Jagbani

helo

Jagbani.in

ਸਾਨੂੰ ਦੁੱਖ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ opt-out ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਹੋ।

ਪਰ ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਗਲਤੀ ਨਾਲ ''Block'' ਸਿਲੈਕਟ ਕੀਤਾ ਸੀ ਜਾਂ ਫਿਰ ਭਵਿੱਖ 'ਚ ਤੁਸੀਂ ਨੋਟਿਫਿਕੇਸ਼ਨ ਪਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਥੱਲੇ ਦਿੱਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਪਾਲਨ ਕਰੋ।

  • ਇੱਥੇ ਜਾਓ Chrome>Setting>Content Settings
  • ਇੱਥੇ ਕਲਿਕ ਕਰੋ Content Settings> Notification>Manage Exception
  • "https://www.punjabkesri.in:443" ਦੇ ਲਈ Allow ਚੁਣੋ।
  • ਆਪਣੇ ਬ੍ਰਾਉਜ਼ਰ ਦੀ Cookies ਨੂੰ Clear ਕਰੋ।
  • ਪੇਜ ਨੂੰ ਰਿਫ੍ਰੈਸ਼( Refresh) ਕਰੋ।
Got it
  • JagbaniKesari TvJagbani Epaper
  • Top News

    WED, OCT 15, 2025

    10:28:50 AM

  • another famous singer loses battle to cancer

    ਕੈਂਸਰ ਤੋਂ ਜੰਗ ਹਾਰ ਗਿਆ ਇਕ ਹੋਰ ਮਸ਼ਹੂਰ ਗਾਇਕ !...

  • golden opportunity for punjab school education board students

    ਪੰਜਾਬ ਸਕੂਲ ਸਿੱਖਿਆ ਬੋਰਡ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਲਈ...

  • indian currency rises 88 paise against usd

    ਹੁਣ ਤੱਕ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਹੇਠਲੇ ਪੱਧਰ ਤੋਂ ਉਭਰਿਆ...

  • postmortem of ips y puran kumar begins at pgi

    PGI 'ਚ IPS ਵਾਈ. ਪੂਰਨ ਕੁਮਾਰ ਦਾ ਪੋਸਟਮਾਰਟਮ...

browse

  • ਪੰਜਾਬ
  • ਦੇਸ਼
    • ਦਿੱਲੀ
    • ਹਰਿਆਣਾ
    • ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ
    • ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼
    • ਹੋਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼
  • ਵਿਦੇਸ਼
    • ਕੈਨੇਡਾ
    • ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ
    • ਪਾਕਿਸਤਾਨ
    • ਅਮਰੀਕਾ
    • ਇਟਲੀ
    • ਇੰਗਲੈਂਡ
    • ਹੋਰ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਖਬਰਾਂ
  • ਦੋਆਬਾ
    • ਜਲੰਧਰ
    • ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ
    • ਕਪੂਰਥਲਾ-ਫਗਵਾੜਾ
    • ਰੂਪਨਗਰ-ਨਵਾਂਸ਼ਹਿਰ
  • ਮਾਝਾ
    • ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ
    • ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ
    • ਤਰਨਤਾਰਨ
  • ਮਾਲਵਾ
    • ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
    • ਲੁਧਿਆਣਾ-ਖੰਨਾ
    • ਪਟਿਆਲਾ
    • ਮੋਗਾ
    • ਸੰਗਰੂਰ-ਬਰਨਾਲਾ
    • ਬਠਿੰਡਾ-ਮਾਨਸਾ
    • ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ-ਫਾਜ਼ਿਲਕਾ
    • ਫਰੀਦਕੋਟ-ਮੁਕਤਸਰ
  • ਤੜਕਾ ਪੰਜਾਬੀ
    • ਪਾਰਟੀਜ਼
    • ਪਾਲੀਵੁੱਡ
    • ਬਾਲੀਵੁੱਡ
    • ਪੌਪ ਕੌਨ
    • ਟੀਵੀ
    • ਰੂ-ਬ-ਰੂ
    • ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਯਾਦਾ
    • ਮੂਵੀ ਟਰੇਲਰਜ਼
  • ਖੇਡ
    • ਕ੍ਰਿਕਟ
    • ਫੁੱਟਬਾਲ
    • ਟੈਨਿਸ
    • ਹੋਰ ਖੇਡ ਖਬਰਾਂ
  • ਵਪਾਰ
    • ਨਿਵੇਸ਼
    • ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ
    • ਸ਼ੇਅਰ ਬਾਜ਼ਾਰ
    • ਵਪਾਰ ਗਿਆਨ
  • ਅੱਜ ਦਾ ਹੁਕਮਨਾਮਾ
  • ਗੈਜੇਟ
    • ਆਟੋਮੋਬਾਇਲ
    • ਤਕਨਾਲੋਜੀ
    • ਮੋਬਾਈਲ
    • ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਨਿਕਸ
    • ਐੱਪਸ
    • ਟੈਲੀਕਾਮ
  • ਦਰਸ਼ਨ ਟੀ.ਵੀ.
  • ਧਰਮ
  • Home
  • ਤੜਕਾ ਪੰਜਾਬੀ
  • ਦੇਸ਼
  • ਵਿਦੇਸ਼
  • ਖੇਡ
  • ਵਪਾਰ
  • ਧਰਮ
  • Google Play Store
  • Apple Store
  • E-Paper
  • Kesari TV
  • Navodaya Times
  • Jagbani Website
  • JB E-Paper

