Jagbani

helo

Jagbani.in

ਸਾਨੂੰ ਦੁੱਖ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ opt-out ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਹੋ।

ਪਰ ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਗਲਤੀ ਨਾਲ ''Block'' ਸਿਲੈਕਟ ਕੀਤਾ ਸੀ ਜਾਂ ਫਿਰ ਭਵਿੱਖ 'ਚ ਤੁਸੀਂ ਨੋਟਿਫਿਕੇਸ਼ਨ ਪਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਥੱਲੇ ਦਿੱਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਪਾਲਨ ਕਰੋ।

  • ਇੱਥੇ ਜਾਓ Chrome>Setting>Content Settings
  • ਇੱਥੇ ਕਲਿਕ ਕਰੋ Content Settings> Notification>Manage Exception
  • "https://www.punjabkesri.in:443" ਦੇ ਲਈ Allow ਚੁਣੋ।
  • ਆਪਣੇ ਬ੍ਰਾਉਜ਼ਰ ਦੀ Cookies ਨੂੰ Clear ਕਰੋ।
  • ਪੇਜ ਨੂੰ ਰਿਫ੍ਰੈਸ਼( Refresh) ਕਰੋ।
Got it
  • JagbaniKesari TvJagbani Epaper
  • Top News

    TUE, JUL 01, 2025

    12:57:48 AM

  • india is making a bunker buster bomb more dangerous than the us

    ਭਾਰਤ ਬਣਾ ਰਿਹੈ US ਤੋਂ ਵੀ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਬੰਕਰ-ਬਸਟਰ...

  • 2 hours warning of heavy rain and lightning in these areas

    ਅਗਲੇ 2 ਘੰਟੇ ਬੇਹੱਦ ਅਹਿਮ! ਇਨ੍ਹਾਂ ਇਲਾਕਿਆਂ 'ਚ...

  • warning of thunderstorm and heavy rain in punjab

    ਪੰਜਾਬ 'ਚ ਹਨੇਰੀ-ਤੂਫ਼ਾਨ ਤੇ ਭਾਰੀ ਮੀਂਹ ਦੀ...

  • england announce playing xi for second test against india

    ਇੰਗਲੈਂਡ ਨੇ ਭਾਰਤ ਖਿਲਾਫ ਦੂਜੇ ਟੈਸਟ ਲਈ ਪਲੇਇੰਗ-11...

browse

  • ਪੰਜਾਬ
  • ਦੇਸ਼
    • ਦਿੱਲੀ
    • ਹਰਿਆਣਾ
    • ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ
    • ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼
    • ਹੋਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼
  • ਵਿਦੇਸ਼
    • ਕੈਨੇਡਾ
    • ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ
    • ਪਾਕਿਸਤਾਨ
    • ਅਮਰੀਕਾ
    • ਇਟਲੀ
    • ਇੰਗਲੈਂਡ
    • ਹੋਰ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਖਬਰਾਂ
  • ਦੋਆਬਾ
    • ਜਲੰਧਰ
    • ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ
    • ਕਪੂਰਥਲਾ-ਫਗਵਾੜਾ
    • ਰੂਪਨਗਰ-ਨਵਾਂਸ਼ਹਿਰ
  • ਮਾਝਾ
    • ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ
    • ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ
    • ਤਰਨਤਾਰਨ
  • ਮਾਲਵਾ
    • ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
    • ਲੁਧਿਆਣਾ-ਖੰਨਾ
    • ਪਟਿਆਲਾ
    • ਮੋਗਾ
    • ਸੰਗਰੂਰ-ਬਰਨਾਲਾ
    • ਬਠਿੰਡਾ-ਮਾਨਸਾ
    • ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ-ਫਾਜ਼ਿਲਕਾ
    • ਫਰੀਦਕੋਟ-ਮੁਕਤਸਰ
  • ਤੜਕਾ ਪੰਜਾਬੀ
    • ਪਾਰਟੀਜ਼
    • ਪਾਲੀਵੁੱਡ
    • ਬਾਲੀਵੁੱਡ
    • ਪੌਪ ਕੌਨ
    • ਟੀਵੀ
    • ਰੂ-ਬ-ਰੂ
    • ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਯਾਦਾ
    • ਮੂਵੀ ਟਰੇਲਰਜ਼
  • ਖੇਡ
    • ਕ੍ਰਿਕਟ
    • ਫੁੱਟਬਾਲ
    • ਟੈਨਿਸ
    • ਹੋਰ ਖੇਡ ਖਬਰਾਂ
  • ਵਪਾਰ
    • ਨਿਵੇਸ਼
    • ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ
    • ਸ਼ੇਅਰ ਬਾਜ਼ਾਰ
    • ਵਪਾਰ ਗਿਆਨ
  • ਅੱਜ ਦਾ ਹੁਕਮਨਾਮਾ
  • ਗੈਜੇਟ
    • ਆਟੋਮੋਬਾਇਲ
    • ਤਕਨਾਲੋਜੀ
    • ਮੋਬਾਈਲ
    • ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਨਿਕਸ
    • ਐੱਪਸ
    • ਟੈਲੀਕਾਮ
  • ਦਰਸ਼ਨ ਟੀ.ਵੀ.
  • ਸਿਹਤ
  • ਅਜਬ ਗਜਬ
  • Home
  • ਤੜਕਾ ਪੰਜਾਬੀ
  • ਦੇਸ਼
  • ਵਿਦੇਸ਼
  • ਖੇਡ
  • ਵਪਾਰ
  • ਧਰਮ
  • Google Play Store
  • Apple Store
  • E-Paper
  • Kesari TV
  • Navodaya Times
  • Jagbani Website
  • JB E-Paper

ਪੰਜਾਬ

  • ਦੋਆਬਾ
  • ਮਾਝਾ
  • ਮਾਲਵਾ

ਮਨੋਰੰਜਨ

  • ਬਾਲੀਵੁੱਡ
  • ਪਾਲੀਵੁੱਡ
  • ਟੀਵੀ
  • ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਯਾਦਾ
  • ਪਾਰਟੀਜ਼
  • ਪੌਪ ਕੌਨ
  • ਰੂ-ਬ-ਰੂ
  • ਮੂਵੀ ਟਰੇਲਰਜ਼

Photos

  • Home
  • ਮਨੋਰੰਜਨ
  • ਖੇਡ
  • ਦੇਸ਼

Videos

  • Home
  • Latest News 2023
  • Aaj Ka Mudda
  • 22 Districts 22 News
  • Job Junction
  • Most Viewed Videos
  • Janta Di Sath
  • Siasi-te-Siasat
  • Religious
  • Punjabi Stars Interview
  • Home
  • Blog News
  • ਸੰਭਲ ਜਾਮਾ ਮਸਜਿਦ: ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਝਰੋਖੇ ’ਚੋਂ

BLOG News Punjabi(ਬਲਾਗ)

ਸੰਭਲ ਜਾਮਾ ਮਸਜਿਦ: ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਝਰੋਖੇ ’ਚੋਂ

  • Edited By Rakesh,
  • Updated: 10 Dec, 2024 05:32 PM
Blog
sambhal jama masjid  through the window of history
  • Share
    • Facebook
    • Tumblr
    • Linkedin
    • Twitter
  • Comment

ਇਸ ਵਿਚ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਸੰਭਲ ਜ਼ਿਲੇ ਵਿਚ ਜਾਮਾ ਮਸਜਿਦ, ਜੋ ਹੁਣ ਅਦਾਲਤ ਦੇ ਹੁਕਮਾਂ ਵਾਲੇ ਸਰਵੇਖਣ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਵਿਵਾਦ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿਚ ਹੈ, 1526 ਵਿਚ ਬਾਬਰ ਦੇ ਇਕ ਅਧਿਕਾਰੀ ਵਲੋਂ ਬਣਵਾਈ ਗਈ ਸੀ। ਮਸਜਿਦ ਬਾਰੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਅਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਜੋ ਪੌਰਾਣਿਕ ਕਥਾਵਾਂ, ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਕਾਨੂੰਨੀ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਵਿਚ ਗੁਆਚ ਗਿਆ ਹੈ।

ਮਸਜਿਦ ਦੇ ਸਰਵੇਖਣ ਕਾਰਨ ਭੜਕੀ ਹਿੰਸਾ, ਜਿਸ ਵਿਚ 4 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ, ਦੇ ਪੰਜ ਦਿਨ ਬਾਅਦ, 29 ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਨੇ ਪਟੀਸ਼ਨਰਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ’ਤੇ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਅਤੇ ਹੇਠਲੀ ਅਦਾਲਤ ਨੂੰ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਮਾਮਲੇ ਦੀ ਸੁਣਵਾਈ ਹੋਣ ਤੱਕ ਕੋਈ ਕਾਰਵਾਈ ਨਾ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ।

ਹਿੰਦੂ ਧਿਰਾਂ ਨੇ ਸੰਭਲ ਅਦਾਲਤ ’ਚ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਅਸਲ ’ਚ ਉਸ ਜਗ੍ਹਾ ’ਤੇ ਭਗਵਾਨ ਵਿਸ਼ਵਕਰਮਾ ਵਲੋਂ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸ਼੍ਰੀ ਹਰੀ ਹਰ ਮੰਦਰ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਮਸਜਿਦ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਢਾਹ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਕ ਪ੍ਰਚੱਲਿਤ ਮਾਨਤਾ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਭਗਵਾਨ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਦੇ 10ਵੇਂ ਅਵਤਾਰ ਕਲਕੀ, ਕਲਯੁੱਗ (ਹਿੰਦੂ ਮਿਥਿਹਾਸ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਮੌਜੂਦਾ ਯੁੱਗ) ਵਿਚ ਸੰਭਲ ਵਿਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਣਗੇ।

