1945 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਵਸਥਾਵਾਂ ਜੋ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ 7 ਦਹਾਕਿਆਂ ’ਚ ਬੜੀ ਸਾਵਧਾਨੀ ਨਾਲ ਬਣਾਈਆਂ ਹਨ, ਸਿਰਫ਼ ਫੌਜੀ ਸ਼ਕਤੀ ’ਤੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਗੱਠਜੋੜਾਂ, ਆਰਥਿਕ ਆਪਸੀ-ਨਿਰਭਰਤਾ ਅਤੇ ਨਿਯਮ- ਆਧਾਰਿਤ ਢਾਂਚੇ ਦੀ ਇਕ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਬਣਤਰ ’ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹਨ।
ਇਸ ਦੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਇਸ ਮਾਨਤਾ ਵਿਚ ਹੈ ਕਿ ਅਮਰੀਕੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਮੁੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਨਾਲ ਅਟੁੱਟ ਤੌਰ ’ਤੇ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਆਰਥਿਕ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦ ਦੇ ਬੋਲਬਾਲੇ ਹੇਠ ਟਰੰਪ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਵੱਲੋਂ ਟੈਰਿਫਾਂ ਦਾ ਹਮਲਾਵਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਲਾਗੂ ਕਰਨਾ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਵਪਾਰ ਨੀਤੀ ਦਾ ਪੁਨਰਗਠਨ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਭੂ-ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਦੁਰਵਿਵਹਾਰ ਦਾ ਇਕ ਡੂੰਘਾ ਕੰਮ ਵੀ ਹੈ ਜੋ ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੀ ਰਾਖ ਅਤੇ ਸੀਤ ਯੁੱਧ ਦੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਇਸ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਰਣਨੀਤਿਕ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਖਤਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਅਮਰੀਕੀ ਸੁਰੱਖਿਆਵਾਦ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸਕ ਆਧਾਰ, ਜੋ ਇਸਦੇ ਪਹਿਲੇ ਵਿੱਤ ਸਕੱਤਰ ਅਲੈਗਜ਼ੈਂਡਰ ਹੈਮਿਲਟਨ ਦੁਆਰਾ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਸੁਭਾਵਿਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਅਤੇ ਅਸਥਾਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਇਕ ਨਵੇਂ ਗਣਰਾਜ ਦੇ ਅੰਦਰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਨਵੇਂ ਉਦਯੋਗਾਂ ਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਕਰਨਾ ਸੀ ਜੋ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ ’ਤੇ ਵੱਖਵਾਦ ਦੇ ਯੁੱਗ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਹੈਮਿਲਟਨ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਕਦੇ ਵੀ ਗੱਠਜੋੜਾਂ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਵਚਨਬੱਧਤਾਵਾਂ ਦੇ ਜਾਲ ਵਿਚ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਜੜਿਆ ਇਕ ਗਲੋਬਲ ਸੁਪਰ ਪਾਵਰ ਲਈ ਇਕ ਬਲੂਪ੍ਰਿੰਟ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ।
ਹਾਲਾਂਕਿ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਟਰੰਪ ਦੁਆਰਾ ਸੁਰੱਖਿਆਵਾਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਾਨੂੰਨੀ ਵਿਆਖਿਆ ਵਿਚ ਇਕ ਚਿੰਤਾਜਨਕ ਅਸੰਗਤਤਾ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ 14ਵੀਂ ਸੋਧ ਦੀ ਜਨਮ ਸਿੱਧ ਨਾਗਰਿਕਤਾ ਧਾਰਾ ਦਾ ‘ਇਕ ਸ਼ਰਾਰਤ ਨੂੰ ਠੀਕ ਕਰਨ’ ਲਈ ਪ੍ਰਾਸੰਗਿਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ 1930 ਦੇ ਟੈਰਿਫ ਐਕਟ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਦੀ ਸਖਤੀ ਨਾਲ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਵਿਆਖਿਆ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਦਰਾਮਦ ਡਿਊਟੀਆਂ ਨੂੰ ਜਾਇਜ਼ ਠਹਿਰਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ।
ਸਥਾਪਤ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਾਪਦੰਡਾਂ ਦੀ ਨਿਰੰਤਰ ਪਾਲਣਾ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸਥਿਰਤਾ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ’ਚ ਤੁਰੰਤ, ਅਕਸਰ ਅਪਾਰਦਰਸ਼ੀ, ਘਰੇਲੂ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਜਾਂ ਕਥਿਤ ਆਰਥਿਕ ਲਾਭਾਂ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਸਕੇ, ਅਜਿਹੇ ਮਾਪਦੰਡ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਖੁਦ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ’ਤੇ ਉਸ ਦਾ ਸੁਰੱਖਿਆ ਢਾਂਚਾ ਟਿਕਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।
1945 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦਾ ਰਣਨੀਤਿਕ ਢਾਂਚਾ ਇਕੱਲਤਾਵਾਦ ਦੇ ਤਿਆਗ ਦਾ ਸਿੱਧਾ ਨਤੀਜਾ ਸੀ। ਸੋਵੀਅਤ ਖ਼ਤਰੇ ਅਤੇ ਇਕ ਹੋਰ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਟਕਰਾਅ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਇਕ ਬੇਮਿਸਾਲ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੈੱਟਵਰਕ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਨਾਟੋ ਯੂਰਪੀਅਨ ਰੱਖਿਆ ਦੀ ਰੀੜ੍ਹ ਦੀ ਹੱਡੀ ਬਣ ਗਿਆ। ਜਾਪਾਨ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ ਨਾਲ ਦੁਵੱਲੀਆਂ ਸੰਧੀਆਂ ਨੇ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕੀਤਾ।
ਅਮਰੀਕਾ-ਭਾਰਤ ਸਬੰਧਾਂ ਦਾ ਰਸਤਾ ਇਸ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਢਾਂਚੇ ਵਿਚ ਮੌਜੂਦ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਟਰੰਪ ਸਿਧਾਂਤ ਦੇ ਦਬਾਅ ਹੇਠ ਇਸ ਦੀ ਮੌਜੂਦਾ ਚਿੰਤਾਜਨਕ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਦੋਵਾਂ ਦਾ ਇਕ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਸੂਖਮ ਰੂਪ ਹੈ। ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ, ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਸੀਤ ਯੁੱਧ ਦੇ ਚਸ਼ਮੇ ਰਾਹੀਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ, ਜੋ ਅਕਸਰ ਅਮਰੀਕਾ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ-ਚੀਨ ਗੱਠਜੋੜ ਦੇ ਕਾਰਨ ਪਰਛਾਵੇਂ ’ਚ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਰਣਨੀਤਿਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਵਾਂਝਾ ਰਿਹਾ।
2008 ਵਿਚ ਮੁੰਬਈ ’ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਜੇਹਾਦੀ ਸਮੂਹਾਂ ਅਤੇ ਓਸਾਮਾ ਬਿਨ ਲਾਦੇਨ ਨੂੰ ਪਨਾਹ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਸਮੂਹਾਂ ਲਈ ਇਕ ਇਨਕਿਊਬੇਟਰ ਦੇ ਰੂਪ ’ਚ ਆਪਣੀ ਨਿਰਵਿਵਾਦ ਭੂਮਿਕਾ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਖੇਤਰੀ ਵਿਵਹਾਰਵਾਦ ਰਣਨੀਤੀ ਦੇ ਚਸ਼ਮੇ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਫੌਜੀ ਸਹਾਇਤਾ ਮਿਲਦੀ ਰਹੀ।
ਭਾਰਤ ਦਾ ਇਕ ਮੁੱਖ ਰਣਨੀਤਿਕ ਭਾਈਵਾਲ ਵਜੋਂ ਉਭਾਰ ਇਕ ਮੁਕਾਬਲਤਨ ਹਾਲੀਆ ਵਰਤਾਰਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪਿਛਲੀ ਚੌਥਾਈ ਸਦੀ ਵਿਚ ਬੜੀ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਉਭਾਰਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਲਿੰਟਨ-ਵਾਜਪਾਈ ਯੁੱਗ ਦੌਰਾਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਅਸਥਾਈ ਕਦਮਾਂ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਬੁਸ਼ ਅਤੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਅਧੀਨ ਇਤਿਹਾਸਕ ਅਮਰੀਕਾ-ਭਾਰਤ ਸਿਵਲ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਸਮਝੌਤੇ ਵਿਚ ਠੋਸ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਮਿਲਿਆ, ਜੋ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਚੱਲੀ ਆ ਰਹੀ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਅਪ੍ਰਸਾਰ ਦੀ ਰੂੜੀਵਾਦਤਾ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਇਕ ਪ੍ਰਤੀਕਾਤਮਕ ਅਤੇ ਠੋਸ ਸਫਲਤਾ ਸੀ।
ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਓਬਾਮਾ, ਬਾਈਡੇਨ, ਟਰੰਪ ਅਤੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮੋਦੀ ਦੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ’ਚ ਇਹ ਸਾਂਝੇਦਾਰੀ ਕਾਫੀ ਡੂੰਘੀ ਹੋਈ ਹੈ, ਜੋ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ’ਤੇ ਸਾਂਝੀਆਂ ਲੋਕਤੰਤਰਿਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਅਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦਬਾਅਪੂਰਨ ਤੌਰ ’ਤੇ ਇਕ ਬੜਬੋਲੇ ਚੀਨ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਵਧਦੀਆਂ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਚਤੁਰਭੁਜ ਸੁਰੱਖਿਆ ਵਾਰਤਾ (ਕਵਾਡ) ਅਤੇ ਹਿੰਦ ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਰਣਨੀਤਿਕ ਸੰਕਲਪ ਵਰਗੇ ਢਾਂਚੇ ਵਿਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਯੂਰਪ ਵਿਚ, ਅਮਰੀਕੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਛਤਰ ’ਤੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਚੱਲੀ ਆ ਰਹੀ ਨਿਰਭਰਤਾ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਮੈਕ੍ਰੋਨ ਅਤੇ ਚਾਂਸਲਰ ਮਰਜ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿਚ ਫ੍ਰਾਂਸੀਸੀ-ਜਰਮਨੀ ਇੰਜਣ ਦੁਆਰਾ ਸੰਚਾਲਿਤ ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸਟਾਰਮਰ ਵਲੋਂ ਸਰਗਰਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਇਕ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਯੂਰਪੀ ਸੰਘ ਰੱਖਿਆ ਥੰਮ੍ਹ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨ ਲਈ ਰਣਨੀਤਿਕ ਖੁਦਮੁਖਤਾਰੀ ਦੇ ਠੋਸ ਯਤਨ ਦਾ ਰਸਤਾ ਬਣਾ ਰਹੀ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਕੋਲ ਰਣਨੀਤਿਕ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਇਕ ਵਿਭਿੰਨ ਹਥਿਆਰ ਖਰੀਦ ਪੋਰਟਫੋਲੀਓ, ਵਧਦੀ ਰੱਖਿਆ ਉਦਯੋਗਿਕ ਸਵੈ-ਨਿਰਭਰਤਾ, ਸੁਤੰਤਰ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਰੋਕਥਾਮ, ਇਕ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਫੌਜ ਹੈ ਜੋ ਮਾਰਕ ਸਮਰੱਥਾ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਚੌਥੇ ਸਥਾਨ ’ਤੇ ਹੈ ਅਤੇ ਇਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਘਰੇਲੂ ਬਾਜ਼ਾਰ ਹੈ ਜੋ ਬਾਹਰੀ ਦਬਾਅ ਪ੍ਰਤੀ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਹੈ। ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਝਿਜਕ ਦੇ ਆਪਣੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹਿੱਤਾਂ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦੇਵੇਗੀ।
ਕਵਾਡ ਦਾ ਭਵਿੱਖ ਹੁਣ ਅਨਿਸ਼ਚਿਤਤਾ ਵਿਚ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਅਮਰੀਕੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਨੀਤੀ ਦੀ ਸਥਿਰਤਾ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦੇ ਖੋਰੇ ਦਾ ਸਿੱਧਾ ਨਤੀਜਾ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਚੀਨ ਨੂੰ ਵਿਵਹਾਰਕ, ਭਾਵੇਂ ਸੀਮਤ, ਆਰਥਿਕ ਸਹਿਯੋਗ (ਹਾਥੀ ਅਤੇ ਡ੍ਰੈਗਨ ਇਕੱਠੇ ਨੱਚ ਰਹੇ ਹਨ, ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਇਕੱਠੇ ਖਾ ਰਹੇ ਹੋਣ) ਵੱਲ ਧੱਕਣਾ ਅਤੇ ਰੂਸ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿਚਕਾਰ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਨਿੱਘੀ ਰਣਨੀਤਿਕ ਭਾਈਵਾਲੀ ਨੂੰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਤੌਰ ’ਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨਾ ਜੋ ਸੀਤ ਯੁੱਧ ਦੀ ਗਤੀਸ਼ੀਲਤਾ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਬਾਈਨਰੀ ਬਦਲਾਂ ’ਤੇ ਮਜਬੂਰ ਕਰ ਕੇ, ਟਰੰਪ, ਨਿਕਸਨ ਦੇ ਕੂਟਨੀਤਿਕ ਦਬਾਅ ਨੂੰ ਦੁਹਰਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਪਰ ਆਪਣੀ ਰਣਨੀਤਿਕ ਸੂਖਮਤਾ ਦੀ ਘਾਟ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ, ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਦਿੱਲੀ ਨੂੰ ਮਾਸਕੋ ਦੇ ਨੇੜੇ ਧੱਕ ਰਿਹਾ ਹੈ।
-ਮਨੀਸ਼ ਤਿਵਾੜੀ
ਜਾਨ ਨਾਲ ਖਿਲਵਾੜ ਕਰਦੀਆਂ ‘ਨਕਲੀ ਦਵਾਈਆਂ’ ਧੰਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਸਖਤ ਤੋਂ ਸਖਤ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣ ਦੀ ਲੋੜ!
NEXT STORY 