ਪੰਜਾਬ

  • ਦੋਆਬਾ
  • ਮਾਝਾ
  • ਮਾਲਵਾ

ਮਨੋਰੰਜਨ

  • ਬਾਲੀਵੁੱਡ
  • ਪਾਲੀਵੁੱਡ
  • ਟੀਵੀ
  • ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਯਾਦਾ
  • ਪਾਰਟੀਜ਼
  • ਪੌਪ ਕੌਨ
  • ਰੂ-ਬ-ਰੂ
  • ਮੂਵੀ ਟਰੇਲਰਜ਼

Photos

  • Home
  • ਮਨੋਰੰਜਨ
  • ਖੇਡ
  • ਦੇਸ਼

Videos

  • Home
  • Latest News 2023
  • Aaj Ka Mudda
  • 22 Districts 22 News
  • Job Junction
  • Most Viewed Videos
  • Janta Di Sath
  • Siasi-te-Siasat
  • Religious
  • Punjabi Stars Interview
  • Home
  • Blog News
  • ਔੌਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਇਕ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਤੇ ਵਿਵਾਦਗ੍ਰਸਤ ਅਧਿਆਏ

BLOG News Punjabi(ਬਲਾਗ)

ਔੌਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਇਕ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਤੇ ਵਿਵਾਦਗ੍ਰਸਤ ਅਧਿਆਏ

  • Edited By Rakesh,
  • Updated: 24 Oct, 2024 06:47 PM
Blog
aurangzeb s legacy is a complex and controversial chapter
  • Share
    • Facebook
    • Tumblr
    • Linkedin
    • Twitter
  • Comment

ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦਾ ਅਕਸ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਮਕਾਲੀ ਸਿਆਸੀ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ ’ਚ ਕਾਫੀ ਡੂੰਘਾ ਸਮਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜੋ ਇਤਿਹਾਸਕ ਯਾਦਗਾਰ, ਮਿਥਕ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਸਿਆਸੀ ਬਿਆਨਬਾਜ਼ੀ ਦਾ ਮਿਸ਼ਰਨ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਾਂ ਅਕਸਰ ਚੋਣ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਅਤੇ ਜਨਤਕ ਬਹਿਸਾਂ ’ਚ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨਕਾਲ ਦੇ ਸਦੀਆਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਵਿਵਾਦਾਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।

ਜਦ ਨੇਤਾ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੇ ਸਬੰਧ ’ਚ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਆਕਾਰ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ। ਆਧੁਨਿਕ ਬਿਰਤਾਂਤ ’ਚ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਇਕ ਜ਼ਾਲਿਮ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹ ਦੇ ਰੂਪ ’ਚ ਦਰਸਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਵਿਅਕਤੀ ਜਿਸ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਹਿਟਲਰ ਜਾਂ ਕੱਟੜਪੰਥੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾਵਾਂ ਵਰਗੇ ਗੈਰ-ਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਦੇ ਬਦਨਾਮ ਪ੍ਰਤੀਕਾਂ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਇਹ ਧਾਰਨਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਜਿਹੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਰੂਪ ’ਚ ਚਿਤਰਣ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਆਪਣਾ ਜੀਵਨ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂਆਂ ’ਤੇ ਅੱਤਿਆਚਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਨਤੀਜਾ, ਇਕ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਧਾਰਨਾ ਹੈ ਕਿ ਸਮਕਾਲੀ ਭਾਰਤੀ ਮੁਸਲਮਾਨ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਵੰਸ਼ ਜਾਂ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨਾਲ ਮੁਗਲ ਸਮਰਾਟ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਜਿਸ ’ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਹੈ।