ਮੌਜੂਦਾ ਮਾਮਲਾ ਮਸਜਿਦ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨੀ ਵਿਵਾਦ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਕੋਈ ਪਹਿਲਾ ਮਾਮਲਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਹਿੰਦੂ ਪੱਖ ਨੇ ਮੁਰਾਦਾਬਾਦ ਦੀ ਇਕ ਅਦਾਲਤ ਵਿਚ ਇਸ ਉੱਤੇ ਇਕ ਟਾਈਟਲ ਮੁਕੱਦਮਾ ਦਾਇਰ ਕੀਤਾ ਸੀ ਅਤੇ 1878 ਵਿਚ ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਵਿਚ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਪਰ ਇਸ ਨੂੰ ਤਤਕਾਲੀ ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ ਸਰ ਰੌਬਰਟ ਸਟੂਅਰਟ ਵਲੋਂ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

ਸੰਭਲ ਮਸਜਿਦ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ: ਸੰਭਲ ਮਸਜਿਦ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੀ ਜੀਵਤ ਮੁਗਲ ਮਸਜਿਦ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਭਾਰਤੀ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਸਰਵੇਖਣ (ਏ. ਐੱਸ . ਆਈ.) ਦੇ ਅਧੀਨ ਇਕ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਸਮਾਰਕ ਹੈ। ਮਸਜਿਦ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਸੰਭਲ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਜ਼ਿਲੇ ਦੀ ਵੈੱਬਸਾਈਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, 5ਵੀਂ ਸਦੀ ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਸੰਭਲ ਪੰਚਾਲ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਦਾ ਘਰ ਸੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਰਾਜਾ ਅਸ਼ੋਕ ਦੇ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਗਿਆ।

ਸੰਭਲ 1526 ਵਿਚ ਪਾਨੀਪਤ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਬਾਬਰ ਵਲੋਂ ਇਬਰਾਹਿਮ ਲੋਧੀ ਨੂੰ ਹਰਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੁਗਲਾਂ ਦੇ ਅਧੀਨ ਆ ਗਿਆ। ਉਸੇ ਸਾਲ, ਬਾਬਰ ਦੇ ਅਧੀਨ ਇਕ ਅਫਸਰ ਹਿੰਦੂ ਬੇਗ ਨੇ ਸੰਭਲ ਮਸਜਿਦ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕਰਵਾਇਆ ਸੀ

ਬਾਬਰ ਦੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਬਣੀਆਂ ਸਿਰਫ਼ 3 ਮਸਜਿਦਾਂ ਆਧੁਨਿਕ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਬਚੀਆਂ ਹਨ। ਸੰਭਲ ਦੀ ਜਾਮਾ ਮਸਜਿਦ, ਪਾਨੀਪਤ ਦੀ ਕਾਬੁਲੀ ਬਾਗ ਮਸਜਿਦ (1527-28 ਈ.) ਅਤੇ ਅਯੁੱਧਿਆ ਦੀ ਬਾਬਰੀ ਮਸਜਿਦ (1529), ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਾਰਸੇਵਕਾਂ ਨੇ 1992 ਵਿਚ ਢਾਹ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।

ਅਮਰੀਕੀ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਹਾਵਰਡ ਕ੍ਰੇਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੇਪਰ ‘ਪੈਟਰੋਨੇਜ ਆਫ਼ ਜ਼ਹੀਰ ਅਲ-ਦੀਨ ਬਾਬਰ’ (1987 ਵਿਚ ਬੁਲੇਟਿਨ ਆਫ਼ ਏਸ਼ੀਆ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ) ਵਿਚ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਬਾਬਰ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਵਿਚ ਸੰਭਲ ਮਸਜਿਦ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਹੈ ਪਰ ਉਹ ਇਹ ਗੱਲ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਕ ਹਿੰਦੂ ਬੇਗ ਕੁਸੀਨ, ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਕਾਬੁਲ ਤੋਂ ਆਇਆ ਸੀ, ਨੂੰ 1515-16 ਵਿਚ ਅਤੇ ਫਿਰ 1528-29 ਵਿਚ ਸੰਭਲ ਵਿਚ ਤਾਇਨਾਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਮਸਜਿਦ ਉੱਤੇ ਲਿਖੇ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਅਨੁਸਾਰ ਹਿੰਦੂ ਬੇਗ ਨੇ ਜਾਮਾ ਮਸਜਿਦ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਕਰਵਾਈ ਸੀ।

ਅਮਰੀਕੀ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਕੈਥਰੀਨ ਐਸ਼ਰ ਨੇ 1992 ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ‘ਦਿ ਨਿਊ ਕੈਂਬ੍ਰਿਜ ਹਿਸਟਰੀ ਆਫ ਇੰਡੀਆਜ਼ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਆਫ ਮੁਗਲ ਇੰਡੀਆ’ ਵਿਚ ਮਸਜਿਦ ਬਾਰੇ ਵਿਸਥਾਰ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਐਸ਼ਰ ਲਿਖਦੀ ਹੈ, ‘ਸੰਭਲ ਮਸਜਿਦ 1526 ਵਿਚ ਮੀਰ ਹਿੰਦੂ ਬੇਗ ਵਲੋਂ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ, ਜੋ ਬਾਬਰ ਅਤੇ ਹਮਾਯੂੰ ਦੋਹਾਂ ਦੇ ਦਰਬਾਰਾਂ ਵਿਚ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਰਦਾਰ ਸੀ।’

