ਕੁਝ ਨਾਂ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਪੰਨਿਆਂ ’ਚ ਸਦੀਆਂ ਤੱਕ ਗੂੰਜਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਕੁਝ ਹੌਲੇ-ਹੌਲੇ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਸਿਰੀਆਂ ਵਿਚ ਰੁਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ- ਉਹ ਨਾਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕੌਮਾਂ ਬਣਾਈਆਂ, ਤਕਦੀਰਾਂ ਬਦਲੀਆਂ ਅਤੇ ਫਿਰ ਵੀ ਸਾਡੀ ਸਾਂਝੀ ਯਾਦ ਦੇ ਹਾਸ਼ੀਏ ’ਤੇ ਮੰਦ ਰੌਸ਼ਨੀ ਵਾਂਗ ਖੜ੍ਹੇ ਹਨ। ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਐਸਾ ਹੀ ਇਕ ਨਾਂ ਹੈ- ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਅਦਿੱਖ ਮਹਾਨ ਪੁਰਖ ਜਿਸਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਤਾਂ ਅਕਸਰ ਸਰਕਾਰੀ ਕਿਤਾਬਾਂ ’ਚ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੀ ਪਰ ਜਿਸਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅੱਜ ਵੀ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਰੂਹ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਵਿਚ ਧੜਕਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ 58ਵੀਂ ਬਰਸੀ ’ਤੇ ਮੇਰਾ ਦਿਲ ਸਿਰਫ ਸਨਮਾਨ ਨਾਲ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਇਕ ਸੁਪਤ ਆਵਾਜ਼ ਨਾਲ ਝੁਕਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ- ਅਜਿਹੇ ਮਨੁੱਖ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਮਰਦੇ। ਉਹ ਯਾਦਾਂ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਵਿਚ, ਵਿਰਾਸਤ ਦੀਆਂ ਰਗਾਂ ਵਿਚ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਅੰਗ-ਸੰਗ ਜਿਊਂਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।
ਰਾਵਲਪਿੰਡੀ ਦੀ ਮਿੱਟੀ-ਉਹੀ ਮਿੱਟੀ ਜੋ ਅੱਜ ਵੀ ਆਸ ਤੇ ਦਰਦ ਦਾ ਮਿਲਾਪ ਹੈ-ਉਥੇ ਜੰਮੇ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਕੇਵਲ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸੰਘਰਸ਼ ਨਹੀਂ ਬਣਾਇਆ, ਸਗੋਂ ਇਕ ਐਸੇ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ਜਾਪਿਆ ਜੋ ਕਦੇ ਵੀ ਆਪਣੀ ਭਾਸ਼ਾ, ਆਪਣੀ ਮਰਿਆਦਾ, ਆਪਣੀ ਕੌਮਿਕ ਪਛਾਣ ਤੋਂ ਵਾਂਝਾ ਨਾ ਰਹੇ। ਉਹ ਸਮਝਦੇ ਸਨ ਕਿ ਭਾਸ਼ਾ ਕੇਵਲ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਜੁੜਾਅ ਨਹੀਂ, ਇਹ ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਵਰਕਾ ਹੈ, ਰੂਹ ਦਾ ਨਾਦ ਹੈ ਅਤੇ ਕੌਮ ਦੀ ਸ਼ਾਨ ਹੈ। ਇਸ ਨੁਕਤੇ ’ਤੇ ਹੀ ਮੇਰੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜਦੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਮੇਰੇ ਪਿਤਾ ਪਰਮਜੀਤ ਕੁਮਾਰ ਵੀ ਉਸੇ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਸੁਗੰਧ ਅਤੇ ਉਸੇ ਸੁਪਨੇ ਦੇ ਸਾਥੀ ਸਨ।
