ਜਲੰਧਰ/ਲੁਧਿਆਣਾ (ਕਮਲੇਸ਼/ਸਲੂਜਾ)— 8 ਅਕਤੂਰ ਨੂੰ ਮਨਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਦੁਸਹਿਰੇ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਤਿਆਰੀਆਂ ਜ਼ੋਰਾਂ 'ਤੇ ਚੱਲ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਦੁਸਹਿਰੇ ਦੇ ਤਿਓਹਾਰ ਸਬੰਧੀ ਬਣਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਇੰਡਸਟਰੀਅਲ ਏਰੀਆ ਜਲੰਧਰ ਬਾਬਾ ਰੁਲੀਆ ਸ਼ਾਹ ਡੇਰੇ 'ਚ ਰਾਵਣ, ਕੁੰਭਕਰਨ ਅਤੇ ਮੇਘਨਾਦ ਦੇ ਪੁਤਲਿਆਂ ਨੂੰ ਅੰਤਿਮ ਛੂਹਾਂ ਦੇਣ ਲਈ ਰਾਜ ਕੁਮਾਰ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਟੀਮ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਰਾਤ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵੀ ਲੱਗੇ ਰਹੇ। ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਧਿਆਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ 45 ਤੋਂ 55 ਫੁੱਟ ਉੱਚੇ ਬਣਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਪੁਤਲਿਆਂ ਵੱਲ ਹੈ। ਉਂਝ ਤਾਂ ਡੇਰੇ 'ਚ ਉਹ 5 ਫੁੱਟ ਤੋਂ 55 ਫੁੱਟ ਤੱਕ ਦੇ ਪੁਤਲੇ ਬਣਾ ਰਹੇ ਹਨ ਪਰ ਕੋਈ ਕਸਰ ਨਾ ਰਹਿ ਜਾਵੇ, ਇਸ ਕਾਰਨ ਉਹ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਗੱਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲੁਧਿਆਣਾ 'ਚ ਪੁਤਲੇ ਬਣਾ ਰਹੇ ਸਹਾਰਨਪੁਰ ਦੇ ਵਸਨੀਕ ਚਾਂਦ ਮੁਹੰਮਦ ਨੂੰ ਵੀ ਇਸ ਵਾਰ 300 ਪੁਤਲੇ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਵੱਡਾ ਆਰਡਰ ਮਿਲਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੀ ਟੀਮ ਨਾਲ ਤਕਰੀਬਨ ਡੇਢ ਮਹੀਨੇ ਤੋਂ ਪੁਤਲੇ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਕੰਮ ਵਿਚ ਮਸ਼ਰੂਫ ਹੈ।
ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪਟਾਕੇ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਬਟਾਲਾ ਅਤੇ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ 'ਚ ਵੀ ਪੁਤਲੇ ਬਣ ਰਹੇ ਹਨ। ਛੋਟੇ-ਵੱਡੇ ਆਯੋਜਨਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ 8 ਜ਼ਿਲਿਆਂ ਜਲੰਧਰ, ਲੁਧਿਆਣਾ, ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ, ਤਰਨਤਾਰਨ, ਬਰਨਾਲਾ, ਬਠਿੰਡਾ, ਫਤਿਹਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਪਟਿਆਲਾ ਦੀਆਂ 314 ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਨੇ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਲਈ ਅਰਜ਼ੀਆਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ। ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਲਈ ਡਿਪਟੀ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਦਫਤਰਾਂ 'ਚ ਅਰਜ਼ੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸਿਰਫ ਜਲੰਧਰ 'ਚ 125 ਦੇ ਕਰੀਬ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਦੁਸਹਿਰੇ ਦਾ ਤਿਓਹਾਰ ਮਨਾਉਣ ਦੀ ਤਿਆਰੀ 'ਚ ਲੱਗੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਜਲੰਧਰ 'ਚ 25 ਦੇ ਕਰੀਬ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਵੱਡੇ ਦੁਸਹਿਰਿਆਂ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਰਾਵਣ, ਮੇਘਨਾਦ ਅਤੇ ਕੁੰਭਕਰਨ ਨੂੰ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਵਾਟਰ ਪਰੂਫ