ਇਹ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਵੀ. ਐੱਸ. ਨਾਯਪਾਲ ਦੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਧਾਰਨਾ ’ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ, ਜਿਸ ’ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਭਾਰਤ ਇਕ ‘ਜ਼ਖਮੀ ਸੱਭਿਅਤਾ’ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਸਦੀਆਂ ਤਕ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਗੁਲਾਮੀ ਝੱਲੀ ਹੈ, ਜਿਸ ’ਚ ਮੁਸਲਿਮ ਰਾਜੇ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਥਿਤ ਤੌਰ ’ਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਮਾਣਮੱਤੇ ਅਤੀਤ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।

ਫਿਰ ਵੀ, ਮੁਸਲਮਾਨ ਜੇਤੂਆਂ ਵਲੋਂ ਜਾਣਬੁੱਝ ਕੇ, ਵਿਵਸਥਿਤ ਵਿਨਾਸ਼ ’ਚ ਭਰੋਸਾ ਇਕ ਨਿਰੰਤਰ ਇਤਿਹਾਸਕ ਯਾਦਗਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਇਤਿਹਾਸਕ ਲੇਖਾਂ ’ਤੇ ਆਧਾਰਤ ਹੈ, ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ ਇਹ ਡੂੰਘੇ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਜ਼ਖਮਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਅਕਸਰ ਮੌਜੂਦਾ ਮੁਸਲਿਮ ਵਿਰੋਧੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ ’ਤੇ, ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਆਖਰੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮੁਗਲ ਰਾਜਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਲਗਭਗ 5 ਦਹਾਕਿਆਂ ਤਕ ਭਾਰਤੀ ਉੱਪ ਮਹਾਦੀਪ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਹਿੱਸੇ ’ਤੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਕਾਲ ’ਚ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਸ਼ਾਹਜਹਾਂ ਨੂੰ ਕੈਦ ਕਰਨਾ, ਉਸ ਦਾ ਕਥਿਤ ਰੂੜੀਵਾਦ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਨੂੰ ਮੁਗਲ ਸਾਮਰਾਜ ’ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ’ਚ ਅਸਮੱਰਥਤਾ ਵਰਗੇ ਵਿਵਾਦ ਰਹੇ।

ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ’ਤੇ ਬਹਿਸ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਉਸ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰੇਰਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਨੀਤੀਆਂ ਦਾ ਸਵਾਲ ਹੈ। ਸਰ ਜਦੁਨਾਥ ਸਰਕਾਰ ਵਰਗੇ ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਤਰਕ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਮੁੱਢਲਾ ਮਕਸਦ ਸ਼ਰੀਆ ਕਾਨੂੰਨ ਲਾਗੂ ਕਰ ਕੇ ਅਤੇ ਆਬਾਦੀ ਦਾ ਧਰਮ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਕੇ ਭਾਰਤ ’ਚ ਇਕ ਇਸਲਾਮਿਕ ਰਾਜ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨਾ ਸੀ। ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਇਸ਼ਤਿਆਕ ਹੁਸੈਨ ਕੁਰੈਸ਼ੀ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਹੈ ਕਿ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਦਾ ਮਕਸਦ ਮੁਸਲਿਮ ਦਬਦਬੇ ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣਾ ਅਤੇ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਏਕਤਾ ਨੂੰ ਬਣਾਏ ਰੱਖਣਾ ਸੀ।

ਇਸ ’ਚ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ, ਜੋ ਸੂਬੇ ’ਚ ਮੁਸਲਿਮ ਦਬਦਬੇ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰ ਸਕਦਾ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਦਾਰ ਸਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੀਆਂ ਹਰਕਤਾਂ ਇਸਲਾਮੀ ਰਾਜ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਨਹੀਂ ਸਨ।

ਉਦਾਹਰਣ ਲਈ, ਜਦ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਬਨਾਰਸ ’ਚ ਵਿਸ਼ਵਨਾਥ ਮੰਦਰ ਸਮੇਤ ਕੁਝ ਹਿੰਦੂ ਮੰਦਰਾਂ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਮੰਦਰ ਵਿਨਾਸ਼ ਦੇ ਵਿਆਪਕ, ਵਿਵਸਥਿਤ ਮੁਹਿੰਮ ਦੇ ਦਾਅਵੇ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਵਾਲੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਸਬੂਤ ਹਨ। ਵਰਿੰਦਾਵਨ ਦੇ ਕਈ ਮੰਦਰਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਹੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਮਿਲਦੀ ਰਹੀ।

