ਭਰਤ ਝੁਨਝੁਨਵਾਲਾ
ਚੀਨ ਇਸ ਸਮੇਂ ਤਿੰਨ ਸੰਕਟਾਂ ਨਾਲ ਜੂਝ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਹਿਲਾ ਸੰਕਟ ਬੈਲਟ ਐਂਡ ਰੋਡ ਯੋਜਨਾ ਜਾਂ ਬੀ.ਆਰ.ਆਈ. ਦਾ ਹੈ। ਬੀਤੇ ਦੋ ਦਹਾਕਿਆਂ ’ਚ ਚੀਨ ਨੇ ਸਮੁੱਚੀ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਮਾਲ ਬਰਾਮਦ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਚੀਨ ਨੂੰ ਭਾਰੀ ਮਾਤਰਾ ’ਚ ਆਮਦਨ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਸ ਰਕਮ ਦਾ ਨਿਵੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸੀ। ਚੀਨ ਨੇ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬੀ.ਆਰ.ਆਈ. ’ਚ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਚੀਨ ਦੇ ਬਰਾਮਦਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਸੌਖ ਹੋਵੇਗੀ ਕਿਉਂਕਿ ਚੀਨ ਦਾ ਮਾਲ ਉਹ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ’ਚ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਪਹੁੰਚਾ ਸਕਣਗੇ।
ਨਾਲ-ਨਾਲ ਚੀਨ ਦੀਆਂ ਨਿਰਮਾਣ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਵੱਡੇ ਠੇਕੇ ਮਿਲਣਗੇ ਪਰ ਦੂਸਰੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ’ਤੇ ਬੀ.ਆਰ.ਆਈ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸ਼ੱਕੀ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਵ ਬੈਂਕ ਮੁਤਾਬਕ ਚੀਨ ਤੋਂ ਯੂਰਪ ਨੂੰ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਬੀ.ਆਰ.ਆਈ. ’ਤੇ ਕਜ਼ਾਖਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਪੋਲੈਂਡ ’ਚ ਵੀ ਨਿਰਮਾਣ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਵਧੀਆਂ ਹਨ। ਬੀ.ਆਰ.ਆਈ. ’ਚ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਚੀਨ ਦੀ ਨੌਕਰਸ਼ਾਹੀ ਵਲੋਂ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਦੀ ਲਾਗਤ ਨੂੰ ਵਧਾ ਚੜ੍ਹਾ ਕੇ ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਲੋੜੀਂਦੀ ਰਕਮ ਦਾ ਰਿਸਾਅ ਕਰ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਪੱਖੋਂ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮਹਾਥਿਰ ਮੁਹੰਮਦ ਨੇ ਬੀ. ਆਰ. ਆਈ. ਨੂੰ ‘ਨਵੇਂ ਉਪਨਿਵੇਸ਼ਵਾਦ’ ਵਜੋਂ ਦੱਸਿਆ ਹੈ। ਮਿਆਂਮਾਰ ਨੇ ਕੁਝ ਇਕ ਬੰਦਰਗਾਹ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਹੋਰਨਾਂ ਸਭ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਦੇ ਆਕਾਰ ’ਚ ਤਬਦੀਲੀ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਬੀ. ਆਰ. ਆਈ. ਦੇ ਦੋ ਆਪਸੀ ਵਿਰੋਧੀ ਸੰਕੇਤ ਉਪਲਬਧ ਹਨ।
ਇਕ ਪਾਸੇ ਕਜ਼ਾਖਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਪੋਲੈਂਡ ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਲਾਭ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਦਕਿ ਦੂਸਰੇ ਪਾਸੇ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼ ਇਸ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਆਪਸੀ ਵਿਰੋਧੀ ਸੰਕੇਤਾਂ ਦਰਮਿਆਨ ਚੀਨ ਨੂੰ ਬੀ.ਆਰ.ਆਈ ਦੀ ਸਰਜਰੀ ਕਰਨੀ ਹੋਵੇਗੀ। ਇਸ ’ਚ ਸਿਰਫ ਹੁਨਰ ਵਾਲੀਆਂ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ’ਚ ਰਿਸਾਅ ’ਤੇ ਕੰਟਰੋਲ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। ਫਿਲਹਾਲ ਚੀਨ ਇਹ ਸਰਜਰੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਿਹਾ, ਇਸ ਲਈ ਬੀ.ਆਰ.ਆਈ. ’ਤੇ ਸੰਕਟ ਦੇ ਜਾਰੀ ਰਹਿਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ।
ਚੀਨ ਦਾ ਦੂਸਰਾ ਸੰਕਟ ਐਵਰਗ੍ਰੈਂਡ ਨਾਂ ਦੀ ਕੰਸਟ੍ਰਕਸ਼ਨ ਕੰਪਨੀ ਅਤੇ ਦੂਸਰੀਆਂ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੇ ਭਾਰੀ ਮਾਤਰਾ ’ਚ ਕਰਜ਼ੇ ਲਏ ਸਨ। ਐਵਰਗ੍ਰੈਂਡ ਨੇ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ’ਚ ਬਹੁਮੰਜ਼ਿਲਾ ਰਿਹਾਇਸ਼ੀ ਮਕਾਨ ਬਣਾਏ ਪਰ ਕੋਵਿਡ ਸੰਕਟ ਕਾਰਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਿਕਰੀ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕੀ। ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਇਹ ਕੰਪਨੀ ਕਰਜ਼ੇ ਹੇਠ ਦੱਬੀ ਗਈ। ਸਮੇਂ ਮੁਤਾਬਕ ਰੀ-ਪੇਮੈਂਟ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੇ ਡੁੱਬਣ ਨਾਲ ਸੰਪੂਰਨ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ’ਚ ਸੰਕਟ ਪੈਦਾ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਇਸ ਲਈ ਸ਼ੀ-ਜਿਨਪਿੰਗ ਨੇ ਨਿਯਮ ਬਣਾਇਆ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕੰਪਨੀ ਨੂੰ ਕਰਜ਼ਾ ਉਦੋਂ ਹੀ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ ਜਦੋਂ ਉਹ ਤਿੰਨ ਸ਼ਰਤਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰੇਗੀ।
ਪਹਿਲੀ ਸ਼ਰਤ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਕੰਪਨੀ ਦੀ ਕੁਲ ਜਾਇਦਾਦ, ਕੰਪਨੀ ਵਲੋਂ ਲਏ ਗਏ ਕੁਲ ਕਰਜ਼ੇ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਦੂਸਰੀ ਸ਼ਰਤ ਸੀ ਕਿ ਕੰਪਨੀ ਦੇ ਕੋਲ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ’ਚ ਕਰਜ਼ੇ ਦੇ ਭੁਗਤਾਨ ਲਈ ਜਿੰਨੀ ਰਕਮ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ, ਉਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਨਕਦੀ ਉਸ ਕੋਲ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਤੀਜੀ ਸ਼ਰਤ ਸੀ ਕਿ ਕੰਪਨੀ ਦੀ ਆਪਣੀ ਪੂੰਜੀ ਜਾਂ ਸ਼ੇਅਰ ਕੈਪੀਟਲ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ’ਚ ਲਿਆ ਗਿਆ ਕਰਜ਼ਾ ਘੱਟ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਵਲੋਂ ਉਕਤ ਤਿੰਨ ਸ਼ਰਤਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਸਿਰਫ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਬੈਂਕ ਕਰਜ਼ੇ ਦੇ ਸਕਦੇ ਸਨ। ਐਵਰਗ੍ਰੈਂਡ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਸ਼ਰਤਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੀ। ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਕਰਜ਼ੇ ਨਹੀਂ ਮਿਲ ਸਕੇ। ਉਹ ਲਏ ਗਏ ਕਰਜ਼ੇ ਦਾ ਭੁਗਤਾਨ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਵਲੋਂ ਬਣਾਏ ਗਏ ਰਿਹਾਇਸ਼ੀ ਮਕਾਨ ਵਿਕ ਨਹੀਂ ਰਹੇ ਸਨ। ਇਸ ਸੰਕਟ ’ਚੋਂ ਨਿਕਲਣ ਲਈ ਐਵਰਗ੍ਰੈਂਡ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜਾਇਦਾਦ ਘੱਟ ਕੀਮਤ ’ਤੇ ਵੇਚਣੀ ਪਈ। ਚੀਨ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਜਨਤਕ ਇਕਾਈਆਂ ਨੂੰ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਹ ਐਵਰਗ੍ਰੈਂਡ ਦੀਆਂ ਜਾਇਦਾਦਾਂ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕੀਮਤ ’ਤੇ ਖਰੀਦ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭਾਰੀ ਕਰਜ਼ੇ ਹੇਠ ਦੱਬੀ ਹੋਈ ਐਵਰਗ੍ਰੈਂਡ ਕੰਪਨੀ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜਾਇਦਾਦ ਵੇਚ ਕੇ ਖੁਦ ਨੂੰ ਹਲਕਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ।
ਜੇ ਸਰਕਾਰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਖਤ ਕਦਮ ਨਾ ਚੁੱਕਦੀ ਅਤੇ ਬੈਂਕ ਇਸ ਕੰਪਨੀ ਨੂੰ ਹੋਰ ਕਰਜ਼ਾ ਦਿੰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਤਾਂ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ’ਚ ਇਹ ਵੱਡੇ ਸੰਕਟ ਵਜੋਂ ਸਮੁੱਚੇ ਚੀਨ ਦੀ ਅਰਥ ਵਿਵਸਥਾ ਨੂੰ ਡੁਬੋ ਸਕਦੀ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਚੀਨ ਵਲੋਂ ਆਪਣੀ ਵਿੱਤੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਦੀ ਸਰਜਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਨੂੰ ਮੈਂ ਚੀਨ ਲਈ ਸ਼ੁੱਭ ਸੰਕੇਤ ਮੰਨਦਾ ਹਾਂ ਕਿਉਂਕਿ ਖੁਦ ਆਪਣੇ ’ਤੇ ਲਿਆਂਦੇ ਗਏ ਇਸ ਛੋਟੇ ਸੰਕਟ ਕਾਰਨ ਚੀਨ ਆਪਣੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਨੂੰ ਭਵਿੱਖ ’ਚ ਵੱਡੇ ਸੰਕਟ ਤੋਂ ਬਚਾ ਸਕੇਗਾ।
ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ’ਚ ਚੀਨ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਤੀਜਾ ਸੰਕਟ ਬਿਜਲੀ ਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ੀ-ਜਿਨਪਿੰਗ ਨੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਥਰਮਲ ਪਲਾਂਟਾਂ ’ਤੇ ਹਵਾ ਦਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਕਰਨ ਸੰਬੰਧੀ ਰੋਕ ਲਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਕੋਲੇ ਨਾਲ ਬਿਜਲੀ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਈ ਪਲਾਂਟ ਬੰਦ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਨਸ਼ੇੜੀ ਨੂੰ ਗੁਟਖਾ ਨਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਹ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਵਾ ਦੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ’ਚ ਨਸ਼ੇ ’ਚ ਧੁੱਤ ਚੀਨ ਦੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ’ਤੇ ਰੋਕ ਲਾਉਣ ਕਾਰਨ ਇਹ ਸੰਕਟ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਚੀਨ ਲਈ ਸ਼ੁਭ ਸੰਕੇਤ ਹੈ।
ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਘੱਟ ਹੋਣ ਨਾਲ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਮੂਲ ਰੂਪ ’ਚ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਊਰਜਾ ਦੀ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ’ਚ ਸਸਤਾ ਮਾਲ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਿਜਲੀ ਮਹਿੰਗੀ ਹੋਵੇਗੀ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਠੀਕ ਹੋਵੇਗੀ। ਇਸ ਲਈ ਚੀਨ ਦੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਅਖੀਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੋਵੇਗੀ।
ਚੀਨ ਦੇ ਤਿੰਨਾਂ ਸੰਕਟਾਂ ’ਚੋਂ ਐਵਰਗ੍ਰੈਂਡ ਦਾ ਵਿੱਤੀ ਸੰਕਟ ਅਤੇ ਪਾਵਰ ਕੱਟ ਦਾ ਸੰਕਟ ਇਸ ਲਈ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਚੀਨ ਖੁਦ ਆਪਣੀ ਸਰਜਰੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਬੀ.ਆਰ.ਆਈ. ਦੀ ਸਰਜਰੀ ਅਜੇ ਚੀਨ ਕਰਦਾ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆ ਰਿਹਾ ਪਰ ਜੇ ਉਹ ਇਸ ਦੀ ਵੀ ਸਰਜਰੀ ਕਰੇਗਾ ਤਾਂ ਚੀਨ ਉਸ ਸੰਕਟ ’ਚੋਂ ਵੀ ਨਿਕਲ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਸ ਸਥਿਤੀ ’ਚ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਚੀਨ ਵਲੋਂ ਚੁੱਕੇ ਗਏ ਕਦਮਾਂ ਤੋਂ ਸਿੱਖਿਆ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
ਪਹਿਲਾ ਇਹ ਕਿ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ’ਚ ਥਰਮਲ ਬਿਜਲੀ ਪਲਾਂਟਾਂ ਅਤੇ ਜਲ ਬਿਜਲੀ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਰਾਹੀਂ ਭਾਰੀ ਮਾਤਰਾ ’ਚ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਿਸ ’ਤੇ ਰੋਕ ਲਾਉਣ ਨਾਲ ਸਾਡੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਠੀਕ ਹੋਵੇਗੀ। ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਅਜੇ ਸਸਤੀ ਬਿਜਲੀ ਲਈ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨੂੰ ਛੋਟ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ ਜੋ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਨੂੰ ਡੁਬੋਏਗੀ। ਫਿਰ ਵੀ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਵਿੱਤੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕਦਮ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਵੱਡੀਆਂ ਸੰਕਟ ਪੀੜਤ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਬੈਂਕਾਂ ਤੋਂ ਕਰਜ਼ਾ ਮਿਲਣਾ ਘੱਟ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ’ਚ ਵਿੱਤੀ ਸੰਕਟ ਭਾਰਤ ’ਤੇ ਪੈਦਾ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ ਪਰ ਬਿਜਲੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ’ਚ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਚੀਨ ਵਾਂਗ ਆਪਣੀ ਸਰਜਰੀ ਕਰਨੀ ਹੋਵੇਗੀ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ’ਚ ਚੀਨ ਤੋਂ ਪਛੜ ਜਾਵਾਂਗੇ।
ਪੱਛਮ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਪੂਰਬ ਸਿਆਸੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਹਰ ਥਾਂ ਫਰਾਡੀ
NEXT STORY