ਮੇਰੇ ਪਿਤਾ ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਨੂੰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਮਿਲੇ ਸਨ ਜਦੋਂ ਵੰਡ ਦੀਆਂ ਲਪਟਾਂ ਨੇ ਅਜੇ ਹਵਾ ਨੂੰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਛੂਹਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਜਵਾਨ ਸੀ- ਤਿੱਖੀ ਅੱਖਾਂ ਵਾਲਾ, ਨਿਆਂ ਲਈ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ, ਅਨਿਆਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਬੇਚੈਨ। ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਵੱਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਲਾਲਚ ਨਹੀਂ ਲੈ ਕੇ ਗਿਆ; ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖਿੱਚਿਆ ਸੀ ਇਕ ਸਾਂਝੇ ਉਦੇਸ਼ ਨੇ- ਭਾਰਤ ਦੀ ਅਖੰਡਤਾ, ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਇੱਜ਼ਤ ਅਤੇ ਕੌਮ ਦੀ ਬੱਚਤ। ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ‘ਛੋਟਾ ਭਰਾ’ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਇਹ ਨਾਤਾ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਇਹ ਇਕ ਰੂਹਾਨੀ ਜੁੜਾਅ ਸੀ। ਜਦੋਂ 1947 ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਚੀਰ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ, ਦੁੱਖ ਦਾ ਸਾਗਰ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦੋਸਤੀ ਡੁੱਬੀ ਨਹੀਂ- ਹੋਰ ਵੀ ਡੂੰਘੀ ਹੋ ਗਈ। ਜਿਵੇਂ ਇਤਿਹਾਸ ਖ਼ੁਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠੇ ਖੜ੍ਹਾ ਕਰਨ ਲਈ ਬਣਿਆ ਸੀ।
1961 ਦਾ ਸਾਲ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੀ ਤਪਦੀ ਗਰਮੀ ਅਤੇ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਸਾਹਮਣੇ ਬੈਠਿਆ ਉਹ ਅਡੋਲ ਮਨੁੱਖ- ਇਹ ਤਸਵੀਰ ਅੱਜ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਪਤਾ। ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਮਾਣ-ਮਰਿਆਦਾ ਦਿਵਾਉਣ ਲਈ ਅਨਸ਼ਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। 15 ਅਗਸਤ, ਜਦੋਂ ਸਾਰਾ ਦੇਸ਼ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਉਹ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਾਣ ਦਾਅ ’ਤੇ ਲਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਦਿਨ ਲੰਘਦੇ ਗਏ, ਸਰੀਰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋਇਆ, ਸਾਹ ਧੀਮਾ ਹੋਇਆ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇਰਾਦਾ ਪਹਾੜ ਵਾਂਗ ਅਟੱਲ। ਮੇਰੇ ਪਿਤਾ ਇਹ ਸਭ ਦੇਖਦੇ ਸਨ, ਇਕ ਅਜਿਹੇ ਡਰ ਨਾਲ ਜੋ ਉਹ ਕਦੇ ਮੰਨਦੇ ਨਹੀਂ ਸਨ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਇਸ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਖੋਹ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ।
ਜਦ 48ਵੇਂ ਦਿਨ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਗੱਲਬਾਤ ਮੰਨੀ, ਤਦ ਮੇਰੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੱਥ ’ਚ ਰਸ ਦਾ ਗਿਲਾਸ ਰੱਖ ਕੇ ਵਰਤ ਤੁੜਵਾਇਆ। ਪੰਜਾਬ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਕੀਤਾ ਪਰ ਮੇਰੇ ਪਿਤਾ ਲਈ ਅਸਲ ਸਨਮਾਨ ਉਹ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਇਕ ਮਹਾਨ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਨਾਲ ਉਸ ਵੇਲੇ ਖੜ੍ਹੇ ਸਨ ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਲੋੜ ਸੀ। 1966 ਵਿਚ ਜਦ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾਈ ਰਾਜ ਬਣਿਆ, ਇਸ ਨਵੇਂ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਨਿਰਮਾਣ ਰੇਖਾਵਾਂ ’ਚ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਪਿਤਾ ਵਰਗੇ ਖਾਮੋਸ਼ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਮੋਹਰ ਸੀ।
ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਜੰਗ ਕਦੇ ਸੱਤਾ ਲਈ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਹ ਲੜੇ ਇਕ ਅਜਿਹੇ ਪੰਜਾਬ ਲਈ, ਜਿਸਦਾ ਦਿਲ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਧੜਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਦੀ ਜੜ੍ਹ ਕਿਰਤ ਵਿਚ ਹੈ, ਜਿਸਦੇ ਵਚਨ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਵਿਚ ਲਿਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਜਵਾਨੀ ਆਪਣੀ ਰੂਹ, ਆਪਣੀ ਸ਼ਾਨ, ਆਪਣੀ ਪ੍ਰੰਪਰਾ ’ਚ ਮਜ਼ਬੂਤ ਰਹੇ। ਮੇਰੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਇਹੋ ਮੁੱਲ ਅਣਜਾਣੇ ਹੀ ਮੇਰੇ ਅੰਦਰ ਵਿਚਕਾਰ ਦੇ ਦਿੱਤੇ- ਕਦੇ ਬੋਲੇ ਬਿਨਾਂ, ਪਰ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ।
ਅੱਜ ਜਦੋਂ ਮੈਂ, ਮੋਨਿਕਾ ਬੀ. ਸੂਦ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਆਸਮਾਨ ਹੇਠ ਖੜ੍ਹੀ ਹਾਂ, ਮੈਂ ਇਕੱਲੀ ਨਹੀਂ ਖੜ੍ਹੀ। ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੋ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਮੋਢਿਆਂ ’ਤੇ ਖੜ੍ਹੀ ਹਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਏਕਤਾ, ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਪਛਾਣ ਅਤੇ ਕੌਮ ਦੀ ਰੂਹਾਨੀ ਅਖੰਡਤਾ ਨਾਲ ਕਦੇ ਸਮਝੌਤਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਦਰਸ਼ ਮੇਰੇ ਹਰ ਕੰਮ ਵਿਚ ਗੂੰਜਦੇ ਹਨ- ਚਾਹੇ ਇਹ ਆਤਮਨਿਰਭਰ ਭਾਰਤ ਲਈ ਮੇਰਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਜੜ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਮੇਰੀ ਨਿਸ਼ਠਾ।
ਪੰਜਾਬ ਅੱਜ ਮੁੜ ਆਪਣੇ ਰਸਤੇ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ- ਉਹੀ ਰਾਹ ਜੋ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਵੇਖਿਆ ਸੀ : ਮਾਣ ਵਾਲਾ, ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ, ਭਾਸ਼ਾਈ ਤੌਰ ’ਤੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਰੌਸ਼ਨ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਕੇਵਲ ਯਾਦ ਨਹੀਂ, ਇਹ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹੈ। ਇਤਿਹਾਸ ਸਿਰਫ ਉਹ ਨਹੀਂ ਜੋ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਇਤਿਹਾਸ ਉਹ ਵੀ ਹੈ ਜੋ ਯਾਦ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਦਿਲਾਂ ਵਿਚ ਵੱਸਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
ਅੱਜ, ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ 58ਵੀਂ ਬਰਸੀ ’ਤੇ, ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਿਰ ਝੁਕਾ ਕੇ ਨਮਨ ਕਰਦੀ ਹਾਂ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਲੈਂਦੀ ਹਾਂ। ਇਹ ਮੇਰੀ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਹੈ। ਇਹ ਮੇਰੀ ਵਿਰਾਸਤ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਮੇਰਾ ਵਚਨ ਹੈ।
ਮੋਨਿਕਾ ਬੀ. ਸੂਦ
ਜਦੋਂ ਸੰਸਦ ਗੈਰ-ਸਰਗਰਮ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਸਰਕਾਰ ਕਿਸੇ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਜਵਾਬਦੇਹ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ
NEXT STORY 