ਕੁਝ ਮੰਦਰਾਂ ਦਾ ਵਿਨਾਸ਼ ਧਾਰਮਿਕ ਕਾਰਨਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੋਣ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ’ਚ ਸਿਆਸਤ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਅਕਸਰ ਸਥਾਨਕ ਬਾਗੀਆਂ ਜਾਂ ਬਾਗੀ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸਜ਼ਾਯੋਗ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। 1679 ’ਚ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਵਲੋਂ ਜਜੀਆ ਕਰ ਨੂੰ ਫਿਰ ਤੋਂ ਲਾਗੂ ਕਰਨਾ ਜੋ ਗੈਰ-ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ’ਤੇ ਲਗਾਇਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਕਰ ਸੀ, ਉਸ ਦੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਨੂੰ ਹੋਰ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਜਦ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਵਰਗੇ ਕੁਝ ਵਿਦਵਾਨ ਇਸ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂਆਂ ’ਤੇ ਧਰਮ ਤਬਦੀਲੀ ਲਈ ਦਬਾਅ ਪਾਉਣ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ’ਚ ਦੇਖਦੇ ਹਨ।

ਹੋਰ ਲੋਕ ਤਰਕ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕਰ ਦਾ ਮਕਸਦ ਰੂੜੀਵਾਦੀ ਮੁਸਲਿਮ ਧਿਰਾਂ ਤੋਂ ਸਮਰਥਨ ਜੁਟਾਉਣ ਲਈ ਇਕ ਸਿਆਸੀ ਮਸ਼ੀਨਰੀ ਦੇ ਰੂਪ ’ਚ ਸੀ। ਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਦੋ ਦਹਾਕਿਆਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਨੂੰ ਫਿਰ ਤੋਂ ਲਾਗੂ ਕਰਨਾ ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਿਰਫ ਧਾਰਮਿਕ ਉਤਸ਼ਾਹ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਪਹਿਲ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਸਮੇਂ ਖਾਸ ਤੌਰ ’ਤੇ ਰਾਜਪੂਤਾਂ ਅਤੇ ਮਰਾਠਿਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਸੱਤਾ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਦੇ ਮਕਸਦ ਨਾਲ ਇਕ ਉਪਾਅ ਸੀ।

ਕੁਰੈਸ਼ੀ ਦਾ ਤਰਕ ਹੈ ਕਿ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਨੇ ਅਕਬਰ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਰਮ ਨੀਤੀਆਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੋਏ ਨੁਕਸਾਨ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਨੇ ਹਿੰਦੂਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ’ਚ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਸਰਕਾਰੀ ਸੇਵਾ ’ਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ’ਚ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਜੋ ਧਾਰਮਿਕ ਅਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਦੇ ਰਾਜੇ ਦੇ ਵੱਕਾਰ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ 1689 ਤਕ 33 ਫੀਸਦੀ ਤਕ ਪਹੁੰਚ ਗਈ।

ਡਾ. ਆਰ. ਪੀ. ਤ੍ਰਿਪਾਠੀ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੇ ਕਾਰਜਾਂ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ’ਤੇ ਸਿਆਸਤ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਮੰਨਦੇ ਹਨ, ਜਿਸਦਾ ਮਕਸਦ ਇਕ ਵਿਭਿੰਨ ਅਤੇ ਵੱਡੇ ਸਾਮਰਾਜ ’ਚ ਸੱਤਾ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨਾ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਕਦੇ-ਕਦੇ ਸਖਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨ ਪਰ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨਹੀਂ ਕਿ ਉਹ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਡੂੰਘੀ ਦੁਸ਼ਮਣੀ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਈਆਂ ਹੋਣ।

ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਸ਼ਾਸਨਕਾਲ ਨੂੰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ-ਆਰਥਿਕ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਸਿਆਸੀ ਗਤੀਸ਼ੀਲਤਾ ਦੇ ਵਿਆਪਕ ਸਬੰਧ ’ਚ ਬਿਹਤਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਦ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰੂੜੀਵਾਦੀ ਝੁਕਾਅ ਅਤੇ ਸੱਤਾਵਾਦੀ ਆਦਤਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਨੀਤੀਆਂ ਨੂੰ ਆਕਾਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਦੇ ਕੰਮਾਂ ਨੇ ਇਕ ਅਧੂਰੇ ਅਤੇ ਅਸ਼ਾਂਤ ਉੱਪ ਮਹਾਦੀਪ ’ਤੇ ਸ਼ਾਸਨ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਦਰਸਾਇਆ ਹੈ।

ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਭਾਰਤੀ ਇਤਿਹਾਸ ’ਚ ਇਕ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਅਤੇ ਵਿਵਾਦਗ੍ਰਸਤ ਅਧਿਆਏ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ।

ਨਿਹਾਰੀਕਾ ਦਿਵੇਦੀ

  • Aurangzeb
  • controversial chapters
  • memory
  • myth
  • extremist ideologies
  • intolerance

ਕੀ ਭਾਰਤ ਅੱਤਵਾਦ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜਾਈ ਜਿੱਤ ਸਕੇਗਾ

NEXT STORY

Stories You May Like

  • gandhi jayanti
    ਗਾਂਧੀ ਜਯੰਤੀ ਅਤੇ ਸਵੱਛ ਭਾਰਤ ਦਾ ਅਗਲਾ ਅਧਿਆਏ
  • chitra subramaniam
    ਚਿੱਤਰਾ : ਇਕ ਮਿਸ਼ਨ ’ਤੇ ਪੱਤਰਕਾਰ
  • big decision regarding aadhaar card update
    ਆਧਾਰ ਕਾਰਡ ਦੀ ਅਪਡੇਟ ਬਾਰੇ ਆਇਆ ਵੱਡਾ ਫ਼ੈਸਲਾ, ਇਕ ਅਕਤੂਬਰ ਤੋਂ ਲਾਗੂ ਹੋ ਗਈ...
  • residential school fire
    ਰਿਹਾਇਸ਼ੀ ਸਕੂਲ 'ਚ ਲੱਗੀ ਅੱਗ, ਇਕ ਮੁੰਡੇ ਦੀ ਮੌਤ, ਵਾਲ-ਵਾਲ ਬਚੇ 29 ਵਿਦਿਆਰਥੀ
  • a huge explosion took place before the firecrackers were set off
    ਦਰਦਨਾਕ ਹਾਦਸਾ: ਪਟਾਕੇ ਚਲਾਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਹੋ ਗਿਆ ਵੱਡਾ ਧਮਾਕਾ, ਇਕ ਝੁਲਸਿਆ ਤੇ ਇਕ ਦੀ ਮੌਤ
  • death case
    ਕਾਰ ਤੇ ਮੋਟਰਸਾਈਕਲ ਦੀ ਟੱਕਰ ’ਚ ਇਕ ਦੀ ਮੌਤ, ਮਾਮਲਾ ਦਰਜ
  • young man commits suicide by hanging himself
    ਨੌਜਵਾਨ ਨੇ ਫ਼ਾਹਾ ਲੈ ਕੇ ਕੀਤੀ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ, ਇਕ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਇਆ ਸੀ ਵਿਆਹ
  • rbi  s big action  fine of lakhs imposed on two finance companies
    RBI ਦੀ ਵੱਡੀ ਕਾਰਵਾਈ, ਦੋ ਵਿੱਤ ਕੰਪਨੀਆਂ 'ਤੇ ਲਾਇਆ ਲੱਖਾਂ ਦਾ ਜੁਰਮਾਨਾ; ਜਾਣੋ ਪੂਰਾ ਮਾਮਲਾ
  • travel agent cheats 7 25 lakhs in the name of sending abroad
    ਵਿਦੇਸ਼ ਭੇਜਣ ਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਟ੍ਰੈਵਲ ਏਜੰਟ ਨੇ ਮਾਰੀ 7.25 ਲੱਖ ਦੀ ਠੱਗੀ, ਕੇਸ ਦਰਜ
  • nit jalandhar s influencer alumni are a source of inspiration for students
    ਐੱਨਆਈਟੀ ਜਲੰਧਰ ਦੇ ਇੰਫਲੂਐਂਸਰ ਐਲਮਨੀ ਬਣੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦਾ ਸਰੋਤ
  • 31 year old teacher married 19 year old student divorced after 10 days
    19 ਸਾਲਾ ਮੁੰਡੇ ਦੇ ਪਿਆਰ 'ਚ ਡੁੱਲੀ 31 ਸਾਲਾ ਅਧਿਆਪਕਾ ! ਹੈਰਾਨ ਕਰੇਗਾ ਪੰਜਾਬ ਦਾ...
  • special caso operation conducted at railway stations
    ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨਾਂ 'ਤੇ ਚਲਾਇਆ ਗਿਆ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ CASO ਓਪਰੇਸ਼ਨ, ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੇ ਮਦੇਨਜ਼ਰ...
  • high court  s comment on petition filed regarding sale of firecrackers
    ਪਟਾਕਿਆਂ ਦੀ ਵਿਕਰੀ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਦਾਇਰ ਪਟੀਸ਼ਨ ’ਤੇ ਹਾਈਕੋਰਟ ਦੀ ਟਿੱਪਣੀ, ਵਪਾਰ...
  • government buses jammed in jalandhar
    ਜਲੰਧਰ 'ਚ ਸਰਕਾਰੀ ਬੱਸਾਂ ਦਾ ਚੱਕਾ ਜਾਮ, ਯਾਤਰੀ ਹੁੰਦੇ ਰਹੇ ਪਰੇਸ਼ਾਨ
  • jalandhar police arrests one accused with heroin
    ਜਲੰਧਰ ਪੁਲਸ ਵੱਲੋਂ ਇਕ ਮੁਲਜ਼ਮ ਹੈਰੋਇਨ ਸਮੇਤ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ
  • municipal corporation blacklisted contractor chaman lal rattan
    9 ਵਾਰਡਾਂ ਦੀ ਮੇਨਟੀਨੈਂਸ ਦਾ ਕੰਮ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਠੇਕੇਦਾਰ ਚਮਨ ਲਾਲ ਰਤਨ ਨੂੰ ਨਗਰ...
Trending
Ek Nazar
brother of famous dhaba owner commits suicide in jalandhar

