ਜ਼ਿੰਦਗੀ ’ਚ ਕੁਝ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਾਪਰਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਹਲਕੇ ਵਿਚ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ। ਕਈ ਵਾਰ ਉਸ ਸੂਚੀ ਵਿਚ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਭਾਵੇਂ ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਨਾ। ਬੁੱਧਵਾਰ, 21 ਮਈ ਨੂੰ, ਮੈਂ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਸ਼੍ਰੀਨਗਰ ਲਈ ਇੰਡੀਗੋ ਦੀ ਉਡਾਣ ਵਿਚ ਸਵਾਰ ਹੋਇਆ, ਜਨਤਕ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਸਿਰਫ਼ ਇਕ ਹੋਰ ਦਿਨ, ਸਿਰਫ਼ ਇਕ ਹੋਰ ਉਡਾਣ। ਮੈਂ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਐਗਜ਼ਿਟ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ’ਤੇ ਆਪਣੀ ਆਮ ਸੀਟ 19 ਐੱਫ ’ਤੇ ਬੈਠਾ ਹਾਂ। ਉਸ ਸੀਟ ਨੂੰ ਚੁਣਨਾ ਮੇਰੀ ਇਕ ਪੁਰਾਣੀ ਆਦਤ ਹੈ।
ਮੈਂ ਆਟੋ ਪਾਇਲਟ ’ਤੇ ਹਾਂ। ਉਹ ਸਭ ਕੁਝ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ਜੋ ਮੈਂ ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਉਡਾਣ ਵਿਚ ਕਰਦਾ ਹਾਂ। ਹਵਾ ਵਿਚ 45 ਮਿੰਟ, ਆਪਣੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ਦੇ ਅੱਧੇ ਰਸਤੇ ’ਤੇ, ਇਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਇਕ ਐਲਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਸੀਟ ਬੈਲਟਾਂ ਬੰਨ੍ਹਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਪਰ ਕੋਈ ਅਸ਼ਾਂਤੀ ਨਹੀਂ। ਲਗਭਗ 5 ਮਿੰਟ ਬਾਅਦ, ਅਸੀਂ ਬਿਜਲੀ ਚਮਕਦੀ ਹੋਈ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ, ਜੋ ਦਿਨ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਵਿਚ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ ’ਤੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਹੁਣ ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿਹੀ ਗੜਬੜ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧਦੀ ਹੈ। ਮੈਨੂੰ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋਇਆ ਕਿ ਇਹ ਤੁਹਾਡੀ ਆਮ ਗੜਬੜ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਹ ਬਹੁਤ ਗੰਭੀਰ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ‘ਫਰੇਕਵੈਂਟ ਫਲਾਇਰ ਮੀਲ’ ’ਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਕਦੇ ਅਨੁਭਵ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ।
ਇਹ ਤੁਹਾਡੀ ਆਮ ਅਸ਼ਾਂਤੀ ਨਹੀਂ : ਜਹਾਜ਼ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਝੁਕ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਇਸ ਤੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਣੂ ਹਾਂ ਕਿਉਂਕਿ ਮੈਂ ਏਅਰਬੱਸ ਏ321 ਨਿਊ ਦੇ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਬੈਠਾ ਹਾਂ। ਮੈਂ ਕਈ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰ ਕੇ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕਰਨ ਦਾ ਆਦੀ ਹਾਂ ਪਰ ਇਹ ਆਮ ਸਥਿਤੀ ਵਾਂਗ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦਾ।
ਇਹ ਧੱਕਿਆਂ ਜਾਂ ਝਟਕਿਆਂ ਦੀ ਇਕ ਲੜੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪੂਰਾ ਜਹਾਜ਼ ਅਚਾਨਕ ਝੁਕਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਹੇਠਾਂ ਵੱਲ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਡਿੱਗ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਅਜਿਹਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਬੀਮਾਰ ਪੈ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਇਕ ਜਾਂ ਦੋ ਮਿੰਟ ਨਹੀਂ, ਮੈਂ ਕਹਾਂਗਾ, ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 