2023 ਅਤੇ 2024 ਵਿਚ ਚੀਨ ਦੇ ਆਪਣੇ ਦੌਰਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਚੀਨੀ ਵਾਰਤਾਕਾਰਾਂ ਵਿਚ ਇਕ ਸੁਸਤ ਅਤੇ ਨਿਰਾਸ਼ਾਵਾਦੀ ਮੂਡ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਚੀਨੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਮੰਦੀ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਸੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਉਸ ਦੇ ਸੰਪਤੀ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਪਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਵਿਆਪਕ ਸੰਕਟ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਪਿਛਲੇ 4 ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਤੇਜ਼ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਇੰਜਣ ਸੀ। ਜਦੋਂ 2021 ਵਿਚ ਸੰਪਤੀ ਖੇਤਰ ਢਹਿ ਗਿਆ, ਤਾਂ ਇਸ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੂਰੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ’ਤੇ ਪਿਆ, ਜੋ ਅਜੇ ਵੀ ਮੁਦਰਾਸਫੀਤੀ ਦੇ ਦਬਾਅ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਖਪਤ ਦੀ ਮੰਗ ਸਥਿਰ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ।
18 ਤੋਂ 25 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਰਗ ਵਿਚ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਦਰ ਪਿਛਲੇ 3 ਸਾਲਾਂ ਵਿਚ 25 ਫੀਸਦੀ ’ਤੇ ਸਥਿਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ, ਇਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਚੀਨੀ ਵਾਰਤਾਕਾਰ ਨੇ ਆਰਥਿਕ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ‘ਭਿਆਨਕ’ ਦੱਸਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਡੋਨਾਲਡ ਟਰੰਪ ਦੇ ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ ਵਿਚ ਸੱਤਾ ਵਿਚ ਪਰਤਣ ’ਤੇ ਵਪਾਰ ਯੁੱਧ ਦੇ ਡਰ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੋਰ ਵੀ ਬਦਤਰ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।
ਇਸ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਬੀਜਿੰਗ ਦੀ ਆਪਣੀ ਹਾਲੀਆ ਫੇਰੀ ਦੌਰਾਨ, ਮੈਂ ਉਸੇ ਵਾਰਤਾਕਾਰ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਸੀ ਕਿ ਕੀ ਆਰਥਿਕ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਸੁਧਾਰ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸੁਧਾਰ ਦੇ ਕੁਝ ਸੰਕੇਤ ਹਨ ਪਰ ਆਰਥਿਕਤਾ ਨੂੰ ਪੱਟੜੀ ’ਤੇ ਵਾਪਸ ਆਉਣ ਲਈ 2-3 ਸਾਲ ਹੋਰ ਲੱਗ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਫਿਰ ਵੀ ਆਮ ਮਨੋਦਸ਼ਾ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਨਾਲੋਂ ਵਧੇਰੇ ਆਤਮਵਿਸ਼ਵਾਸੀ, ਵਧੇਰੇ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਅਤੇ ਆਸ਼ਾਵਾਦੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤਾ।
ਚੀਨ ਨੂੰ ਅਮਰੀਕੀ ਧਮਕੀਆਂ ਦਾ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ, ਦੁਰਲੱਭ ਖਣਿਜਾਂ ਅਤੇ ਧਾਤਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਪਲਾਈ ਚੇਨਾਂ ’ਤੇ ਆਪਣੀ ਪਕੜ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਉਠਾਉਣ ’ਤੇ ਮਾਣ ਸੀ। ਟੈਰਿਫਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਡੈੱਡਲਾਕ ਵਿਚ ਅਮਰੀਕਾ ਨੂੰ ਝੁਕਣਾ ਪਿਆ। ਇਸ ਲਈ, ਚੀਨੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਅਜੇ ਵੀ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ, ਪਰ ਚੀਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਭੂ-ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਵਿਰੋਧੀ ਨਾਲੋਂ ਮੁਕਾਬਲਤਨ ਮਜ਼ਬੂਤ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਅਮਰੀਕਾ ਵੱਲੋਂ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਆਰਥਿਕ ਸਹਿਯੋਗ ਅਤੇ ਸਹਾਇਤਾ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਵਰਚੁਅਲ ਤੌਰ ’ਤੇ ਤਿਆਗਣ, ਖਾਸ ਕਰ ਕੇ ਯੂ. ਐੱਸ. ਏ. ਆਈ. ਡੀ. ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਨਾਲ ਵੀ ਉਤਸ਼ਾਹਪੂਰਨ ਮਾਹੌਲ ਨੂੰ ਬਲ ਮਿਲਿਆ। ਚੀਨ ਆਪਣੇ ਨਵੀਨੀਕਰਨ ਕੀਤੇ ਬੈਲਟ ਐਂਡ ਰੋਡ ਇਨੀਸ਼ੀਏਟਿਵ ਨਾਲ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਅਤੇ ਅਫਰੀਕਾ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਿਆਰ ਸੀ।
ਭਾਰਤ-ਚੀਨ ਸਬੰਧਾਂ ’ਤੇ ਗੱਲਬਾਤ ਦਾ ਸੁਰ ਪਿਛਲੇ 2 ਸਾਲਾਂ ਵਿਚ ਅਨੁਭਵ ਕੀਤੇ ਗਏ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹਮਲਾਵਰ ਅਤੇ ਹੰਕਾਰੀ ਸੀ। ਦੋਵਾਂ ਧਿਰਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਉੱਚ ਪੱਧਰੀ ਗੱਲਬਾਤ, ਜੋ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਰੁਕੀ ਹੋਈ ਸੀ, ਮੁੜ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। 2020 ਦੇ ਗਲਵਾਨ ਟਕਰਾਅ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਸ ਕਦਮ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਡੂੰਘੀ ਉਮੀਦ ਸੀ ਕਿ ਸਿੱਧੀਆਂ ਉਡਾਣਾਂ, ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਦੀ ਆਪਸੀ ਪੋਸਟਿੰਗ, ਉਦਾਰ ਵੀਜ਼ਾ ਮੁੱਦਾ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਮੁੜ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਵੇਗਾ।
ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਚੀਨੀ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨਾਲ ਵਿਤਕਰੇ ਅਤੇ ਚੀਨ ਨੂੰ ਬਦਨਾਮ ਕਰਨ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਭਰੋਸੇਮੰਦ ਨਿਵੇਸ਼ ਸਥਾਨ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਮੁਹਿੰਮ ਬਾਰੇ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਸਨ। ਇਹ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਦੋਸਤੀ ਦੇ ਦਾਅਵਿਆਂ ਦੇ ਉਲਟ, ਚੀਨ ਵਿਰੁੱਧ ਦੁਸ਼ਮਣੀ ਭਰੀਆਂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਸਨ। ਆਰਥਿਕ ਸਬੰਧਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਚਰਚਿਆਂ ਵਿਚ, ਇਕ ਚੀਨੀ ਵਾਰਤਾਕਾਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ‘ਚੀਨ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕੰਮ ਚਲਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪਰ ਭਾਰਤ ਚੀਨ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਚਲਾ ਸਕਦਾ’।
ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਪ੍ਰਤੀ ਇਕ ਵੱਖਰਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ‘ਲੋਹ ਭਰਾ’ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਪਹਿਲਾਂ, ਚੀਨ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਚੱਲ ਰਹੇ ਸਬੰਧਾਂ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਹੱਦ ਤੱਕ ਰੱਖਿਆਤਮਕ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਸਾਂਝੇਦਾਰੀ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੋ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ‘ਆਮ’ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਅਤੇ ਸਹਿਯੋਗ ਦੱਸਿਆ ਸੀ। ਹੁਣ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਤੀ ਚੀਨ ਦੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨ ਵਿਚ ਕੋਈ ਝਿਜਕ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਇਹ ਇਸ ਮੁਲਾਂਕਣ ਨੂੰ ਹੋਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਚੀਨ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀਆਂ ਫੌਜੀ ਸਮਰੱਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਪੱਧਰ ਤੱਕ ਅਪਗ੍ਰੇਡ ਕਰਨ ਲਈ ਹਰ ਸੰਭਵ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੇਗਾ ਜੋ ਇਸ ਨੂੰ ਇਕ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਪ੍ਰੌਕਸੀ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦੇਵੇਗਾ।
ਜਦੋਂ ਕਿ ਚੀਨ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਨੇ ਚੀਨ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਅਮਰੀਕਾ ਨਾਲ ਗੱਠਜੋੜ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਭਾਰਤ ਲਈ ਸੰਦੇਸ਼ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਅਮਰੀਕੀ ਗੱਠਜੋੜ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ੀਲਤਾ ਗੁਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿਚ ਚੀਨ ਤੋਂ ਲਗਾਤਾਰ ਵਧਦੀਆਂ ਅਤੇ ਬਹੁ-ਆਯਾਮੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਦੋ ਚੀਜ਼ਾਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ-ਇਕ, ਚੀਨੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਨੂੰ ਸੀਮਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸਾਡੇ ਉਪ-ਮਹਾਦੀਪੀ ਗੁਆਂਢੀਆਂ ਨਾਲ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਅਤੇ ਨਿਰੰਤਰ ਸਬੰਧ ਅਤੇ ਦੂਜਾ, ਪੂਰਬੀ ਅਤੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਨਾਲ ਨਵੀਨੀਕਰਨ ਸਬੰਧ, ਖਾਸ ਕਰ ਕੇ ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਵਪਾਰਕ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨਾ, ਤਾਂ ਜੋ ਐਕਟ ਈਸਟ ਨੂੰ ਸਾਕਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ। ਇਕ ਆਰਥਿਕ ਥੰਮ੍ਹ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ, ਸਾਡਾ ਪੂਰਬੀ ਪਾਸਾ ਢਾਲ ਦੀ ਬਜਾਏ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਬਣ ਜਾਵੇਗਾ।
ਸ਼ਿਆਮ ਸਰਨ (ਸਾਬਕਾ ਵਿਦੇਸ਼ ਸਕੱਤਰ)
ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮੋਦੀ ਦੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਨੀਤੀ : ਭਾਰਤ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵ ਮੰਚ ’ਤੇ ਉਭਾਰ
NEXT STORY 