ਜਲੰਧਰ 'ਚ ਮਸ਼ਹੂਰ ਢਾਬਾ ਮਾਲਕ ਦੇ ਭਰਾ ਨੇ ਕੀਤੀ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ, ਦੋ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ...

nihang singhs parade a youth who was doing drugs

ਧਾਰਮਿਕ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲੱਗੀ ਗੱਡੀ ’ਚ ਬੈਠ ਕੇ ਨੌਜਵਾਨ ਕਰ ਰਹੇ ਸ਼ਰਮਨਾਕ ਕੰਮ, ਨਿਹੰਗ...

famous youtuber armaan malik s video with his second wife kritika goes viral

Youtuber ਅਰਮਾਨ ਮਲਿਕ ਦੀ ਦੂਜੀ ਪਤਨੀ ਕ੍ਰਿਤਿਕਾ ਨਾਲ ਵੀਡੀਓ ਵਾਇਰਲ ! ਪੂਲ 'ਚ...

punjab weather changes update

ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੌਸਮ ਦੀ ਪੜ੍ਹੋ Latest ਅਪਡੇਟ, ਜਾਣੋ 17 ਅਕਤੂਬਰ ਤੱਕ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ...

office fatigue vitamins energy tips

ਦਫ਼ਤਰ 'ਚ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਨੀਂਦ? ਇਨ੍ਹਾਂ 4 ਵਿਟਾਮਿਨਾਂ ਦੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਘਾਟ

hooliganism in jalandhar

ਜਲੰਧਰ 'ਚ ਗੁੰਡਾਗਰਦੀ ਦਾ ਨੰਗਾ ਨਾਚ! ਭਿੜੀਆਂ ਦੋ ਧਿਰਾਂ, ਚੱਲੇ ਘਸੁੰਨ-ਮੁੱਕੇ ਤੇ...

cheated husband of lakhs after getting married and fled abroad

ਪਤੀ ਨਾਲ ਠੱਗੀਆਂ ਕਰ ਬਿਨਾਂ ਦੱਸੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਭੱਜੀ ਪਤਨੀ, ਪੂਰਾ ਪਰਿਵਾਰ ਰਹਿ ਗਿਆ...

an elderly woman was attacked a wolf

ਘਰੇ ਬੈਠੀ ਖਾਣਾ ਖਾ ਰਹੀ ਸੀ ਬਜ਼ੁਰਗ ਮਹਿਲਾ, ਅਚਾਨਕ ਬਘਿਆੜ ਨੇ ਕਰ'ਤਾ ਹਮਲਾ ਤੇ...

shameful act of police officer charges dropped in rape case against girl

ਪੁਲਸ ਮੁਲਾਜ਼ਮ ਦਾ ਸ਼ਰਮਨਾਕ ਕਾਰਾ ਕਰੇਗਾ ਹੈਰਾਨ, ਡਿੱਗੀ ਗਾਜ, ਕੁੜੀ ਨਾਲ...

important news for the residents of amritsar

ਕੇਂਦਰੀ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਾਸੀਆਂ ਲਈ ਵੱਡਾ ਐਲਾਨ

firecracker market to be set up in vacant plot near pathankot chowk in jalandhar

ਜਲੰਧਰ 'ਚ ਹੁਣ ਇਸ ਥਾਂ 'ਤੇ ਲੱਗੇਗੀ ਪਟਾਕਾ ਮਾਰਕੀਟ, ਨਿਗਮ ਵੱਲੋਂ NOC ਜਾਰੀ

jayanagar police station karnataka domestic violence mental harassment

ਪਤਨੀ ਦੇ ਨਾਜਾਇਜ਼ ਸਬੰਧਾਂ ਤੋਂ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਸੀ ਪਤੀ! ਫੇਰ ਹੋ ਗਿਆ ਫੇਸਬੁੱਕ 'ਤੇ...

