ਸਟਾਰਟਅੱਪ ਉੱਦਮੀ ਹੋਣ ਭਾਵ ਆਪਣਾ ਖੁਦ ਦਾ ਕਾਰੋਬਾਰ ਖੜ੍ਹਾ ਕਰਨ ਦਾ ਦੂਜਾ ਨਾਂ ਹੈ। ਇਹ ਕਾਰੋਬਾਰ ਜਾਂ ਕੰਮ ਧੰਦਾ ਕੀ ਹੋਵੇ, ਉਸ ਦੀ ਪਛਾਣ ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹੈ ਕਿ ਵਿਅਕਤੀ ਕਿੰਨਾ ਕਾਬਿਲ ਹੈ, ਉਸ ਦੀ ਸੋਚ ਕਿਹੋ ਜਿਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਚੱਲ ਰਹੇ ਉਦਯੋਗ, ਧੰਦਿਆਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਕੁਝ ਕਰਨ ਦੀ ਉਸ ਦੀ ਮਨਸ਼ਾ ਕੀ ਹੈ? ਇਹ ਅੰਕੜਾ ਕਿ ਇਕ ਹਜ਼ਾਰ ਵਿਚੋਂ ਸਿਰਫ ਇਕ ਸਟਾਰਟਅੱਪ ਹੀ ਕਾਮਯਾਬ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦੱਸਣ ਅਤੇ ਸਮਝਣ ਲਈ ਕਾਫੀ ਹੈ ਕਿ ਸਟਾਰਟਅੱਪ ਕੋਈ ਅਜਿਹੀ ਯੋਜਨਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਹਰ ਕੋਈ ਇਸ ਨੂੰ ਅਜ਼ਮਾ ਲਵੇ ਅਤੇ ਸਫਲ ਹੋਣ ਦੇ ਸੁਪਨੇ ਦੇਖਣ ਲੱਗੇ। ਵਿਗਿਆਨ ਪ੍ਰਸਾਰ ਲਈ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਵਿਗਿਆਨ ਚੈਨਲ 'ਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਹੋਣ ਲਈ ਫਿਲਮ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਇਕ ਅਜਿਹੀ ਹੀ ਚੁਣੌਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਜੋ ਸੁਣਨ, ਦੇਖਣ ਅਤੇ ਸਮਝਣ ਨੂੰ ਮਿਲ ਰਿਹਾ, ਉਹ ਅਜਿਹਾ ਤਜਰਬਾ ਹੈ, ਜੋ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਵੰਡਣ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਨੇਕ ਸ਼ੰਕਿਆਂ ਦਾ ਨਿਵਾਰਣ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਸੁਪਨੇ ਪੂਰੇ ਕਰਨਾ
ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੜ੍ਹਾਈ-ਲਿਖਾਈ ਦੌਰਾਨ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਾਲਜ ਅਤੇ ਫਿਰ ਕਿਸੇ ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਜਾਂ ਤਕਨੀਕੀ ਸੰਸਥਾ 'ਚ ਆਪਣੇ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਤਿੱਖਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਵਲੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤੇ ਜਾਣ 'ਤੇ ਯੁਵਾ ਮਨ ਸੁਪਨੇ ਦੇਖਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਕੁਝ ਅਜਿਹਾ ਬਣਨਾ ਹੈ, ਜੋ ਦੁਨੀਆ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਹੋਵੇ। ਅਕਸਰ ਹੁੰਦਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਬਿਨਾਂ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਪ੍ਰਵਾਹ ਕੀਤੇ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਸੋਚ ਅਸਲ ਧਰਾਤਲ 'ਤੇ ਉਤਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਜ਼ਬੂਤ ਵੀ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ, ਉਹ ਉੱਦਮੀ ਬਣਨ ਲਈ ਅਜਿਹੀ ਛਾਲ ਮਾਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੂਧੇ ਮੂੰਹ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਡਿੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਸਫਲ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ 'ਚ ਖੁਦ ਆਪਣਾ ਨਾਂ ਲਿਖ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
ਸਟਾਰਟਅੱਪ ਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਮਨ 'ਚ ਆਇਆ, ਉਸ ਨੂੰ ਕਰਨ ਲਈ ਮੈਦਾਨ 'ਚ ਕੁੱਦ ਗਏ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਆਪਣੀ ਸੋਚ ਦਾ ਦਾਇਰਾ ਵੱਡਾ ਕਰ ਕੇ ਇਹ ਤੈਅ ਕਰਨਾ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਕੁਝ ਵੀ ਕਰਨ ਦੀ ਗੱਲ ਮਨ 'ਚ ਆਈ ਹੈ, ਉਸ ਨਾਲ ਹੀ ਸਮਾਜ ਦੀ ਕੋਈ ਸਮੱਸਿਆ ਸੁਲਝ ਸਕਦੀ ਹੈ? ਮਤਲਬ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਡੂੰਘਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇਗਾ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਰੂ-ਬ-ਰੂ ਹੋਣਾ ਪਵੇਗਾ ਅਤੇ ਇਸ ਗੱਲ ਨਾਲ ਜੂਝਣਾ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਮੇਰੀ ਸੋਚ ਦੂਸਰਿਆਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰੀ ਕਿਵੇਂ ਹੈ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਇਹ ਆਪਣੀ ਸਮਝ 'ਚ ਆ ਜਾਵੇ, ਉਦੋਂ ਹੀ ਉੱਦਮੀ ਦਾ ਝੋਲਾ ਧਾਰਨ ਕਰੋ ਅਤੇ ਸਟਾਰਟਅੱਪ ਦੀ ਦੁਨੀਆ 'ਚ ਪੈਰ ਪਸਾਰੋ।