ਰਾਜ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਪੁਤਲਿਆਂ 'ਤੇ ਲਾਏ ਜਾਂਦੇ ਕੱਪੜੇ ਅਤੇ ਕਾਗਜ਼ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਮੰਗਵਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਕੱਪੜੇ ਨੂੰ ਰੋਟਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪੁਤਲਿਆਂ ਉੱਪਰ ਫਲੋਰੋਸੈਂਟ ਅਤੇ ਸਪਾਰਕਲ ਕਾਗਜ਼ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕੱਪੜਾ ਅਤੇ ਕਾਗਜ਼ ਦੋਵੇਂ ਹੀ ਵਾਟਰ ਪਰੂਫ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਪੰਜ ਵੱਡੇ ਦੁਸਹਿਰਿਆਂ ਦੇ ਲਈ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ ਰਾਵਣ ਦਾ ਸੈੱਟ
ਰਾਜ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਹ ਮਹਾਨਗਰ ਦੇ ਪੰਜ ਵੱਡੇ ਦੁਸਹਿਰਿਆਂ ਲਈ ਰਾਵਣ ਦਾ ਸੈੱਟ ਤਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਬਰਲਟਨ ਪਾਰਕ, ਗੌਰਮਿੰਟ ਸਿਖਲਾਈ ਕਾਲਜ ਲਾਡੋਵਾਲੀ ਰੋਡ, ਆਦਰਸ਼ ਨਗਰ ਅਤੇ ਲੰਮਾ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਦੁਸਹਿਰੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਰਾਵਣ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕਰਨ 'ਚ 70 ਹਜ਼ਾਰ ਦਾ ਖਰਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਪੁਤਲਿਆਂ 'ਚ ਪਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਗੋਲੇ ਆਯੋਜਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਆਯੋਜਕਾਂ ਦੀ ਮਰਜ਼ੀ ਮੁਤਾਬਕ ਹੀ ਪੁਤਲਿਆਂ 'ਚ ਗੋਲਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਘਟਾਈ ਜਾਂ ਵਧਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਲੁਧਿਆਣਾ 'ਚ 300 ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੈੱਟ ਹੋ ਰਹੇ ਨੇ ਤਿਆਰ
ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਹਾਰਨਪੁਰ ਵਿਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਆਸ਼ੂ, ਜਿਹੜੇ ਇਸ ਸਮੇਂ ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੇ ਜਮਾਲਪੁਰ ਇਲਾਕੇ 'ਚ ਰਾਵਣ, ਕੁੰਭਕਰਨ ਅਤੇ ਮੇਘਨਾਦ ਦੇ ਪੁਤਲੇ ਤਿਆਰ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜੱਦੀ-ਪੁਸ਼ਤੀ ਕੰਮ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਅਤੇ ਹੁਣ ਉਹ ਖੁਦ ਪਿਛਲੇ 18-20 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬ ਆ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਥੇ ਪੁਤਲੇ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਠੇਕੇ ਲੈ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਵਾਰ ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਇਥੇ 100 ਤੋਂ ਵੱਧ ਠੇਕਿਆਂ 'ਤੇ ਪੁਤਲੇ ਤਿਆਰ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ 300 ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੈੱਟ ਜਨਤਾ ਦੀ ਖਿੱਚ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਬਣਨਗੇ।
ਜ਼ਖਮ ਨਹੀਂ ਦੇਖਦੇ, ਆਰਡਰ ਭੁਗਤਾਨ ਨੂੰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਪਹਿਲ
ਸਰਾਭਾ ਨਗਰ ਦੇ ਦੁਰਗਾ ਮਾਤਾ ਮੰਦਰ ਦੇ ਦੁਸਹਿਰਾ ਮੈਦਾਨ 'ਚ ਆਪਣੀ ਟੀਮ ਦੇ ਨਾਲ ਰਾਵਣ, ਕੁੰਭਕਰਨ ਅਤੇ ਮੇਘਨਾਦ ਦੇ ਪੁਤਲਿਆਂ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕਰਨ 'ਚ ਲੱਗੇ ਯੂ.ਪੀ. ਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਚਾਂਦ ਮੁਹੰਮਦ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੁਤਲੇ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦਾ ਹੁਨਰ ਆਪਣੇ ਦਾਦਾ ਅਤੇ ਪਿਤਾ ਤੋਂ ਲਿਆ। ਇਥੇ ਉਹ ਸਵੇਰੇ 10 ਵਜੇ ਤੋਂ ਰਾਤ 10 ਵਜੇ ਤੱਕ ਪੁਤਲੇ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਵਿਚ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਹਨ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਇਸ ਕੰਮ ਨੂੰ ਨੇਪਰੇ ਚਾੜ੍ਹਣ ਦਾ ਠੇਕਾ 1 ਮਹੀਨਾ ਅਤੇ 8 ਦਿਨ ਦਾ ਹੈ। ਉਹ 17-18 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਲੁਧਿਆਣਾ ਆ ਰਹੇ ਹਨ। ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਕਈ ਵਾਰ ਹੱਥਾਂ 'ਤੇ ਸੱਟਾਂ ਵੀ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਅੱਜ ਤੱਕ ਕਦੇ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਕਿ ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਦੁਸਹਿਰਾ ਮੇਲਾ ਕਮੇਟੀ ਨੂੰ ਪੁਤਲੇ ਤਿਆਰ ਕਰ ਕੇ ਨਾ ਦਿੱਤੇ ਹੋਣ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਟੀਮ ਦਾ ਇਕ ਹੀ ਟੀਚਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜ਼ਖਮ ਕਿੰਨੇ ਵੀ ਡੂੰਘੇ ਹੋਣ ਪਰ ਆਰਡਰਾਂ ਨੂੰ ਤੈਅ-ਸ਼ੁਦਾ ਸਮੇਂ ਅੰਦਰ ਭੁਗਤਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ।
ਰਾਜ ਕੁਮਾਰ ਦੀ ਦੂਜੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਵੀ ਇਸੇ ਕੰਮ 'ਚ
ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਦੁਸਹਿਰੇ ਬਾਰੇ ਲੋਕਾਂ 'ਚ ਜਨੂਨ ਵਧਿਆ ਹੈ। ਰਾਜ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਹ 1992 ਤੋਂ ਰਾਵਣ, ਕੁੰਭਕਰਨ ਅਤੇ ਮੇਘਨਾਦ ਦੇ ਪੁਤਲੇ ਤਿਆਰ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। 7 ਵਰ੍ਹੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਿਮਾਚਲ 'ਚ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਫਿਰ ਉਹ ਜਲੰਧਰ ਆ ਗਏ ਅਤੇ ਦੋ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਇਥੇ ਹੀ ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਰਹੇ ਹਨ। ਰਾਜ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਦੁਸਹਿਰੇ ਲਈ ਪੁਤਲਿਆਂ ਦਾ ਸੈੱਟ ਬਣਾਉਣ ਲਈ 45 ਦਿਨ ਦੇ ਕਰੀਬ ਸਮਾਂ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪੁਤਲਿਆਂ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ 'ਚ ਇਸਤੇਮਾਲ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਸਾਮਾਨ ਦੀ ਖਰੀਦ 6 ਮਹੀਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਕਰ ਲਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇਸ ਕੰਮ 'ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਬੇਟਾ ਵਿਪਨ ਵੀ ਸਹਿਯੋਗ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਵਿਪਨ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਰਾਵਣ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਸਮੇਂ 'ਚ ਨੌਕਰੀ ਤੋਂ ਛੁੱਟੀ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਵਿਪਨ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਪੁਤਲਿਆਂ ਦੇ ਢਾਂਚੇ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਬਿਹਾਰ ਅਤੇ ਆਸਾਮ ਤੋਂ ਬਾਂਸ ਮੰਗਵਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਹ 55, 50 ਅਤੇ 45 ਫੁੱਟ ਦਾ ਰਾਵਣ ਤਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਰਾਵਣ ਦੇ ਪੁਤਲਿਆਂ ਅੰਦਰ 600 ਗੋਲੇ ਭਰੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਦੋਂਕਿ ਮੇਘਨਾਦ ਅਤੇ ਕੁੰਭਕਰਨ ਦੇ ਪੁਤਲਿਆਂ ਵਿਚ 300 ਗੋਲੇ ਲਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਕੂਕਰ ਬੰਬ ਵਾਲੀ ਧਮਕੀ ਭਰੀ ਚਿੱਠੀ ਲਿਖਣ ਵਾਲਾ ਜੇਲ ਦਾ ਸਹਾਇਕ ਸੁਪਰਡੈਂਟ ਸਸਪੈਂਡ
NEXT STORY