this rule of online transactions will change  rbi

ਬਦਲ ਜਾਵੇਗਾ Online ਲੈਣ-ਦੇਣ ਦਾ ਇਹ ਨਿਯਮ, RBI ਨੇ ਕੀਤਾ ਵੱਡਾ ਐਲਾਨ

son killed mother

'ਮੈਂ ਬੋਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਮਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰ 'ਤਾ...', ਪੁੱਤ ਦੇ ਖ਼ੌਫ਼ਨਾਕ...

grandmother got angry when she had girls

ਕੁੜੀਆਂ ਜੰਮਣ 'ਤੇ ਸੱਸ ਤੇ ਨਨਾਣਾਂ ਮਾਰਦੀਆਂ ਸੀ ਮੇਹਣੇ, ਤੰਗ ਆਈ ਔਰਤ ਨੇ ਗਲ ਲਾਈ...

winter body fitness healthy tips

Health Tips: ਸਰਦੀਆਂ 'ਚ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਫਿੱਟ ਤੇ ਤੰਦਰੁਸਤ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ਤਾਂ...

punjab granthi singh trapped after seeing mobile add becomes victim of fraud

Punjab: ਲਾਟਰੀ ਦੇ ਲਾਲਚ 'ਚ ਫਸਿਆ ਗ੍ਰੰਥੀ ਸਿੰਘ, ਮੋਬਾਇਲ ਦੀ ਐਡ ਕਰਕੇ ਹੋ ਗਈ...

advisory issued for farmers in view of heavy rain in punjab

ਪੰਜਾਬ 'ਚ ਭਾਰੀ ਮੀਂਹ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ ਕਿਸਾਨਾਂ ਲਈ ਐਡਵਾਈਜ਼ਰੀ ਜਾਰੀ

