ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਭਵਨ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਇਕ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੇ ਦਾਇਰੇ 'ਚ ਸੰਸਦ, ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦਫਤਰ ਅਤੇ ਨਾਰਥ ਬਲਾਕ ਅਤੇ ਸਾਊਥ ਬਲਾਕ ਸਥਿਤ ਹੈ, ਜਿਥੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਗ੍ਰਹਿ, ਵਿੱਤ, ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰਾਲੇ ਸਥਿਤ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰਤ ਨਿਵਾਸ ਅਤੇ ਉਪ-ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ, ਲੋਕ ਸਭਾ ਸਪੀਕਰ, ਤਿੰਨਾਂ ਸੈਨਾਵਾਂ ਦੇ ਮੁਖੀਆਂ ਦੇ ਦਫਤਰ ਅਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਵੀ ਇਕ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੇ ਦਾਇਰੇ ਵਿਚ ਹੀ ਹਨ।
ਕਈ ਕਿਸਮ ਦੇ ਚਰਚੇ
ਸੱਤਾ ਦੇ ਇਸ ਗਲਿਆਰੇ 'ਚ ਇਨ੍ਹੀਂ ਦਿਨੀਂ ਕੀ ਚਰਚਾ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੈ? ਇਹ ਚਰਚਾ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਬਾਰੇ ਦੋਹਾਂ ਸਦਨਾਂ 'ਚ ਵਾਦ-ਵਿਵਾਦ ਵਾਲੇ ਬਿੱਲਾਂ ਨੂੰ ਪਾਸ ਕਰਨ, ਖੇਤਰੀ ਦਲਾਂ ਦੇ ਆਤਮ-ਸਮਰਪਣ, ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਦੇ ਵਧਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ, ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ 'ਚ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਦੇ ਮਸਲੇ ਅਤੇ ਸੁਸ਼ਮਾ ਸਵਰਾਜ ਦੇ ਦੁਖਦਾਈ ਦਿਹਾਂਤ ਬਾਰੇ ਹੈ।
ਕੇਂਦਰ ਤੋਂ 50 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਸਾਰੀਆਂ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ 'ਚ ਅਤੇ ਲੱਗਭਗ ਹਰੇਕ ਪਿੰਡ 'ਚ ਹਰੇਕ ਗਰੀਬ ਸ਼ਹਿਰੀਆਂ ਵਿਚ ਜੋ ਚਰਚਾ ਹੈ, ਉਹ ਬਿਲਕੁਲ ਵੱਖਰੀ ਹੈ : ਇਹ ਚਰਚਾ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਰਥ ਵਿਵਸਥਾ ਬਾਰੇ–ਅਸਲ ਤਨਖਾਹ ਅਤੇ ਅਸਲ ਆਮਦਨ 'ਚ ਸਥਿਰਤਾ ਜਾਂ ਕਮੀ ਬਾਰੇ, ਛਾਂਟੀਆਂ, ਨੌਕਰੀਆਂ ਦੀ ਭਾਲ, ਹੜ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਹੋਈਆਂ ਮੌਤਾਂ ਅਤੇ ਤਬਾਹੀ ਬਾਰੇ, ਬਿਜਲੀ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਕਮੀ ਬਾਰੇ ਅਤੇ ਗੈਰ-ਬਰਾਦਰੀ ਵਾਲੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਹੋਂਦ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਬਾਰੇ ਹੈ।