ਐਸ਼ਰ ਅੱਗੇ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਭਾਵੇਂ ਸੰਭਲ ਮਸਜਿਦ ਦੀ 17ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿਚ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਦੋ ਵਾਰ ਮੁਰੰਮਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਪਰ ਇਸਦੀ ਮੂਲ ਸਥਿਤੀ ਦੇ ਕਾਫ਼ੀ ਹਿੱਸੇ ਅਜੇ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸਦੀ ਯੋਜਨਾ ਅਤੇ ਆਮ ਰੂਪ ਬਾਬਰ ਦੀ ਪਾਨੀਪਤ ਮਸਜਿਦ ਦੇ ਅਗਲੇ ਸਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਹੈ । ਉਹ ਲਿਖਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸੰਭਲ ਦੀ ਮਸਜਿਦ 1398 ਵਿਚ ਦਿੱਲੀ ਸ਼ਹਿਰ ਉੱਤੇ ਤੈਮੂਰ ਦੇ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਣੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਮਸਜਿਦ ਸੀ। ਇਹ ਮਸਜਿਦ ਇਕ ਉੱਚੀ ਪਹਾੜੀ ’ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ ਅਤੇ ਲੰਬੀ ਦੂਰੀ ਤੱਕ ਸ਼ਹਿਰ ਉੱਤੇ ਹਾਵੀ ਹੈ।

ਮੌਜੂਦਾ ਦਾਅਵਾ : ਹਿੰਦੂ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਸ ਸਥਾਨ ’ਤੇ ਇਕ ਮੰਦਰ ਮੌਜੂਦ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮਸਜਿਦ ਦੀ ਇਮਾਰਤ ’ਚ ਅਜੇ ਵੀ ਮੰਦਰ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਮੌਜੂਦ ਹਨ ਅਤੇ ਮੰਦਰ ਦੇ ਮਲਬੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਕੇ ਬਣਾਈ ਗਈ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ‘ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ’ ਵਿਚ ਮਸਜਿਦ ਦੇ ਗੁੰਬਦ ਤੋਂ ਲਟਕਦੀ ਇਕ ਜ਼ੰਜੀਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਉਹ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਸ ’ਚ ਕਦੀ ਇਕ ਘੰਟੀ ਲੱਗੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਮਸਜਿਦ ਦੇ ਥੰਮ੍ਹ ਇਕ ਮੰਦਰ ਵਾਂਗ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮਸਜਿਦ ਦੇ ਅੰਦਰ ‘ਪਰਿਕਰਮਾ’ ਲਈ ਇਕ ਰਸਤਾ ਮੌਜੂਦ ਹੈ।

ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕਈਆਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਏ.ਐੱਸ.ਆਈ. ਪ੍ਰਥਮ ਸਹਾਇਕ ਏ. ਸੀ.ਐੱਲ. ਕਾਰਲਾਈਲ ਵਲੋਂ 1874-76 ਦੀ ਏ.ਐੱਸ.ਆਈ. ਰਿਪੋਰਟ ’ਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ ਹੈ ‘ਮੱਧ ਦੋਆਬ ਅਤੇ ਗੋਰਖਪੁਰ ’ਚ ਭ੍ਰਮਣ’। ਕਾਰਲਾਈਲ ਲਿਖਦੇ ਹਨ, ‘ਸੰਭਲ ਦੀ ਮੁੱਖ ਇਮਾਰਤ ਜਾਮਾ ਮਸਜਿਦ ਹੈ, ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਹਿੰਦੂ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਅਸਲ ਵਿਚ ਹਰੀ ਮੰਦਰ ਦਾ ਮੰਦਰ ਸੀ।’

ਹਾਲਾਂਕਿ ਸਰ ਅਲੈਗਜ਼ੈਂਡਰ ਕਨਿੰਘਮ, ਜੋ ਉਸ ਸਮੇਂ ਏ. ਐੱਸ. ਆਈ. ਦੇ ਮਹਾਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਸਨ, ਉਹ ਕਾਰਲਾਈਲ ਨਾਲ ਅਸਹਿਮਤ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿਚ ਇਕ ਟਿੱਪਣੀ ਜੋੜਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ, ‘ਮਸਜਿਦ ਉੱਤੇ ਲਿਖਿਆ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂ ਜਾਅਲੀ ਦੱਸ ਕੇ ਉਸਦੀ ਨਿੰਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਮੈਨੂੰ ਬਿਲਕੁਲ ਅਸਲੀ ਲੱਗਦਾ ਹੈ।’

ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਅਤੇ ਮੱਧਕਾਲੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਦਿੱਲੀ-ਆਧਾਰਤ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਅਤੇ ‘ਦਿ ਹਿੰਦੂਜ਼ ਆਫ਼ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ : ਏ ਸਿਵਲਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਜਰਨੀ’ (2023) ਦੀ ਲੇਖਕਾ ਮੀਨਾਕਸ਼ੀ ਜੈਨ ਨੇ ਇੰਡੀਅਨ ਐਕਸਪ੍ਰੈੱਸ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਮਸਜਿਦ ਦੀ ਥਾਂ ’ਤੇ ਇਕ ਮੰਦਰ ਦੀ ਹੋਂਦ ਦੇ ਸਬੂਤ ਮਿਲੇ ਹਨ। ਜੈਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਬਾਬਰ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸੋਚ ਸਮਝ ਕੇ ਆਪਣੀਆਂ ਮਸਜਿਦਾਂ ਲਈ 3 ਥਾਵਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕੀਤੀ ਸੀ। ‘ਪਾਨੀਪਤ ਉਸ ਦੀ ਜਿੱਤ ਦਾ ਸਥਾਨ ਸੀ ਪਰ ਅਯੁੱਧਿਆ ਅਤੇ ਸੰਭਲ ਹਿੰਦੂਆਂ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਨ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਉਹ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਣੂ ਸੀ।’

‘ਇਸਲਾਮਿਕ ਵਾਸਤੂਕਲਾ’ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਧਾਰਮਿਕ ਵਾਸਤੂਕਲਾ ਦੀ ਪੂਰੀ ਧਾਰਨਾ ਹੀ ਗੁੰਮਰਾਹਕੁੰਨ ਹੈ। ਗੁੰਬਦ ਈਸਾਈ ਧਰਮ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰੋਮਨਾਂ ਤੋਂ ਆਏ ਹਨ, ਮਹਿਰਾਬ ਸੁਮੇਰੀਅਨਾਂ ਤੋਂ । ਕਸ਼ਮੀਰ ਅਤੇ ਚੀਨ ਦੀਆਂ ਮਸਜਿਦਾਂ ਜਾਂ ਕੇਰਲਾ ਦੀਆਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਮਸਜਿਦਾਂ ਵਿਚ ਮੀਨਾਰਾਂ ਨਹੀਂ ਹਨ।

ਸੰਭਲ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਸਥਾਨ ’ਤੇ ਕਿਸੇ ਵਿਵਾਦ ਦਾ ਕੋਈ ਇਤਿਹਾਸ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਯਾਸ਼ੀ

  • Sambhal Jama Masjid
  • Sambhal
  • Jama Masjid
  • Through the Window
  • History

2025 ’ਚ ਜਨਤਾ ਦੇ, ਜਨਤਾ ਵਲੋਂ, ਜਨਤਾ ਦੇ ਲਈ ਇਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ਭਾਰਤ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਹੋਵੇ

NEXT STORY

Stories You May Like

  •   punjab kesari   enters its 61st year
    ਯਾਦਾਂ ਦੇ ਝਰੋਖੇ ’ਚੋਂ : ‘ਪੰਜਾਬ ਕੇਸਰੀ’ 61ਵੇਂ ਸਾਲ ’ਚ ਦਾਖਲ
  • shubhaanshu shukla leaves for space in dragon capsule
    ਵੱਡੀ ਖ਼ਬਰ: ਸ਼ੁਭਾਂਸ਼ੂ ਸ਼ੁਕਲਾ ਨੇ ਰਚਿਆ ਇਤਿਹਾਸ, ਡ੍ਰੈਗਨ ਕੈਪਸੂਲ 'ਚ ਸਪੇਸ ਵੱਲ ਰਵਾਨਾ
  • pant creates history  breaks dhoni  s great record
    ਪੰਤ ਨੇ ਰਚਿਆ ਇਤਿਹਾਸ, ਤੋੜਿਆ ਧੋਨੀ ਦਾ ਮਹਾਰਿਕਾਰਡ, ਬਣੇ ਨੰਬਰ ਇਕ ਵਿਕਟਕੀਪਰ
  • women steal clothes from shop
    ਦੁਕਾਨ ’ਚੋਂ ਔਰਤਾਂ ਵਲੋਂ ਕੱਪੜੇ ਦੇ ਥਾਨ ਚੋਰੀ, ਘਟਨਾ CCTV ਕੈਮਰੇ ’ਚ ਕੈਦ
  • missile part found in corn field in jamalpur
    ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਸ ਇਲਾਕੇ 'ਚ ਖੇਤਾਂ 'ਚੋਂ ਮਿਲਿਆ ਮਿਜ਼ਾਇਲ ਦਾ ਟੁਕੜਾ, ਪੈ ਗਈਆਂ ਭਾਜੜਾਂ
  • 7 suspects identified in a 100m jewelry heist near los angeles
    100 ਮਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਦੇ ਹੀਰੇ ਤੇ ਗਹਿਣੇ! ਅਮਰੀਕੀ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਚੋਰੀ ਦਾ ਪਰਦਾਫਾਸ਼
  • first female head of britain  s spy agency
    115 ਸਾਲ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ 'ਚ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਦੀ ਜਾਸੂਸੀ ਏਜੰਸੀ 'ਚ ਪਹਿਲੀ ਮਹਿਲਾ ਮੁਖੀ ਨਿਯੁਕਤ
  • sardaar ji 3 day 1
    ਪਾਕਿਸਤਾਨ 'ਚ ਦੋਸਾਂਝਾਵਾਲੇ ਦੀ 'ਸਰਦਾਰ ਜੀ 3' ਨੇ ਰਚਿਆ ਇਤਿਹਾਸ
  • warning of thunderstorm and heavy rain in punjab
    ਪੰਜਾਬ 'ਚ ਹਨੇਰੀ-ਤੂਫ਼ਾਨ ਤੇ ਭਾਰੀ ਮੀਂਹ ਦੀ ਚੇਤਾਵਨੀ, 15 ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਲਈ ਅਲਰਟ...
  • raw onion is a superfood for men  a powerful health ally
    ਕੱਚਾ ਪਿਆਜ਼ ਹੈ ਮਰਦਾਂ ਲਈ ਸੂਪਰਫੂਡ, ਸਿਹਤ ਦਾ ਤਾਕਤਵਰ ਸਾਥੀ, ਜਾਣੋ ਖਾਣ ਦਾ ਸਹੀ...
  • commissionerate police jalandhar destroys seized narcotics
    ਕਮਿਸ਼ਨਰੇਟ ਪੁਲਸ ਜਲੰਧਰ ਨੇ ਜ਼ਬਤ ਕੀਤੇ ਨਸ਼ੀਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਕੀਤਾ ਨਸ਼ਟ
  • guru granth sahib ji decorated in the house was desecrated
    ਪੰਜਾਬ 'ਚ ਵੱਡੀ ਘਟਨਾ! ਘਰ 'ਚ ਸੁਸ਼ੋਭਿਤ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਬੇਅਦਬੀ
  • big drug racket busted in jalandhar
    ਜਲੰਧਰ 'ਚ ਵੱਡੇ ਡਰੱਗ ਰੈਕੇਟ ਦਾ ਪਰਦਾਫਾਸ਼, ਕਰੋੜਾਂ ਦੀ ਹੈਰੋਇਨ ਤੇ ਹਥਿਆਰਾਂ ਸਣੇ...
  • latest weather of punjab storm and heavy rain will come
    ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੌਸਮ ਦੀ ਤਾਜ਼ਾ ਅਪਡੇਟ, ਆਵੇਗਾ ਤੂਫ਼ਾਨ ਤੇ ਭਾਰੀ ਮੀਂਹ, 15 ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ...
  • commissionerate police jalandhar  farewell to 15 retired police officers
    ਕਮਿਸ਼ਨਰੇਟ ਪੁਲਸ ਜਲੰਧਰ ਵੱਲੋਂ 15 ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਪੁਲਸ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਨਿੱਘੀ...
  • big revelation in the case of firing at the house of nri brothers
    Punjab: NRI ਭਰਾਵਾਂ ਦੇ ਘਰ ’ਤੇ ਹੋਈ ਫਾਇਰਿੰਗ ਦੇ ਮਾਮਲੇ 'ਚ ਵੱਡਾ ਖ਼ੁਲਾਸਾ,...
Trending
Ek Nazar
latest weather of punjab storm and heavy rain will come

ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੌਸਮ ਦੀ ਤਾਜ਼ਾ ਅਪਡੇਟ, ਆਵੇਗਾ ਤੂਫ਼ਾਨ ਤੇ ਭਾਰੀ ਮੀਂਹ, 15 ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ...

terrorist attacks in pakistan

ਪਾਕਿਸਤਾਨ 'ਚ ਅੱਤਵਾਦੀ ਹਮਲੇ, ਪੰਜ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ

man held for   raping   domestic help in arunachal

ਦੋ ਸਾਲ ਘਰ 'ਚ ਰੱਖੀ ਨੌਕਰਾਨੀ ਨਾਲ ਮਾਲਕ ਧੱਕੇ ਨਾਲ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ 'ਗੰਦਾ ਕੰਮ',...

german foreign minister visits kyiv

ਜਰਮਨ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਕੀਵ ਦੌਰੇ 'ਤੇ, ਕੀਤਾ ਇਹ ਵਾਅਦਾ

pakistan army chief asim munir statement

ਪਾਕਿ ਫੌਜ ਮੁਖੀ ਨੇ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ 'ਚ ਅੱਤਵਾਦ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ 'ਜਾਇਜ਼ ਸੰਘਰਸ਼'

big blow to iran nuclear program due to american attacks

ਅਮਰੀਕੀ ਹਮਲਿਆਂ ਨਾਲ ਈਰਾਨ ਦੇ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਨੂੰ ਵੱਡਾ ਝਟਕਾ

afghan refugee families returned

ਤਿੰਨ ਹਜ਼ਾਰ ਅਫਗਾਨ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀ ਪਰਿਵਾਰ ਪਰਤੇ ਵਾਪਸ

sikh community in canada

ਕੈਨੇਡਾ 'ਚ ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੂੰ ਸਾਵਧਾਨ ਰਹਿਣ ਦੀ ਅਪੀਲ, ਜਾਣੋ ਪੂਰਾ ਮਾਮਲਾ

weather has changed punjab

ਪੰਜਾਬ 'ਚ ਮੌਸਮ ਨੇ ਬਦਲਿਆ ਮਿਜਾਜ਼, ਮੀਂਹ ਨਾਲ ਮੌਸਮ ਹੋਇਆ ਸੁਹਾਵਣਾ, ਜਾਣੋ ਅਗਲੇ...