10 ਭਿਆਨਕ ਮਿੰਟ। ਬਾਹਰ, ਅਸੀਂ ਸਿਰਫ਼ ਬੱਦਲ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਜੋ ਬਿਜਲੀ ਦੀਆਂ ਗੁੱਸੇ ਭਰੀਆਂ ਲਕੀਰਾਂ ਅਤੇ ਲਗਾਤਾਰ ਗੜਿਆਂ ਨਾਲ ਭਰੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਮੇਰਾ ਦਿਮਾਗ ਦੌੜ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਹੁਣ ਯਾਤਰੀ ਕੈਬਿਨ ਵਿਚ ਹੋਰ ਰੌਲਾ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਗੱਲਬਾਤ ਜਾਂ ਭੋਜਨ ਸੇਵਾ ਦੀ ਆਮ ਹਲਚਲ ਨਹੀਂ। ਨਹੀਂ, ਹੁਣ ਲੋਕ ਚੀਕ ਰਹੇ ਹਨ। ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਮੰਤਰਾਂ ਦਾ ਜਾਪ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਅਸਲ ਵਿਚ ਚੀਕ ਰਹੇ ਹਨ। ਆਵਾਜ਼ ਦੀ ਲਹਿਰ ਵਾਧੂ ਤਣਾਅ ਅਤੇ ਡਰ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਮੈਂ ਯਾਤਰੀਆਂ ਦੇ ਆਪਣੇ ਫ਼ੋਨਾਂ ’ਤੇ ਫ਼ਿਲਮ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨ ਤੋਂ ਸੁਚੇਤ ਹਾਂ ਪਰ ਇਕ ਆਵਾਜ਼-ਕੀ ਇਹ ਇਕ ਆਦਮੀ ਸੀ? ਇਕ ਔਰਤ? ਇਕ ਯਾਤਰੀ? ਇਕ ਫਲਾਈਟ ਅਟੈਂਡੈਂਟ? ਮੈਨੂੰ ਯਾਦ ਨਹੀਂ। ਆਵਾਜ਼ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਫਿਲਮਾਂਕਣ ਬੰਦ ਕਰੋ।
ਮੇਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਮੇਰੇ ਸਾਹਮਣੇ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ। ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਮੈਂ ਇਸ ਸੋਚ ਨਾਲ ਗ੍ਰਸਤ ਹਾਂ ਕਿ ਜੇ ਕੁਝ ਬਹੁਤ ਗਲਤ ਹੋ ਗਿਆ, ਤਾਂ ਮੈਂ ਕੁਝ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਇਕਲੌਤੀ ਧੀ ਦੇ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਖੁੰਝ ਜਾਵਾਂਗਾ। ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਧੀ, ਪਤਨੀ, ਮਤਰੇਈਆਂ ਧੀਆਂ, ਭਰਾਵਾਂ, ਸਹਿਕਰਮੀਆਂ, ਦੋਸਤਾਂ ਬਾਰੇ ਸੋਚਦਾ ਹਾਂ।
ਮੈਂ ਸੋਚਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਛੱਡਣਾ ਕਿੰਨਾ ਦੁਖਦਾਈ ਹੋਵੇਗਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਵੀ ਅਲਵਿਦਾ ਕਹਿਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲੇਗਾ। ਦੁੱਖ, ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੁੱਖ ਹੈ। ਇਹ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਅਤੇ ਦੋਸਤੀਆਂ ਲਈ ਇਕ ਡੂੰਘਾ, ਸਥਾਈ ਦੁੱਖ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਭਿਆਨਕ ਦੁਪਹਿਰ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਨਹੀਂ ਵਧੇਗਾ।
ਆਪਣੇ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ : ਹਾਂ, ਮੈਨੂੰ ਪਤਾ ਹੈ ਕਿ ਮੇਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕਿੰਨੀ ਧੰਨ ਰਹੀ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਦ, ਮੈਨੂੰ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਪਤਾ। ਇਸ ਦਾ 1990 ਵਿਚ ਕੋਲਕਾਤਾ ਦੀ ਇਕ ਗੰਦੀ ਗਲੀ ਵਿਚ ਜਾਣ ਨਾਲ ਕੁਝ ਸਬੰਧ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਨਨਾਂ ਦੀ ਇਕ ਮੰਡਲੀ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਮੁੱਖ ਦਫਤਰ ਸੀ।
ਮਾਹੌਲ ਸਾਦਾ ਸੀ, ਲਗਭਗ ਅਜੀਬ ਸੀ। ਇਕ ਚਤੁਰਭੁਜ ਨੂੰ ਵੇਖਦੇ ਹੋਏ ਇਕ ਵਰਾਂਡੇ ’ਚ 4 ਬਦਸੂਰਤ ਰੰਗੇ ਹੋਏ ਲੱਕੜ ਦੇ ਸਟੂਲ ਸਨ। ਮੈਂ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਮਦਰ ਟੈਰੇਸਾ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ, (ਹੁਣ ਕੋਲਕਾਤਾ ਦੀ ਸੇਂਟ ਟੈਰੇਸਾ) ਮੈਂ ਹੱਥ ਮਿਲਾਇਆ।