ਇਥੋਂ ਲੱਗਭਗ 1150 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਮੁੰਬਈ 'ਚ ਆਰ. ਬੀ. ਆਈ., ਸੇਬੀ, ਸਟਾਕ ਐਕਸਚੇਂਜ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸੂਚੀਬੱਧ ਕੰਪਨੀਆਂ ਅਤੇ ਬੈਂਕਾਂ ਦੇ ਮੁੱਖ ਦਫਤਰ ਸਥਿਤ ਹਨ। ਦੇਸ਼ ਦੀ ਇਸ ਵਿੱਤੀ ਰਾਜਧਾਨੀ 'ਚ ਮੁੱਖ ਚਰਚਾ ਰੁਪਏ ਜਾਂ ਇਸ ਦੀ ਕਮੀ ਬਾਰੇ ਹੈ। ਇਥੇ ਚਰਚਾ ਬੀ. ਐੱਸ. ਈ. ਅਤੇ ਐੱਨ. ਐੱਸ. ਈ. ਸੂਚਕਅੰਕ 'ਚ ਆ ਰਹੀ ਗਿਰਾਵਟ ਬਾਰੇ, ਰੁਪਏ ਦੀ ਡਿਗਦੀ ਕੀਮਤ ਬਾਰੇ, ਜਨਤਕ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਬੈਂਕਾਂ ਦੇ ਵਧਦੇ ਘਾਟੇ ਬਾਰੇ ਅਤੇ ਕੈਫੇ ਕੌਫੀ ਡੇ ਦੇ ਪ੍ਰਮੋਟਰ ਬੀ. ਜੀ. ਸਿਧਾਰਥ ਦੀ ਆਤਮ-ਹੱਤਿਆ ਬਾਰੇ ਹੈ।
ਬੇਪਰਵਾਹ ਸਰਕਾਰ
ਮੇਰੇ ਵਿਚਾਰ ਮੁਤਾਬਿਕ ਕੋਈ ਵੀ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਸਰਕਾਰ ਕੰਮਕਾਜੀ ਲੋਕਾਂ ਅਤੇ ਗਰੀਬਾਂ 'ਚ ਹੋ ਰਹੀ ਚਰਚਾ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਦੇਵੇਗੀ। ਕੰਮਕਾਜੀ ਵਰਗ ਹੋਰਨਾਂ ਚਿੰਤਾਵਾਂ 'ਤੇ ਵੀ ਧਿਆਨ ਦੇ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਵੋਟਾਂ ਲੈ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਉਮੀਦ ਇਕ ਹੀ ਚੀਜ਼ 'ਤੇ ਟਿਕੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ–ਉਹ ਹੈ ਅਰਥ ਵਿਵਸਥਾ। ਬਦਕਿਸਮਤੀ ਨਾਲ ਅਜਿਹਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਰਥ ਵਿਵਸਥਾ ਇਸ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਆਖਰੀ ਚਿੰਤਾ ਹੈ, ਜੋ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪਣੀ ਖੁਸ਼ੀ ਨਹੀਂ ਲੁਕੋ ਪਾ ਰਹੀ ਹੈ।
ਇਹ ਹੈ ਅਰਥ ਵਿਵਸਥਾ ਦੀ ਤਸਵੀਰ :
1. ਜੀ. ਡੀ. ਪੀ. ਦੀ ਵਾਧਾ ਦਰ ਲਗਾਤਾਰ ਡਿੱਗ ਰਹੀ ਹੈ। ਪੂਰੇ ਸਾਲ ਲਈ 6.8 ਫੀਸਦੀ ਅਤੇ 2018-19 ਦੀ ਪਿਛਲੀ ਤਿਮਾਹੀ 'ਚ 5.8 ਫੀਸਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 2019-2020 ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਤਿਮਾਹੀ 'ਚ ਵੀ ਕੋਈ ਖਾਸ ਉਮੀਦ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆ ਰਹੀ। ਆਰ. ਬੀ. ਆਈ. ਅਤੇ ਹੋਰਨਾਂ ਨੇ ਪੂਰੇ 2019-2020 ਲਈ ਆਪਣੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਘੱਟ ਕਰ ਕੇ 6.9 ਫੀਸਦੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਜੇਕਰ ਪਹਿਲੀ ਤਿਮਾਹੀ 'ਚ ਇਹ 5.8 ਫੀਸਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਖੁਸ਼ਕਿਸਮਤ ਹੋਵਾਂਗੇ।
