ਬਲਬੀਰ ਪੁੰਜ
ਬੀਤੀ 25 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਦੇਸ਼-ਦੁਨੀਆ ਨੇ ਕ੍ਰਿਸਮਸ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਬੜੀ ਹੀ ਧੂਮਧਾਮ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ। ਸਾਰੇ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਦੀਆਂ ਢੇਰ ਸਾਰੀਆਂ ਵਧਾਈਆਂ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਵਰ੍ਹੇ 2020 ਦੀਆਂ ਅਥਾਹ ਸ਼ੁਭ-ਕਾਮਨਾਵਾਂ। ਕੀ ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ’ਤੇ ਸਮਾਜ ਅੰਦਰ ਕਿਸੇ ਕਿਸਮ ਦਾ ਰੌਲਾ ਸੁਣਾਈ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਕਸਰ ਬਹੁਗਿਣਤੀਆਂ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਵਿਚ ਸੁਣਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ? ਸ਼ਾਇਦ ਨਹੀਂ। ਕੀ ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਵੇ ਕਿ ਸਿਰਫ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ, ਵਾਤਾਵਰਣੀ ਖੋਰਾ, ਕੁਦਰਤੀ ਸੋਮਿਆਂ ਦੀ ਘਾਟ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖ-ਪਸ਼ੂ ਜੀਵਨ ’ਤੇ ਖਤਰੇ ਦਾ ਕਾਰਣ ਬਣਦੇ ਹਨ।
ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਹਰੇਕ ਤਿਉਹਾਰ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਕੁਝ ਮਾਨਤਾਵਾਂ, ਰਵਾਇਤਾਂ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਇਕ ਵਿਸਥਾਰਤ ਪਿਛੋਕੜ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕ੍ਰਿਸਮਸ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨਾਲੋਂ ਅਲੱਗ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਈਸਾਈ ਮਾਨਤਾ ਅਨੁਸਾਰ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਮੈਰੀ ਨਾਂ ਦੀ ਇਕ ਮੁਟਿਆਰ ਦੇ ਕੋਲ ਗੈਬ੍ਰਿਅਲ ਨਾਂ ਦੇ ਦੇਵਦੂਤ ਈਸ਼ਵਰ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਲੈ ਕੇ ਪਹੁੰਚੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੈਰੀ ਨੂੰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਉਹ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇਵੇਗੀ ਅਤੇ ਉਸ ਬੱਚੇ ਦਾ ਨਾਂ ਜੀਸਸ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਦੇਵਦੂਤ ਗੈਬ੍ਰਿਅਲ, ਜੋਸਫ ਦੇ ਕੋਲ ਵੀ ਗਏ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਉਹ ਮੈਰੀ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਾਥ ਨਾ ਛੱਡਣ। ਈਸਾ ਨੂੰ ਮੈਰੀ ਨੇ ਅੱਧੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਇਕ ਅਸਤਬਲ ਵਿਚ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ। ਇਸੇ ਘਟਨਾ ਨੂੰ ਈਸਾਈ ਭਾਈਚਾਰਾ ਕ੍ਰਿਸਮਸ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਮਨਾਉਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਚੌਥੀ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਦੇ ਮੱਧ ਤੱਕ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਸੀ।
ਹੁਣ ਬੇਥਲਹਮ ’ਚ ਈਸਾ ਮਸੀਹ ਦਾ ਜਨਮ 4 ਈ. ਪੂ. ਵਿਚ ‘25 ਦਸੰਬਰ’ ਨੂੰ ਹੀ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਇਸੇ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਈਸਾਈ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਕਈ ਵਿਚਾਰ ਹਨ। ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਈਸਾਈਆਂ ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਗ੍ਰੰਥ ਬਾਈਬਲ ਵਿਚ ਵੀ ਯਿਸੂ ਮਸੀਹ ਦੀ ਜਨਮ ਮਿਤੀ ਦਾ ਕੋਈ ਵਰਣਨ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਕਈ ਸਾਹਿਤਾਂ ਤੋਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਚ ਕ੍ਰਿਸਮਸ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਚੌਥੀ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਵਿਚ ਉਦੋਂ ਹੋਈ, ਜਦੋਂ ਸੰਨ 336-40 ਵਿਚ ਪੋਪ ਜੂਲੀਆ-1 ਨੇ 25 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਈਸਾ ਮਸੀਹ ਦੇ ਜਨਮ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 11ਵੀਂ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਤੋਂ ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ ‘ਕ੍ਰਿਸਮਸ’ ਨਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਗਿਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ‘ਕ੍ਰਿਸਟੇ-ਮੈਸੇ’ ਭਾਵ ‘ਮਸੀਹ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ’ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਸੇ ਦੌਰ ਵਿਚ ਹੀ ਰੋਮਨ ਕੈਥੋਲਿਕ ਚਰਚ ਦੇ ਹੁਕਮ ’ਤੇ ਪੱਛਮੀ ਯੂਰਪੀ ਈਸਾਈਆਂ ਨੇ ਯੇਰੂਸ਼ਲਮ ਸਥਿਤ ਈਸਾ ਦੀ ਸਮਾਧੀ ’ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨ ਲਈ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨਾਲ ਲੱਗਭਗ 200 ਸਾਲ ਤਕ ਸੰਘਰਸ਼ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਕਰੂਸੇਡ ਭਾਵ ਕਰੂਸ਼ ਯੁੱਧ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਦਿਲਚਸਪ ਤੱਥ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਚੌਥੀ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਈਸਾਈ ਧਰਮ ਗੁਰੂ ਮਜ਼੍ਹਬੀ ਕਾਰਣਾਂ ਕਾਰਣ ਯਿਸੂ ਦੇ ਜਨਮ ਦਿਨ ਨੂੰ ਤਿਉਹਾਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਮਨਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਉਦੋਂ ਈਸਾਈ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਸਿਰਫ ਈਸਟਰ ਅਤੇ ਐਪੀਫਨੀ (ਪ੍ਰਭੂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼) ਦਾ ਰਿਵਾਜ ਸੀ। ਮੱਧ ਕਾਲ ਵਿਚ ਵੀ ਕ੍ਰਿਸਮਸ ਇੰਨਾ ਹਰਮਨਪਿਆਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਸਾਲ 1647 ਵਿਚ ਪ੍ਰੋਟੇਸਟੇਂਟ ਪਿਊਰਿਟਨ ਦੁਆਰਾ ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿਚ ਕ੍ਰਿਸਮਸ ’ਤੇ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਬੋਸਟਨ ਵਿਚ ਵੀ ਕ੍ਰਿਸਮਸ ਨੂੰ ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਐਲਾਨਿਆ ਸੀ। ਫਿਰ ਰੋਮਨ ਕੈਥੋਲਿਕ ਚਰਚ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਧਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚ 1870 ਤੋਂ ਕ੍ਰਿਸਮਸ ਉੱਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਛੁੱਟੀ ਐਲਾਨੀ ਗਈ। ਮੁਸਲਿਮ ਵਿਦਵਾਨ ਇਬਨ ਤੈਮਿਆ (1263-1328) ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਜੋ ਪੈਗੰਬਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਜੈਅੰਤੀ ’ਤੇ ਅਕਸਰ ਕ੍ਰਿਸਮਸ ਵਰਗਾ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਹੁਣ ਹਾਲਤ ਕਾਫੀ ਬਦਲ ਚੁੱਕੀ ਹੈ, ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਅਰਬ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਕ੍ਰਿਸਮਸ ਮਨਾਇਆ ਜਾਣ ਲੱਗਾ ਹੈ।
ਇਸ ਪਿਛੋਕੜ ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਹਾਲਤ ਕੀ ਹੈ? ਸਾਡਾ ਦੇਸ਼ ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨਤਾ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਹੈ। ਇਥੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਲੱਖਾਂ-ਕਰੋੜਾਂ ਪੈਰੋਕਾਰ ਨਾ ਸਿਰਫ ਸਾਰੇ ਮੌਲਿਕ ਹੱਕਾਂ ਨਾਲ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਤੀਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਨਾਲ ਹੀ ਆਪੋ-ਆਪਣੇ ਰੀਤੀ-ਰਿਵਾਜਾਂ, ਤਿਉਹਾਰਾਂ, ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰੰਪਰਾਵਾਂ ਨੂੂੰ ਨਿਭਾਉਣ ਲਈ ਵੀ ਆਜ਼ਾਦ ਹਨ। ਇਸ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਵਸਥਾ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਨਾਤਨ ਬਹੁਲਤਾਵਾਦੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨਾਲ ਸਿੰਜੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਸਾਡਾ ਸੰਵਿਧਾਨ ਇਸ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬ। ਫਿਰ ਵੀ ਅਕਸਰ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਜਦੋਂ ਵੀ ਦੀਵਾਲੀ, ਹੋਲੀ ਆਦਿ ਹਿੰਦੂ ਤਿਉਹਾਰ ਨੇੜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਦੋਂ ਸਮਾਜ ਦਾ ਇਕ ਵਰਗ, ਜੋ ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ ਨਰਮਖਿਆਲੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਗਤੀਵਾਦੀ ਵੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰੰਪਰਾਵਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਜਿਹਾ ਹੋ ਉੱਠਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਈ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਨੂੰ ‘ਈਕੋ ਫ੍ਰੈਂਡਲੀ’ ਵਜੋਂ ਮਨਾਉਣ ’ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦੇਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ।
ਕ੍ਰਿਸਮਸ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਕਈ ਪ੍ਰੰਪਰਾਵਾਂ ਹਨ। ਅੱਜ ਕ੍ਰਿਸਮਸ ਟਰਕੀ ਪੰਛੀ ਦੇ ਮਾਸ ਖਾਣ ਦੇ ਬਿਨਾਂ ਅਧੂਰਾ ਹੈ। ਇਹ ਪ੍ਰੰਪਰਾ 500 ਸਾਲ ਪੁਰਾਣੀ ਹੈ। ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ 16ਵੀਂ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਵਿਚ ਕਿੰਗ ਹੈਨਰ-8ਵੇਂ ਹੀ ਪਹਿਲੇ ਅਜਿਹੇ ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਮਰਾਟ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕ੍ਰਿਸਮਸ ’ਤੇ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੀ ਪ੍ਰੰਪਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਹਰਮਨਪਿਆਰੀ ਹੁੰਦੀ ਚਲੀ ਗਈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤੱਕ ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ’ਤੇ ਯੂਰਪ ਵਾਸੀ ਸਿਰਫ ਗਊ ਮਾਸ, ਸੂਰ ਦੇ ਸਿਰ ਅਤੇ ਚਿਕਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਅੱਜ ਵੀ ਕਈ ਯੂਰਪੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿਚ ਕ੍ਰਿਸਮਸ ਮੌਕੇ ਆਪਣੇ ਅਖੌਤੀ ‘ਰਵਾਇਤੀ ਭੋਜਨ’ ਲਈ ਹਰ ਸਾਲ 50 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਟਰਕੀਆਂ ਨੂੰ ਬੁੱਚੜਖਾਨਿਆਂ ਵਿਚ ਬੜੇ ਜ਼ਾਲਿਮਾਨਾ ਢੰਗ ਨਾਲ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹੋ ਨਹੀਂ, ਇਕ ਔਸਤ ਨਰ ਟਰਕੀ ਪੰਛੀ ਦਾ ਭਾਰ 7.5 ਕਿਲੋ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਵੱਧ ਲਾਭ ਹਾਸਿਲ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਅਨੁਸਾਰ ਗੈਰ-ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ ’ਤੇ ਰਸਾਇਣਾਂ ਰਾਹੀਂ ਉਸ ਨੂੰ 25 ਕਿਲੋ ਵਜ਼ਨੀ ਤੱਕ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈੈ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਸੈਂਕੜੇ ਟਰਕੀ ਪੰਛੀ ਦਮ ਤੱਕ ਤੋੜ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਗੱਲ ਜੇਕਰ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਕਰੀਏ, ਤਾਂ ਇਥੇ 30 ਕਰੋੜ ਟਰਕੀਆਂ ਕ੍ਰਿਸਮਸ ਅਤੇ ਥੈਂਕਸਗਿਵਿੰਗ ਡੇ–ਲਈ ਮਾਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਜੇਕਰ ਗੱਲ ਭਾਰਤ ਦੀ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਇਥੇ 3 ਕਰੋੜ ਤੋਂ ਵੱਧ ਈਸਾਈ ਵਸਦੇ ਹਨ। ਕ੍ਰਿਸਮਸ ਦੇ ਸਮੇਂ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਵੀ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਦੱਖਣ ਅਤੇ ਪੂਰਬ-ਉੱਤਰ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ ਚਿਕਨ ਅਤੇ ਟਰਕੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪ੍ਰੰਪਰਾ ਦੇ ਨਾਂ ’ਤੇ ਗਊ ਵੰਸ਼ ਦੇ ਮਾਸ ਦੀ ਵੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਰੋੜਾਂ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੀ ਆਸ ਜੁੜੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਥਿਤੀ ਉਦੋਂ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਵਾਤਾਵਰਣ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੀ ਇਕ ਰਿਪੋਰਟ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ ’ਤੇ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਗਊ ਮਾਸ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਮਾਸ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਨਾਲ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜ਼ਹਿਰੀਲੀ ਗੈਸ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਹੁਣ ਜੋ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਵਿੱਤ-ਪੋਸ਼ਿਤ ਗੈਰ-ਸਰਕਾਰੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਦੇ ਨਾਂ ’ਤੇ ਅਕਸਰ ਦੀਵਾਲੀ ’ਤੇ ਪਟਾਕਿਆਂ ਦੇ ਧੂੰਏਂ ਜਾਂ ਹੋਲੀ ’ਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬਰਬਾਦੀ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਅੰਦੋਲਨ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਕੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗਊ ਮਾਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਵਾਤਾਵਰਣ ’ਤੇ ਪੈਣ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦਾ ਨੋਟਿਸ ਲਿਆ ਹੈ? ਨਹੀਂ। ਆਖਿਰ ਇਸ ਦੂਹਰੇ ਵਤੀਰੇ ਦਾ ਕਾਰਣ ਕੀ ਹੈ? ਕ੍ਰਿਸਮਸ-ਤੋਹਫਿਆਂ ਦੇ ਵਟਾਂਦਰੇ, ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿਚ ਸਜਾਵਟ ਦਾ ਸਾਮਾਨ ਅਤੇ ਜਨਤਕ ਛੁੱਟੀ ਕਾਰਣ ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਵਿਚ ਇਕ ਵੱਡੀ ਆਰਥਿਕ ਸਰਗਰਮੀ ਬਣ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵੀ ਇਸ ਤੋਂ ਅਛੂਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਇਸ ਦਿਨ ਘਰਾਂ ਅਤੇ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਜਾਉਣ ਲਈ ਪਲਾਸਟਿਕ ਅਤੇ ਥਰਮਾਕੋਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਕੱਲੇ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਵਿਚ 1.25 ਲੱਖ ਟਨ ਪਲਾਸਟਿਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕ੍ਰਿਸਮਸ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਅਤੇ ਹੋਰਨਾਂ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਪੈਕਿੰਗ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਸਜਾਵਟ ਵਿਚ ਕ੍ਰਿਸਮਸ ਟ੍ਰੀ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਬਨਾਉਟੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਲਾਸਟਿਕ ਨਾਲ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਲੱਖਾਂ ਟਨ ਕਚਰੇ ਦੇ ਢੇਰ ਵਿਚ ਤਬਦੀਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਵਿਚ ਹੀ 60 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪਲਾਸਟਿਕ ਦੇ ਕ੍ਰਿਸਮਸ ਟ੍ਰੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕੀ ਇਹ ਸੱਚ ਨਹੀਂ ਕਿ ਵਾਤਾਵਰਣ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਲਈ ਪਲਾਸਟਿਕ ਕਿੰਨਾ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਹੈ? ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਭਾਰਤ ਸਮੇਤ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਚ ਕ੍ਰਿਸਮਸ ’ਤੇ ਲੱਗਭਗ 224 ਕਰੋੜ ਵਧਾਈ/ਸੰਦੇਸ਼ ਪੱਤਰ ਭੇਜੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕਈ ਲੱਖ ਰੁੱਖ ਕੱਟ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਇਸ ਪਿਛੋਕੜ ਵਿਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਤਿਉਹਾਰ ਮਹਾਸ਼ਿਵਰਾਤਰੀ ਉੱਤੇ ਸ਼ਿਵਲਿੰਗ ਜਾਂ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵਲਿੰਗ ਨੂੰ ਦੁੱਧ ਅਰਪਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰੰਪਰਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਅਖੌਤੀ ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ (ਵਧੇਰੇ ਖੱਬੇਪੱਖੀ) ਵਰਗ ਅਕਸਰ ਪਖੰਡ ਦਾ ਨਾਂ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਸ ਦੁੱਧ ਦੀ ਸਹੀ ਵਰਤੋਂ ਸੜਕਾਂ ’ਤੇ ਘੁੰਮਣ ਵਾਲੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਗਰੀਬ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਦੇ ਕੇ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਸੀ, ਜੋ ਭੁੱਖ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਬਿਨਾਂ ਵਿਵਾਦ ਦੇ ਇਹ ਇਕ ਦਿਲ ਨੂੰ ਛੂਹਣ ਵਾਲੀ ਭਾਵਨਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਸੱਭਿਅਕ ਸਮਾਜ ਸਨਮਾਨ ਵੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਸੇ ਸਮੂਹ ਦੀ ਇਹੋ ਭਾਵਨਾ ਕ੍ਰਿਸਮਸ ਵੇਲੇ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਜਾਗ੍ਰਿਤ ਹੁੰਦੀ, ਜਦੋਂ ਕਰੋੜਾਂ-ਅਰਬਾਂ ਰੁਪਿਆ ਸਿਰਫ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ, ਮਾਲਜ਼, ਘਰਾਂ ਆਦਿ ਨੂੰ ਰੋਸ਼ਨੀ ਨਾਲ ਸਜਾਉਣ ਅਤੇ ਬਨਾਉਟੀ ਕ੍ਰਿਸਮਸ ਟ੍ਰੀ ਸਮੇਤ ਹੋਰ ਪਲਾਸਟਿਕ ਉਤਪਾਦ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ’ਤੇ ਖਰਚ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਖਿਰ ਇਸ ਪੈਸੇ ਦੀ ਸਹੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦੀ ਜੁਗਤ ਇਸ ਸਮਾਜ ਕੋਲ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੋਹਰੇ ਮਾਪਦੰਡ ਦਾ ਕਾਰਣ ਕੀ ਹੈ?
ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਭੂਗੋਲਿਕ ਏਕਤਾ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਰਚੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਕਈ ਅਜਿਹੇ ਸੰਗਠਨ ਮੌਜੂਦ ਹਨ, ਜੋ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਧਨ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਏਜੰਡੇ ਦੇ ਬਲ ’ਤੇ ਪਸ਼ੂ ਅਧਿਕਾਰ, ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ, ਸਮਾਜਿਕ ਨਿਆਂ, ਮਹਿਲਾ ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਨ, ਮਜ਼੍ਹਬੀ ਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਦੇ ਨਾਂ ’ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਸਨਾਤਨ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਬਹੁਲਤਾਵਾਦ ਨੂੰ ਸੱਟ ਮਾਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿਰੋਧੀ, ਅਖੌਤੀ ਸੈਕੁਲਰਿਸਟਾਂ ਅਤੇ ਖੱਬੇਪੱਖੀ ਚਿੰਤਕਾਂ ਦਾ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਹਾਸਿਲ ਹੈ।
ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੇ ਹਿੱਤ ਵਿਚ ਹੈ, ਤਾਂ ਸਿਰਫ ਭਾਰਤੀ ਸਨਾਤਨ ਦਰਸ਼ਨ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਰਵਾਇਤਾਂ ਕੁਦਰਤੀ ਰਖਵਾਲੀ ਦਾ ਇਕ ਆਦਰਸ਼ ਪ੍ਰਤੀਰੂਪ। ਲੋੜ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਾਰੀਆਂ ਖੋਜਾਂ ਦੇ ਪਿਛੋਕੜ ਵਿਚ ਸਮੁੱਚੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੀ ਸਮੀਖਿਆ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ। ਕੀ ਭਾਰਤ ਵਰਗੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਸੋਮਿਆਂ ’ਤੇ ਸਿਰਫ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੇ ਰੀਤੀ-ਰਿਵਾਜ ਅਤੇ ਤਿਉਹਾਰ ਹੀ ਉਲਟ ਅਸਰ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਜਦਕਿ ਹੋਰਨਾਂ ਧਰਮਾਂ ਦੀਆਂ ਰਵਾਇਤਾਂ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਹੈ? ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਰਹੇਗਾ, ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਵਾਲ ਖੜ੍ਹੇ ਹੁੰਦੇ ਰਹਿਣਗੇ। ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੀ ਆਸ ਲਈ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸਾਰੇ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਸਾਲ 2020 ਦੀਆਂ ਮੁੜ ਹਾਰਦਿਕ ਸ਼ੁਭ-ਕਾਮਨਾਵਾਂ!
(punjbalbir@gmail.com)
ਸਾਕਾ ਸਰਹਿੰਦ : ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਦੀ ‘ਸ਼ਹਾਦਤ’ ਤਾਂ ਬਿਲਕੁਲ ਲਾਸਾਨੀ ਹੈ
NEXT STORY