇ...

a young woman was raped in patna on the pretext of a job

ਨੌਕਰੀ ਦਾ ਝਾਂਸਾ ਦੇ ਕੇ ਕੁੜੀ ਦੀ ਰੋਲੀ ਪੱਤ, ਪਹਿਲਾਂ ਬਹਾਨੇ ਨਾਲ ਬੁਲਾਇਆ ਕਮਰੇ...

alica schmidt worlds sexiest athlete bikini summer dress holiday photos

ਇਸ ਖਿਡਾਰਣ ਦੇ ਨਾਂ ਹੈ 'Worlds Hotest' ਐਥਲੀਟ ਦਾ ਖਿਤਾਬ, ਹਾਲੀਵੁੱਡ...

hoshiarpur s famous dabi bazaar for over 100 years know its special features

ਇਹ ਹੈ ਪੰਜਾਬ ਦਾ 100 ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੀ ਪੁਰਾਣਾ 'ਡੱਬੀ ਬਾਜ਼ਾਰ', ਕਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ...

punjab  s central jail

ਚਰਚਾ 'ਚ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਹਾਈ ਸਕਿਓਰਟੀ ਕੇਂਦਰੀ ਜੇਲ੍ਹ, 19 ਮੋਬਾਈਲ, 5 ਸਿਮ ਸਮੇਤ ਤੇ...

woman falls while boarding train

ਰੇਲਗੱਡੀ ’ਚ ਚੜ੍ਹਦਿਆਂ ਅਚਾਨਕ ਡਿੱਗੀ ਔਰਤ, ਵੱਢੀਆਂ ਗਈਆਂ ਦੋਵੇਂ ਲੱਤਾਂ

bhai dooj  brother  tilak  shubh muhurat

Bhai Dooj 2025 : ‘ਭਾਈ ਦੂਜ’ ’ਤੇ ਕੋਲ ਨਹੀਂ ਹਨ ਭਰਾ ਤਾਂ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ...

husband commits suicide by jumping in front of the train

'Hello! ਸਾਰੇ ਸੁਣੋ, ਮੇਰੀ ਪਤਨੀ...', ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਪੰਜ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ ਪਤੀ ਨੇ ਬਣਾਈ...

samman plan gives 30gb data free sim and calls offer

730GB ਡਾਟਾ ਤੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ 5 ਰੁਪਏ ਤੋਂ ਵੀ ਘੱਟ ਖਰਚ! 365 ਦਿਨਾਂ ਦਾ ਪੈਸਾ ਵਸੂਲ...

realme smartphone is selling like hot cakes

5000 mAh ਬੈਟਰੀ, 108MP ਦਾ ਕੈਮਰਾ ਤੇ ਕੀਮਤ ਸਿਰਫ...! ਧੜਾ-ਧੜ ਵਿਕ ਰਿਹਾ...