ਸਾਡਾ ਦੌਰ ਕਲਯੁੱਗ ਦਾ ਹੈ ਭਾਵ ਮਸ਼ੀਨ ਦਾ ਬੋਲਬਾਲਾ ਹੈ। ਹੱਥ-ਪੈਰ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਥਾਂ 'ਤੇ ਉਹੀ ਕੰਮ ਮਸ਼ੀਨ ਨਾਲ ਕਰਨ 'ਤੇ ਸਮਾਂ ਅਤੇ ਸਾਧਨਾਂ ਦੋਵਾਂ ਦੀ ਹੀ ਬੱਚਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਆਟੋਮੇਸ਼ਨ ਇਸ ਯੁੱਗ ਦੀ ਅਸਲੀਅਤ ਹੈ ਤਾਂ ਫਿਰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਉੱਦਮ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ਸਾਕਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਖੋਜ ਹੀ ਉਹ ਮੂਲ ਤੱਤ ਹੈ, ਜਿਸ 'ਤੇ ਸਟਾਰਟਅੱਪ ਦੀ ਇਮਾਰਤ ਖੜ੍ਹੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਫੇਲ ਹੋਣ ਦਾ ਡਰ
ਸੋਚ ਜਾਂ ਸੁਪਨਾ ਤਾਂ ਹੈ ਪਰ ਉਸ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਪੈਸਾ ਅਤੇ ਸਾਧਨ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਇਹ ਕੋਈ ਨਵੀਂ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਹਰੇਕ ਕੋਈ ਇਹੀ ਸੋਚ ਕੇ ਬੈਠ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਕੋਲ ਪੈਸਾ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਨੂੰ ਪਰ ਲੱਗ ਜਾਂਦੇ ਪਰ ਉਹ ਨਹੀਂ ਸੋਚ ਸਕਦਾ ਕਿ ਕੀ ਅਸਲ 'ਚ ਉਹ ਜੋ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਸ 'ਚ ਗੇਮਚੇਂਜਰ ਹੋਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਹੈ ਵੀ ਜਾਂ ਨਹੀਂ।
ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਟਾਰਟਅੱਪ ਇਸ ਲਈ ਫੇਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ 'ਚ ਓਵਰ ਕਾਨਫੀਡੈਂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਅਜਿਹੇ ਭਰਮ 'ਚ ਫਸ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ 'ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੰਟਰੋਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਨਤੀਜੇ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚਣ ਲਈ ਸੀਮਤ ਮਾਤਰਾ 'ਚ ਲਏ ਗਏ ਸੈਂਪਲ ਨੂੰ ਹੀ ਆਪਣੀ ਸਫਲਤਾ ਦਾ ਪੈਮਾਨਾ ਬਣਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਚੌਕਾ-ਛੱਕਾ ਲਾਉਣਾ ਬਿਲਕੁਲ ਆਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਹਾਂ ਕਦੇ-ਕਦਾਈਂ ਚੰਗੀ ਕਿਸਮਤ ਨਾਲ ਲੱਗ ਵੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਵਿਵਹਾਰ 'ਚ ਅਜਿਹਾ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।
ਅੱਜ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ 'ਚ ਅਜਿਹੀਆਂ ਸਹੂਲਤਾਂ ਹਨ, ਜਿਥੇ ਇਹ ਦੱਸਣ ਅਤੇ ਸਮਝਾਉਣ ਦੀ ਵਿਵਸਥਾ ਹੈ ਕਿ ਤੁਹਾਡੇ ਵਿਚਾਰ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਵਿਚਾਲੇ ਜੋ ਖੱਡ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਪਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਕੋਰਸ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਅਜਿਹੇ ਇਨਕੁਵੇਸ਼ਨ ਸੈਂਟਰ ਹਨ, ਜਿਥੇ ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਡੇ ਵਿਚਾਰ 'ਚ ਦਮ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਪੂਰੀ ਜਾਂਚ-ਪਰਖ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸਹੂਲਤਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ, ਉਚਿਤ ਸਲਾਹ, ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ਅਤੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਨਿਵੇਸ਼ ਤਕ ਦਾ ਇੰਤਜ਼ਾਮ ਹੈ। ਇਹ ਸੈਂਟਰ ਕੁਝ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਆਂਡੇ ਦੇ ਤਿਆਰ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਨੂੰ 'ਸੇਨਾ' ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਥੇ ਆ ਕੇ ਇਕ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਮਿਆਦ ਲਈ ਨੌਜਵਾਨ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ, ਸੀਨੀਅਰ ਵਿਗਿਆਨੀ, ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ, ਪੀ. ਐੱਚਡੀ. ਸਕਾਲਰ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਦੀ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕਤਾ ਸਿੱਧ ਕਰ ਸਕਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸਾਰੀਆਂ ਸਹੂਲਤਾਂ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਨੂੰ ਉਡਾਣ ਦੇਣ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ।
ਨਿਧੀ, ਪ੍ਰਯਾਸ, ਅਟਲ ਇਨੋਵੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਬਿਰਾਕ ਵਰਗੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਅੱਜ ਭਾਰਤੀ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਮੁਹੱਈਆ ਹਨ, ਜਿਥੇ ਜੇਕਰ ਯੋਗਤਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਸਿੱਧ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਧਨ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾਵਾਂ ਤਕ ਦੀਆਂ ਸਹੂਲਤਾਂ ਹਨ। ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ 'ਚ ਵਿਕਸਿਤ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਨੂੰ ਮਾਰਕੀਟ ਤਕ ਲਿਜਾਣ ਲਈ ਉਚਿਤ ਪ੍ਰਬੰਧ ਹਨ। ਸਟਾਰਟਅੱਪ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਲਈ ਵਿੱਤੀ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਅਨੇਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਹਨ। ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਆਮਦਨ ਕਰ 'ਚ ਛੋਟ ਅਤੇ ਸਬਸਿਡੀ ਦੇਣ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਿੱਜੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਫੰਡਿੰਗ ਦੇਣ ਲਈ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਉਦਯੋਗਪਤੀ ਅਤੇ ਧਨਾਢ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ ਭਾਲਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਉਹ ਖੁਦ ਤਾਂ ਪੈਸੇ ਨੂੰ ਕਈ ਗੁਣਾ ਕਰਨ ਹੀ, ਨਾਲ ਹੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਹੂਲਤ ਵੀ ਮਿਲੇ।
ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਤਿਆਰੀ
ਇਥੇ ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਦਾ ਸੁਆਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸਟਾਰਟਅੱਪ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਿੱਥੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਆਪਣੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਟਟੋਲੋ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਕਿਸ ਚੀਜ਼ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਪਹੁੰਚਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜੋ ਕੁਝ ਵੀ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਮੌਜੂਦ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖੰਗਾਲੋ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਉਸ 'ਚ ਕੀ ਨਵਾਂ ਜੋੜਿਆ ਜਾਵੇ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਉਪਯੋਗਤਾ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਕਈ ਗੁਣਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋ ਜਾਵੇ। ਇਹ ਜਾਣਨ ਲਈ ਕਿ ਕਿਹੜਾ ਉਤਪਾਦ ਜਾਂ ਸੇਵਾ ਮਾਰਕੀਟ 'ਚ ਹਿੱਟ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਉਸ ਦੇ ਲਈ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਦੇ ਦੌਰੇ ਅਤੇ ਲੋੜ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ 'ਚ ਵੀ ਖੋਜਬੀਨ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ।