large consignment of drugs seized

ਵੱਡੀ ਸਫਲਤਾ, ਨਸ਼ੀਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਵੱਡੀ ਖੇਪ ਬਰਾਮਦ

pakistan closes border

ਸੁਰੱਖਿਆ ਖਤਰਾ! ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਲੱਗਦੀ ਮੁੱਖ ਸਰਹੱਦ ਕੀਤੀ ਬੰਦ

6 year old teghbir singh conquers highest peak in russia sets world record

ਛੋਟੀ ਉਮਰ 'ਚ ਰੋਪੜ ਦੇ ਤੇਗਬੀਰ ਨੇ ਮਾਰੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਮੱਲ੍ਹਾਂ, ਰੂਸ ’ਚ ਹਾਸਲ...

terrorist attack attempt failed in pakistan

ਪਾਕਿਸਤਾਨ 'ਚ ਅੱਤਵਾਦੀ ਹਮਲੇ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਅਸਫਲ, ਮਾਰੇ ਗਏ ਦੋ ਸ਼ੱਕੀ ਅੱਤਵਾਦੀ

eighth festival of faiths held in ohio

ੳਹਾਈੳ ਵਿਖੇ ਅੱਠਵਾਂ ਫੈਸਟੀਵਲ ਆਫ ਫੇਥਸ ਆਯੋਜਿਤ (ਤਸਵੀਰਾਂ)

plane shook during landing

ਯਾਤਰੀਆਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਜਹਾਜ਼ ਲੈਂਡਿੰਗ ਦੌਰਾਨ ਲੱਗਾ ਹਿੱਲਣ, ਵੀਡੀਓ ਵਾਇਰਲ

firing at firefighters

ਅਮਰੀਕਾ 'ਚ ਫਾਇਰਫਾਈਟਰਾਂ 'ਤੇ ਗੋਲੀਬਾਰੀ, ਦੋ ਮਾਰੇ ਗਏ

heavy rain for next 3 hours in punjab

ਪੰਜਾਬ 'ਚ ਅਗਲੇ 3 ਘੰਟੇ ਭਾਰੀ! ਵੱਜਣ ਲੱਗੀ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਫੋਨ ਦੀ ਘੰਟੀ, 11...