2. ਮੁੱਖ ਖੇਤਰ ਦੀ ਵਾਧਾ ਦਰ ਪਿਛਲੇ 50 ਮਹੀਨਿਆਂ 'ਚ ਸਭ ਤੋਂ ਹੇਠਲੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਆ ਕੇ 0.2 ਫੀਸਦੀ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਉਤਪਾਦਨ ਖੇਤਰਾਂ 'ਚ ਸਮਰੱਥਾ ਵਰਤੋਂ 70 ਫੀਸਦੀ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਹੈ।
3. ਰੁਪਿਆ ਏਸ਼ੀਆ 'ਚ ਸਭ ਤੋਂ ਖਰਾਬ ਸਥਿਤੀ 'ਚ ਹੈ। ਅਗਸਤ 'ਚ ਇਹ ਅਮਰੀਕੀ ਡਾਲਰ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ 3.4 ਫੀਸਦੀ ਡਿੱਗਿਆ ਹੈ।
4. ਨਵੇਂ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟਾਂ (ਨਿੱਜੀ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ) ਵਿਚ ਨਿਵੇਸ਼ ਜੂਨ 2019 ਨੂੰ ਖਤਮ ਹੋਈ ਤਿਮਾਹੀ 'ਚ ਐਲਾਨੇ ਅਨੁਸਾਰ 15 ਸਾਲਾਂ 'ਚ ਸਭ ਤੋਂ ਹੇਠਲੀ ਪੱਧਰ 71337 ਕਰੋੜ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਤਿਮਾਹੀ 'ਚ ਪੂਰੇ ਹੋਏ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟਾਂ ਦਾ ਮੁੱਲ ਤਿਮਾਹੀ 'ਚ ਡਿੱਗ ਕੇ 5 ਸਾਲਾਂ 'ਚ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ 69494 ਕਰੋੜ ਰਿਹਾ। ਰੇਲ-ਭਾੜੇ ਤੋਂ ਮਾਲੀਆ (ਜੋ ਕੋਲਾ, ਸੀਮੈਂਟ, ਪੈਟਰੋਲੀਅਮ, ਖਾਦ, ਲੋਹਾ ਆਦਿ ਢੋਣ ਤੋਂ ਆਉਂਦਾ ਹੈ) ਅਪ੍ਰੈਲ-ਜੂਨ 2019 ਦੌਰਾਨ 2.7 ਫੀਸਦੀ ਵਧਿਆ, ਜੋ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਇਸੇ ਮਿਆਦ ਦੌਰਾਨ 6.4 ਫੀਸਦੀ ਸੀ।
5. ਅਪ੍ਰੈਲ-ਜੁਲਾਈ 2019 ਦੌਰਾਨ ਬਰਾਮਦ 3.13 ਫੀਸਦੀ ਵਧੀ, ਜਦਕਿ ਦਰਾਮਦ 0.45 ਫੀਸਦੀ ਘੱਟ ਹੋਈ, ਜੋ ਆਰਥਿਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ 'ਚ ਮੰਦੀ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦੀ ਹੈ।
6. ਖਪਤ ਇੰਨੀ ਘੱਟ ਹੈ ਕਿ ਜਿੰਨੀ ਪਹਿਲਾਂ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਰਹੀ। 2019-2020 ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਤਿਮਾਹੀ 'ਚ ਕਾਰਾਂ ਦੀ ਵਿਕਰੀ 23.3 ਫੀਸਦੀ ਘਟੀ, ਦੋਪਹੀਆ ਵਾਹਨਾਂ ਦੀ ਵਿਕਰੀ 11.7 ਫੀਸਦੀ ਘੱਟ ਰਹੀ, ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਵਾਹਨਾਂ ਦੀ ਵਿਕਰੀ 9.5 ਫੀਸਦੀ ਅਤੇ ਟਰੈਕਟਰਾਂ ਦੀ ਵਿਕਰੀ 'ਚ 14.1 ਫੀਸਦੀ ਦੀ ਕਮੀ ਆਈ। ਜੁਲਾਈ ਸਭ ਤੋਂ ਖਰਾਬ ਰਿਹਾ। ਉਦਯੋਗਿਕ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨਾਂ (ਐੱਸ. ਆਈ. ਏ. ਐੱਮ. ਅਤੇ ਐੱਫ. ਏ. ਡੀ. ਏ.) ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ 2 ਲੱਖ 30 ਹਜ਼ਾਰ ਨੌਕਰੀਆਂ ਗਈਆਂ ਅਤੇ 286 ਡੀਲਰਸ਼ਿਪਸ ਬੰਦ ਹੋਈਆਂ। ਨਿਰਮਾਣ ਉਦਯੋਗ 'ਚ 12,80,000 ਇਕਾਈਆਂ ਮਾਰਚ 2019 ਤਕ ਬਿਨਾਂ ਵਿਕੇ ਰਹੀਆਂ।
7. ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਿਕਣ ਵਾਲੀਆਂ ਖਪਤਕਾਰ ਵਸਤਾਂ (ਐੱਫ. ਐੱਮ. ਸੀ. ਜੀ.) ਦੀ ਖਪਤ ਵੀ ਚੰਗੀ ਨਹੀਂ ਰਹੀ। ਹਿੰਦੋਸਤਾਨ ਲੀਵਰ, ਡਾਬਰ, ਬ੍ਰਿਟੇਨੀਆ ਇੰਡਸਟਰੀਜ਼ ਅਤੇ ਏਸ਼ੀਅਨ ਆਦਿ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਾਧਾ ਦਰ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਘੱਟ ਰਹੀ।
8. ਨਿਰਮਾਣ ਖੇਤਰ 'ਚ ਤੇਜ਼ੀ 0.34 ਫੀਸਦੀ 'ਤੇ ਸਥਿਰ ਰਹੀ। ਇਹ ਚੰਗੇ ਸੰਕੇਤ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਇਹ ਘਟਦੀ ਮੰਗ ਦੇ ਸੰਕੇਤ ਹਨ।
9. 2019-20 ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਤਿਮਾਹੀ 'ਚ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਕੁਲ ਕਰ ਮਾਲੀਆ 1.4 ਫੀਸਦੀ ਰਿਹਾ, ਜੋ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਇਸੇ ਮਿਆਦ ਦੌਰਾਨ 22.1 ਫੀਸਦੀ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਅਤੇ ਨਿੱਜੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਆਮਦਨ ਘਟੀ ਹੈ ਅਤੇ ਖਰਚਾ ਵੀ ਘਟਿਆ ਹੈ।
ਕਿੱਥੇ ਹੈ ਯੋਜਨਾ
ਅਸੀਂ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਚਾਰ ਸੰਚਾਲਕਾਂ ਵੱਲ ਮੁੜਦੇ ਹਾਂ : ਸਰਕਾਰੀ ਖਰਚ, ਨਿੱਜੀ ਨਿਵੇਸ਼, ਨਿੱਜੀ ਖਪਤ ਅਤੇ ਨਿਵੇਸ਼। ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਇੰਜਣ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੋ ਕੇ ਅਰਥ ਵਿਵਸਥਾ ਦੀ ਮਜ਼ਬੂਤੀ 'ਚ ਸਹਾਇਕ ਨਹੀਂ ਹੋ ਰਿਹਾ। ਇਹ ਗੱਲ ਕਈ ਲੋਕਾਂ (ਮੰਨੇ-ਪ੍ਰਮੰਨੇ ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰੀਆਂ ਸਮੇਤ) ਵੱਲੋਂ ਕਈ ਵਾਰ ਕਹੀ ਜਾ ਚੁੱਕੀ ਹੈ ਪਰ ਸਰਕਾਰ ਸੁਣਨ ਜਾਂ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅਰਥ ਵਿਵਸਥਾ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਖੇਤਰ ਹੈ, ਜਿਥੇ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ ਇਹ ਅਰਥ ਵਿਵਸਥਾ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
—ਪੀ. ਚਿਦਾਂਬਰਮ
ਆਪਣੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਚੋ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨਸਾਥੀ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ - ਮੁਫ਼ਤ ਰਿਜਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ ਕਰੇਫਿਰ ਹੋਵੇਗੀ ਲਲਿਤਾਦਿੱਤਯ ਦੀ ਵਾਪਸੀ
NEXT STORY 