Daily Horoscope
    Previous Next
    • ਬਹੁਤ-ਚਰਚਿਤ ਖ਼ਬਰਾਂ
    • illegal cutting trees landslides floods
      'ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਗ਼ੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਕਟਾਈ ਕਾਰਨ ਆਈਆਂ ਜ਼ਮੀਨ ਖਿਸਕਣ ਅਤੇ ਹੜ੍ਹ ਵਰਗੀ...
    • earthquake earth people injured
      ਭੂਚਾਲ ਦੇ ਝਟਕਿਆਂ ਨਾਲ ਕੰਬੀ ਧਰਤੀ, ਡਰ ਦੇ ਮਾਰੇ ਘਰਾਂ 'ਚੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲੇ ਲੋਕ
    • new virus worries people
      ਨਵੇਂ ਵਾਇਰਸ ਨੇ ਚਿੰਤਾ 'ਚ ਪਾਏ ਲੋਕ, 15 ਦੀ ਹੋਈ ਮੌਤ
    • dawn warning issued for punjabis
      ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਲਈ ਚੜ੍ਹਦੀ ਸਵੇਰ ਚਿਤਾਵਨੀ ਜਾਰੀ! ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਿੰਡਾਂ ਲਈ ਵੱਡਾ ਖ਼ਤਰਾ,...
    • fashion young woman trendy look crop top with lehenga
      ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਨੂੰ ਟਰੈਂਡੀ ਲੁਕ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ ਕ੍ਰਾਪ ਟਾਪ ਵਿਦ ਲਹਿੰਗਾ
    • yamuna water level in delhi is continuously decreasing
      ਦਿੱਲੀ 'ਚ ਯਮੁਨਾ ਦਾ ਪਾਣੀ ਲਗਾਤਾਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਘੱਟ, ਖਤਰਾ ਅਜੇ ਵੀ ਬਰਕਰਾਰ
    • another heartbreaking incident in punjab
      ਪੰਜਾਬ 'ਚ ਫਿਰ ਰੂਹ ਕੰਬਾਊ ਘਟਨਾ, ਨੌਜਵਾਨ ਨੂੰ ਮਾਰੀ ਗੋਲੀ, ਮੰਜ਼ਰ ਦੇਖਣ ਵਾਲਿਆਂ...
    • abhijay chopra blood donation camp
      ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਹੀ ਅਸਲ ਰੋਲ ਮਾਡਲ ਹਨ : ਅਭਿਜੈ ਚੋਪੜਾ
    • big news  famous singer abhijit in coma
      ਵੱਡੀ ਖਬਰ ; ਕੋਮਾ 'ਚ ਪਹੁੰਚਿਆ ਮਸ਼ਹੂਰ Singer ਅਭਿਜੀਤ
    • alcohol bottle ration card viral
      ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਬੋਤਲ ਵਾਲਾ ਰਾਸ਼ਨ ਕਾਰਡ ਵਾਇਰਲ, ਅਜੀਬ ਘਟਨਾ ਨੇ ਉਡਾਏ ਹੋਸ਼
    • 7th pay commission  big good news for 1 2 crore employees  after gst now
      7th Pay Commission : 1.2 ਕਰੋੜ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਲਈ ਵੱਡੀ ਖ਼ੁਸ਼ਖ਼ਬਰੀ, GST ਤੋਂ...
    • ਬਲਾਗ ਦੀਆਂ ਖਬਰਾਂ
    • public money  not leader  s
      ਇਹ ਜਨਤਾ ਦਾ ਪੈਸਾ ਹੈ, ਨੇਤਾਵਾਂ ਦਾ ਨਹੀਂ
    • incidents of fires in buses and cars have increased
      ‘ਬੱਸਾਂ-ਕਾਰਾਂ ’ਚ ਅੱਗ ਲੱਗਣ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਧੀਆਂ’ ਲਾਪ੍ਰਵਾਹੀ ਬਣ ਰਹੀ...
    • south sudan  internal unrest
      ਦੱਖਣੀ ਸੁਡਾਨ : ਅੰਦਰੂਨੀ ਗੜਬੜ
    • the name of the way of life
      ਜੀਵਨ ਚਲਨੇ ਕਾ ਨਾਮ
    • bihar elections
      ਬਿਹਾਰ ’ਚ ਸੱਤਾ ਲਈ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਕੀਤਾ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਨਾਲ ਸਮਝੌਤਾ
    • digital and cyber crime
      ਸਾਰੇ ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧਾਂ ’ਚ ਦਰਜ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ FIR
    • rape and violence against women continue
      ‘ਔਰਤਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਜਬਰ-ਜ਼ਨਾਹ ਅਤੇ ਹਿੰਸਾ ਲਗਾਤਾਰ ਜਾਰੀ’ ਹੁਣ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਔਰਤਾਂ ਵੀ...
    • bihar politics  three generations and three perspectives face to face
      ਬਿਹਾਰ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ : ਤਿੰਨ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਆਹਮੋ-ਸਾਹਮਣੇ
    • vote bank politics
      ਵੋਟ ਬੈਂਕ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸੱਭਿਅਤਾ ਨੂੰ ਵੀ ਤਿਆਗ ਦਿੱਤਾ
    • ending possible evils with social awareness
      ਸਮਾਜਿਕ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਸੰਭਵ ਕੁਰੀਤੀਆਂ ਦਾ ਅੰਤ
    • google play
    • apple store

    Main Menu

    • ਪੰਜਾਬ
    • ਦੇਸ਼
    • ਵਿਦੇਸ਼
    • ਦੋਆਬਾ
    • ਮਾਝਾ
    • ਮਾਲਵਾ
    • ਤੜਕਾ ਪੰਜਾਬੀ
    • ਖੇਡ
    • ਵਪਾਰ
    • ਅੱਜ ਦਾ ਹੁਕਮਨਾਮਾ
    • ਗੈਜੇਟ

    For Advertisement Query

    Email ID

    advt@punjabkesari.in


    TOLL FREE

    1800 137 6200
    Punjab Kesari Head Office

    Jalandhar

    Address : Civil Lines, Pucca Bagh Jalandhar Punjab

    Ph. : 0181-5067200, 2280104-107

    Email : support@punjabkesari.in

    • Navodaya Times
    • Nari
    • Yum
    • Jugaad
    • Health+
    • Bollywood Tadka
    • Punjab Kesari
    • Hind Samachar
    Offices :
    • New Delhi
    • Chandigarh
    • Ludhiana
    • Bombay
    • Amritsar
    • Jalandhar
    • Contact Us
    • Feedback
    • Advertisement Rate
    • Mobile Website
    • Sitemap
    • Privacy Policy

    Copyright @ 2023 PUNJABKESARI.IN All Rights Reserved.

    SUBSCRIBE NOW!
    • Google Play Store
    • Apple Store

    Subscribe Now!

    • Facebook
    • twitter
    • google +