major accident in punjab team member dies during shooting

ਪੰਜਾਬ 'ਚ ਵੱਡਾ ਹਾਦਸਾ! ਸ਼ੂਟਿੰਗ ਦੌਰਾਨ ਟੀਮ ਮੈਂਬਰ ਦੀ ਮੌਤ, ਪੈ ਗਈਆਂ ਭਾਜੜਾਂ

Daily Horoscope
    Previous Next
    • ਬਹੁਤ-ਚਰਚਿਤ ਖ਼ਬਰਾਂ
    • easily get australia uk work visa
      ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਅਤੇ UK 'ਚ ਕਾਮਿਆਂ ਦੀ ਭਾਰੀ ਮੰਗ, ਤੁਰੰਤ ਕਰੋ ਅਪਲਾਈ
    • bsf rajouri battalion apprehended pakistani
      ਘੁਸਪੈਠ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨਾਕਾਮ; ਫੌਜ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਨਾਗਰਿਕ ਨੂੰ ਕੀਤਾ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ
    • american tourists attacked with a knife and robbed  2 miscreants arrested
      ਅਮਰੀਕੀ ਸੈਲਾਨੀਆਂ 'ਤੇ ਚਾਕੂ ਨਾਲ ਹਮਲਾ ਕਰ ਕੀਤੀ ਲੁੱਟ-ਖੋਹ, ਪੁਲਸ ਐਨਕਾਊਂਟਰ...
    • 500 tariff will be imposed on india and china if they trade with russia
      ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਧਮਕੀ : ਰੂਸ ਨਾਲ ਵਪਾਰ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਭਾਰਤ ਤੇ ਚੀਨ 'ਤੇ ਲੱਗੇਗਾ 500...
    • cartridges recovered from hakim salauddin s house
      ਹਕੀਮ ਸਲਾਊਦੀਨ ਦੇ ਘਰੋਂ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦਾ ਜ਼ਖੀਰਾ ਬਰਾਮਦ
    • iran will soon make a nuclear bomb  un organization warns
      ਈਰਾਨ ਜਲਦੀ ਬਣਾ ਲਵੇਗਾ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਬੰਬ! ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਸੰਗਠਨ ਨੇ ਦਿੱਤੀ...
    • is railways going to implement new rules  now reservation chart
      ਕੀ ਰੇਲਵੇ ਨਵਾਂ ਨਿਯਮ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਜਾ ਰਿਹੈ? ਹੁਣ 8 ਘੰਟੇ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਰਿਜ਼ਰਵੇਸ਼ਨ...
    • hpv key factor for rise in cancer cases among indian youth
      ਦੇਸ਼ ’ਚ ਕੈਂਸਰ ਦੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ’ਚ ਵਾਧੇ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਬਣਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ‘ਹਿਊਮਨ...
    • maoists should lay down arms and join mainstream  shah
      ਮਾਓਵਾਦੀ ਹਥਿਆਰ ਸੁੱਟਣ ਤੇ ਮੁੱਖ ਧਾਰਾ ’ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ : ਸ਼ਾਹ
    • mumbai mosques launched mobile app
      ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਲੋਕ ਐਪ ਰਾਹੀਂ ਅਜ਼ਾਨ ਸੁਣ ਸਕਣਗੇ
    • residents of karnail singh street forced to live a life of misery
      ਸੀਵਰੇਜ ਦੇ ਓਵਰਫਲੋਅ ਕਾਰਨ ਨਰਕ ਭਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਤੀਤ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਨੇ ਕਰਨੈਲ...
    • ਬਲਾਗ ਦੀਆਂ ਖਬਰਾਂ
    • bye elections
      ਜ਼ਿਮਨੀ ਚੋਣ ਨਤੀਜਾ : ਸਾਰੀਆਂ ਪਾਰਟੀਆਂ ਨੂੰ ਸਵੈ-ਪੜਚੋਲ ਦੀ ਲੋੜ
    • drug addiction trend growing among women
      ‘ਮਹਿਲਾਵਾਂ ’ਚ ਵਧ ਰਿਹਾ’ ਨਸ਼ਾਖੋਰੀ ਦਾ ਰੁਝਾਨ!
    • how did trump appease iran and israel
      ਟਰੰਪ ਨੇ ਈਰਾਨ ਅਤੇ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਬਹਿਲਾਇਆ?
    • a new people  s war for liberation from imperialism
      ਸਾਮਰਾਜ ਵਾਦ ਅਤੇ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਸੋਸ਼ਣ ਤੋਂ ਮੁਕਤੀ ਦਾ ਇਕ ਨਵਾਂ ਲੋਕ ਯੁੱਧ ਛਿੜੇਗਾ
    • emergency
      50 ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦੀ ਚਰਚਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਨੀਅਤ ਸਮਝਣਾ, ਸਮਝਦਾਰ ਦੇ...
    • iran  israel  donald trump
      ਟਰੰਪ ਨੇ ਈਰਾਨ ਅਤੇ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਵਰਗਲਾਇਆ?
    • emergency 50 years government
      50 ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦੀ ਚਰਚਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਨੀਅਤ ਸਮਝਣਾ, ਸਮਝਦਾਰ ਦੇ...
    • some traitors of india   are cutting the very branch they are sitting on
      ‘ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੁਝ ਗੱਦਾਰ’ ਉਸੇ ਟਾਹਣੀ ਨੂੰ ਕੱਟ ਰਹੇ, ਜਿਸ ’ਤੇ ਬੈਠੇ ਹਨ!
    • judge yashwant verma  government bungalow
      ਜਸਟਿਸ ਵਰਮਾ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ’ਚ ਰੁਕਾਵਟਾਂ
    • fashion wedding life
      ਫੈਸ਼ਨ ਬਣਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਤੇ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਾਹਰਲੇ ਮਾਮਲੇ
    • google play
    • apple store

    Main Menu

    • ਪੰਜਾਬ
    • ਦੇਸ਼
    • ਵਿਦੇਸ਼
    • ਦੋਆਬਾ
    • ਮਾਝਾ
    • ਮਾਲਵਾ
    • ਤੜਕਾ ਪੰਜਾਬੀ
    • ਖੇਡ
    • ਵਪਾਰ
    • ਅੱਜ ਦਾ ਹੁਕਮਨਾਮਾ
    • ਗੈਜੇਟ

    For Advertisement Query

    Email ID

    advt@punjabkesari.in


    TOLL FREE

    1800 137 6200
    Punjab Kesari Head Office

    Jalandhar

    Address : Civil Lines, Pucca Bagh Jalandhar Punjab

    Ph. : 0181-5067200, 2280104-107

    Email : support@punjabkesari.in

    • Navodaya Times
    • Nari
    • Yum
    • Jugaad
    • Health+
    • Bollywood Tadka
    • Punjab Kesari
    • Hind Samachar
    Offices :
    • New Delhi
    • Chandigarh
    • Ludhiana
    • Bombay
    • Amritsar
    • Jalandhar
    • Contact Us
    • Feedback
    • Advertisement Rate
    • Mobile Website
    • Sitemap
    • Privacy Policy

    Copyright @ 2023 PUNJABKESARI.IN All Rights Reserved.

    SUBSCRIBE NOW!
    • Google Play Store
    • Apple Store

    Subscribe Now!

    • Facebook
    • twitter
    • google +