Daily Horoscope
    Previous Next
    • ਬਹੁਤ-ਚਰਚਿਤ ਖ਼ਬਰਾਂ
    • illegal cutting trees landslides floods
      'ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਗ਼ੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਕਟਾਈ ਕਾਰਨ ਆਈਆਂ ਜ਼ਮੀਨ ਖਿਸਕਣ ਅਤੇ ਹੜ੍ਹ ਵਰਗੀ...
    • earthquake earth people injured
      ਭੂਚਾਲ ਦੇ ਝਟਕਿਆਂ ਨਾਲ ਕੰਬੀ ਧਰਤੀ, ਡਰ ਦੇ ਮਾਰੇ ਘਰਾਂ 'ਚੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲੇ ਲੋਕ
    • new virus worries people
      ਨਵੇਂ ਵਾਇਰਸ ਨੇ ਚਿੰਤਾ 'ਚ ਪਾਏ ਲੋਕ, 15 ਦੀ ਹੋਈ ਮੌਤ
    • dawn warning issued for punjabis
      ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਲਈ ਚੜ੍ਹਦੀ ਸਵੇਰ ਚਿਤਾਵਨੀ ਜਾਰੀ! ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਿੰਡਾਂ ਲਈ ਵੱਡਾ ਖ਼ਤਰਾ,...
    • fashion young woman trendy look crop top with lehenga
      ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਨੂੰ ਟਰੈਂਡੀ ਲੁਕ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ ਕ੍ਰਾਪ ਟਾਪ ਵਿਦ ਲਹਿੰਗਾ
    • yamuna water level in delhi is continuously decreasing
      ਦਿੱਲੀ 'ਚ ਯਮੁਨਾ ਦਾ ਪਾਣੀ ਲਗਾਤਾਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਘੱਟ, ਖਤਰਾ ਅਜੇ ਵੀ ਬਰਕਰਾਰ
    • another heartbreaking incident in punjab
      ਪੰਜਾਬ 'ਚ ਫਿਰ ਰੂਹ ਕੰਬਾਊ ਘਟਨਾ, ਨੌਜਵਾਨ ਨੂੰ ਮਾਰੀ ਗੋਲੀ, ਮੰਜ਼ਰ ਦੇਖਣ ਵਾਲਿਆਂ...
    • abhijay chopra blood donation camp
      ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਹੀ ਅਸਲ ਰੋਲ ਮਾਡਲ ਹਨ : ਅਭਿਜੈ ਚੋਪੜਾ
    • big news  famous singer abhijit in coma
      ਵੱਡੀ ਖਬਰ ; ਕੋਮਾ 'ਚ ਪਹੁੰਚਿਆ ਮਸ਼ਹੂਰ Singer ਅਭਿਜੀਤ
    • alcohol bottle ration card viral
      ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਬੋਤਲ ਵਾਲਾ ਰਾਸ਼ਨ ਕਾਰਡ ਵਾਇਰਲ, ਅਜੀਬ ਘਟਨਾ ਨੇ ਉਡਾਏ ਹੋਸ਼
    • 7th pay commission  big good news for 1 2 crore employees  after gst now
      7th Pay Commission : 1.2 ਕਰੋੜ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਲਈ ਵੱਡੀ ਖ਼ੁਸ਼ਖ਼ਬਰੀ, GST ਤੋਂ...
    • ਬਲਾਗ ਦੀਆਂ ਖਬਰਾਂ
    • the world has woken up to the israeli massacre
      ਇਜ਼ਰਾਈਲੀ ਕਤਲੇਆਮ ਕਾਰਨ ਜਾਗ ਉੱਠੀ ਹੈ ਦੁਨੀਆ
    • delhi water
      ਹੁਣ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਦੂਰ ਨਹੀਂ ਪਾਣੀ ਦਾ ਸੰਕਟ
    • now another new strategy of pakistan
      ਹੁਣ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਇਕ ਹੋਰ ਨਵਾਂ ਪੈਂਤੜਾ
    • the indian government has set targets to control pollution
      ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ’ਤੇ ਕੰਟਰੋਲ ਪਾਉਣ ਲਈ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਟੀਚੇ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤੇ
    • strategy and diplomacy should be the test
      ਰਣਨੀਤੀ ਅਤੇ ਕੂਟਨੀਤੀ ਦੀ ਕਸੌਟੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ
    • indira gandhi fasting
      ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਵੀ ਰੱਖੇ ਸਨ, ਕਰਵਾਚੌਥ ਦੇ ਵਰਤ
    • what is mayawati signaling by praising the bjp
      ਭਾਜਪਾ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕਰਕੇ ਕੀ ਸੰਕੇਤ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ ਮਾਇਆਵਤੀ?
    • why did modi show such reluctance to praise trump
      ਮੋਦੀ ਨੇ ਟਰੰਪ ਦੀ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਉਂ ਦਿਖਾਈ ਇੰਨੀ ਬੇਚੈਨੀ
    • improve relations with india
      ‘ਭਾਰਤ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਸੁਧਾਰੋ’ ਅਮਰੀਕੀ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੇ ਟਰੰਪ ਨੂੰ ਲਿਖਿਆ ਪੱਤਰ!
    • farming as a job
      ਖੇਤੀ ਇਕ ਘਾਟੇ ਦਾ ਧੰਦਾ, ਇਸ ਘਾਟੇ ਨਾਲ ਕਿਸਾਨ ਦਮ ਤੋੜ ਰਿਹਾ ਹੈ
    • google play
    • apple store

    Main Menu

    • ਪੰਜਾਬ
    • ਦੇਸ਼
    • ਵਿਦੇਸ਼
    • ਦੋਆਬਾ
    • ਮਾਝਾ
    • ਮਾਲਵਾ
    • ਤੜਕਾ ਪੰਜਾਬੀ
    • ਖੇਡ
    • ਵਪਾਰ
    • ਅੱਜ ਦਾ ਹੁਕਮਨਾਮਾ
    • ਗੈਜੇਟ

    For Advertisement Query

    Email ID

    advt@punjabkesari.in


    TOLL FREE

    1800 137 6200
    Punjab Kesari Head Office

    Jalandhar

    Address : Civil Lines, Pucca Bagh Jalandhar Punjab

    Ph. : 0181-5067200, 2280104-107

    Email : support@punjabkesari.in

    • Navodaya Times
    • Nari
    • Yum
    • Jugaad
    • Health+
    • Bollywood Tadka
    • Punjab Kesari
    • Hind Samachar
    Offices :
    • New Delhi
    • Chandigarh
    • Ludhiana
    • Bombay
    • Amritsar
    • Jalandhar
    • Contact Us
    • Feedback
    • Advertisement Rate
    • Mobile Website
    • Sitemap
    • Privacy Policy

    Copyright @ 2023 PUNJABKESARI.IN All Rights Reserved.

    SUBSCRIBE NOW!
    • Google Play Store
    • Apple Store

    Subscribe Now!

    • Facebook
    • twitter
    • google +