ਸਟਾਰਟਅੱਪ ਲਈ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਇਕੱਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਵਰਗੀ ਹੀ ਸੋਚ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਇਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕ ਹੀ ਇਸ 'ਚ ਸਫਲਤਾ ਦੀਆਂ ਉਚਾਈਆਂ ਛੂਹ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ 'ਚ ਇਕ-ਦੂਸਰੇ ਪ੍ਰਤੀ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਜਿਥੇ ਇਕ ਪਾਸੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ, ਉਥੇ 'ਹਾਂ ਜਾਂ ਨਾਂਹ' ਸੁਣਨ ਅਤੇ ਸਮਝਣ ਦੀ ਵੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਟਾਰਟਅੱਪ ਇਸ ਲਈ ਫੇਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦਾ ਮਨ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਮਿਲਿਆ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਉਹ ਪਹਿਲੀ ਅਸਫਲਤਾ ਨੂੰ ਹੀ ਆਖਰੀ ਮੰਨ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਹੋਣਾ ਇਹ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਥਿਤੀ ਅਤੇ ਹਾਲਾਤ ਅਨੁਸਾਰ ਆਪਣੀ ਕਾਰਜ ਯੋਜਨਾ 'ਚ ਤਬਦੀਲੀ ਕਰਦੇ ਰਹਿਣ ਅਤੇ ਅਸਫਲ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਣਾਂ ਨੂੰ ਪਛਾਣ ਕੇ ਅਗਲੀ ਪਲਾਨਿੰਗ ਕਰਨ।
ਅੱਜ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਇਕ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਅਰਥ ਵਿਵਸਥਾ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ ਇਹ ਸਹੂਲਤ ਹੈ ਕਿ ਇਥੇ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਾਤਰਾ 'ਚ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਮੰਗ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਪੂਰਤੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਖੇਤਰ 'ਚ ਦੇਖ ਲਓ, ਇਹੀ ਅਸਲੀਅਤ ਹੈ।
ਗ੍ਰਾਮੀਣ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ
ਖੇਤੀ, ਊਰਜਾ, ਚੌਗਿਰਦੇ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ, ਆਉਣ-ਜਾਣ ਦੇ ਸਾਧਨ ਅਤੇ ਟਰਾਂਸਪੋਰਟ ਨੂੰ ਆਸਾਨ ਬਣਾਉਣ ਦੀਆਂ ਸਹੂਲਤਾਂ, ਸਰੀਰਕ ਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਰਹਿਣ-ਸਹਿਣ ਤਕ ਨੂੰ ਆਸਾਨ ਬਣਾ ਸਕਣ ਵਾਲੇ ਉਪਕਰਣਾਂ ਨੂੰ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਾਉਣਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਖੇਤਰਾਂ 'ਚ ਨਵਾਂਪਣ ਲਿਆਉਣ ਦੇ ਯਤਨ ਕਰਨਾ ਇਕ ਸਟਾਰਟਅੱਪ ਦੀ ਚੰਗੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਜਦੋਂ ਵੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਲੱਗੇ ਕਿ ਤੁਹਾਡੀ ਕੋਈ ਨਵੀਂ ਸੋਚ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਬੇਝਿਜਕ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਪਹਿਲਾ ਕਦਮ ਚੁੱਕਣ 'ਚ ਕਿਸੇ ਕਿਸਮ ਦੀ ਝਿਜਕ ਨਾ ਕਰੋ ਕਿਉਂਕਿ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਕਦੇ ਹਾਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ।
—ਪੂਰਨ ਚੰਦ ਸਰੀਨ
ਆਪਣੇ ਯਤਨਾਂ ਨਾਲ ਸਾਰਾ 'ਸਿਹਰਾ' ਲੈ ਰਹੇ ਹਨ ਮੋਦੀ
NEXT STORY