ਤਾਂ, ਮੇਰੇ ਮਨ ਵਿਚ ਹੋਰ ਕੀ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਸੀ? ਮੈਂ ਰਾਜਨੀਤੀ ਬਾਰੇ ਨਹੀਂ ਸੋਚਿਆ। ਮੈਂ ਸੰਸਦ ਬਾਰੇ ਨਹੀਂ ਸੋਚਿਆ। ਮੈਂ ਐਕਸ ਜਾਂ ਇੰਸਟਾਗ੍ਰਾਮ ’ਤੇ ਆਪਣੇ ਫਾਲੋਅਰਜ਼ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਬਾਰੇ ਨਹੀਂ ਸੋਚਿਆ। ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ’ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਸੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੈਂ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾ ਹਾਂ। ਉਹ ਲੋਕ ਜੋ ਮੇਰੇ ਲਈ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਮਤਲਬ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਲੋਕ ਜੋ ਮੇਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਿੱਸਾ ਰਹੇ।
ਉਤਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਸ਼ਾਇਦ 30 ਮਿੰਟ ਬਾਕੀ ਸਨ। ਉਤਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਕੈਬਿਨ ਕਰੂ ਦੇ ਇਕ ਮੈਂਬਰ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਖਿੜਕੀਆਂ ਦੇ ਪਰਦੇ ਹਟਾਉਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਕਿਉਂਕਿ ਅਸੀਂ ਇਕ ਫੌਜੀ ਹਵਾਈ ਖੇਤਰ ’ਤੇ ਉਤਰ ਰਹੇ ਸੀ। ਰੁਕਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇੰਜਣ ਬੰਦ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਹਰ ਕਿਸੇ ਨੇ ਉਤਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਇਕ ਨਵਾਂ ਸ਼ੁਕਰੀਆ : ਮੈਂ ਉਸ ਦਾ ਪਿੱਛਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਮੈਂ ਇਕੱਲਾ ਬੈਠਾ ਰਿਹਾ। ਇਕੱਲਾ। ਕਿਉਂ? ਮੈਨੂੰ ਯਕੀਨ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਦ ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਸਮਾ ਜਾਣ ਲਈ। ਸ਼ਾਇਦ ਇਹ ਸਭ ਸਮਝਣ ਲਈ। ਸ਼ਾਇਦ ਤਣਾਅ ਘਟਾਉਣ ਲਈ। ਮੈਨੂੰ ਬਿਲਕੁਲ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਕਿਉਂ। ਪਰ ਇਸ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਪਾਇਲਟਾਂ ਨਾਲ ਜਹਾਜ਼ ਤੋਂ ਉਤਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਗੱਲ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਦਿੱਤਾ।
ਮੈਂ ਸਾਰੇ ਯਾਤਰੀਆਂ ਅਤੇ ਚਾਲਕ ਦਲ ਵੱਲੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਧੰਨਵਾਦ ਕੀਤਾ। ਕੈਪਟਨ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇਹ ਪਾਇਲਟ ਵਜੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ 40 ਸਾਲਾਂ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸਭ ਤੋਂ ਮੁਸ਼ਕਲ ਉਡਾਣ ਸੀ। ਅਸੀਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਪਰ ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਸਾਡੀ ਬਾਕੀ ਗੱਲਬਾਤ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਨਿੱਜੀ ਰਹੇਗੀ।
ਮੈਂ ਜਹਾਜ਼ ਤੋਂ ਉਤਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਨੱਕ ’ਤੇ ਹੋਏ ਨੁਕਸਾਨ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ। ਮੈਨੂੰ ਅਜੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਕਿ ਉਸ ਨੁਕਸਾਨ ਦਾ ਕੀ ਕਾਰਨ ਹੋ ਸਕਦਾ ਸੀ ਜਾਂ ਇਸ ਨਾਲ ਸਾਡੀ ਸਮੂਹਿਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਕਿਹੜਾ ਸੰਭਾਵੀ ਖ਼ਤਰਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਉਡਾਣ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਨੇ ਮੇਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਹਰ ਪਹਿਲੂ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਨੂੰ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ।
ਡੇਰੇਕ ਓ ਬ੍ਰਾਇਨ (ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਅਤੇ ਟੀ.ਐੱਮ.ਸੀ. ਸੰਸਦੀ ਦਲ (ਰਾਜ ਸਭਾ) ਦੇ ਆਗੂ)
ਕੀ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਮਹਿਮੂਦਾਬਾਦ ਨੂੰ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ ਜੇਲ ?
NEXT STORY 
