ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਭਾਰਤ ਸਮੇਤ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਹਰ ਪਾਸੇ ਭੂਚਾਲਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਕੋਪ ਲਗਾਤਾਰ ਜਾਰੀ ਹੈ ਜੋ ਚਿਤਾਵਨੀ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਚੌਗਿਰਦੇ ਨਾਲ ਛੇੜਛਾੜ ਕਦੇ ਵੀ ਵੱਡੀ ਤਬਾਹੀ ਲਿਆ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਕੋਈ ਵੀ ਦਿਨ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਬੀਤਦਾ ਜਦੋਂ ਕਿਤੇ ਨਾ ਕਿਤੇ ਭੂਚਾਲ ਨਾ ਆ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ’ਚੋਂ ਵਧੇਰੇ ਭੂਚਾਲ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹੀ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ’ਚ ਆ ਰਹੇ ਹਨ।
ਅੱਜਕਲ ਉੱਤਰਾਖੰਡ ਦਾ ਜੋਸ਼ੀਮੱਠ ਅਤੇ ਸੂਬੇ ਦੇ ਹੋਰ ਹਿੱਸੇ ਜ਼ਮੀਨ ਧਸਣ ਅਤੇ ਮਕਾਨਾਂ ’ਚ ਆ ਰਹੀਆਂ ਤਰੇੜਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਚਰਚਾ ’ਚ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਖੇਤਰ ’ਚ ਭੂਚਾਲ, ਢਲਾਨ ਵਾਲੀਆਂ ਥਾਵਾਂ ’ਤੇ ਅੰਨ੍ਹੇਵਾਹ ਇਮਾਰਤਾਂ ਦੀ ਉਸਾਰੀ, ਡ੍ਰੇਨੇਜ ਅਤੇ ਸੀਵਰੇਜ ਵਿਵਸਥਾ, ਵੱਖ-ਵੱਖ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਲਈ ਉਸਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਬਲਾਸਟਿੰਗ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਮੰਨੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ।
ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਈ ਹਿੱਸਿਆਂ ’ਚ ਜੋਸ਼ੀਮੱਠ ਵਰਗੀ ਸਥਿਤੀ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਦੇ ਸੰਕੇਤ ਮਿਲ ਰਹੇ ਹਨ। ਹਿਮਾਚਲ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਸ਼੍ਰੀ ਸ਼ਾਂਤਾ ਕੁਮਾਰ ਅਨੁਸਾਰ ਮੈਕਲੋਡਗੰਜ ਵੀ ਜੋਸ਼ੀਮੱਠ ਦੇ ਰਾਹ ’ਤੇ ਹੀ ਜਾਣ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਦਾਰਜਲਿੰਗ (ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ) ਅਤੇ ਗੁਆਂਢੀ ਸਿੱਕਮ ਵਿਖੇ ਵੀ ਜੋਸ਼ੀਮੱਠ ਵਰਗੇ ਹਾਦਸੇ ਦਾ ਖਤਰਾ ਮੰਡਰਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਦਾਰਜੀਲਿੰਗ ਦੇ ‘ਤਿੰਨਧਾਰੀਆ’ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਮਕਾਨਾਂ ’ਚ ਤਰੇੜਾਂ ਆਉਣ ਦਾ ਸਿਲਸਿਲਾ ਕੁਝ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਨੂੰ ਵੀ ‘ਸਿੰਕਿੰਗ ਜ਼ੋਨ’ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਹੁਣ ਹਾਲ ਹੀ ’ਚ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਡੋਡਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਠਾਠਰੀ ਪਿੰਡ ’ਚ ਵੀ ਜ਼ਮੀਨ ਧਸਣ ਕਾਰਨ ਦਰਜਨਾਂ ਮਕਾਨਾਂ ’ਚ ਤਰੇੜਾਂ ਆ ਜਾਣ ਨਾਲ ਪੂਰੀ ਬਸਤੀ ’ਚ ਡਰ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਮਕਾਨ ਡਿੱਗ ਵੀ ਗਏ ਹਨ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਨੇ ਸਭ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਮਕਾਨ ਖਾਲੀ ਕਰਵਾ ਲਏ ਹਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੇ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 300 ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਥਾਵਾਂ ’ਤੇ ਲਿਜਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਜਾਣਕਾਰੀ ਮੁਤਾਬਕ ਇਕ ਮਹੀਨਾ ਪਹਿਲਾਂ ਠਾਠਰੀ ਦੀ ਨਵੀਂ ਬਸਤੀ ਖੇਤਰ ’ਚ ਇਕ ਰਿਹਾਇਸ਼ੀ ਮਕਾਨ ’ਚ ਤਰੇੜ ਆਉਣ ਦੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਕੋਲ ਆਈ ਸੀ। ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਦੂਜੇ ਘਰਾਂ ’ਚ ਵੀ ਤਰੇੜਾਂ ਆਉਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈਆਂ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਬੀਤੇ 2-3 ਦਿਨਾਂ ’ਚ ਤਰੇੜਾਂ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈਆਂ।
ਸਥਾਨਕ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਜੋਸ਼ੀਮੱਠ ’ਚ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਸਥਿਤੀ ਨਾਲ ਮਿਲਦੀ-ਜੁਲਦੀ ਹੈ। ਡੋਡਾ ਖੇਤਰ ਭੂਕੰਪੀ ਖੇਤਰ-4 (SEISMIC ZONE-4) ’ਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਮੁਤਾਬਕ ਇਹ ਭੂਚਾਲਾਂ ਕਾਰਨ ਭਾਰੀ ਤਬਾਹੀ ਦੇ ਖਤਰੇ ’ਤੇ ਹੈ।
ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਦਹਾਕਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਜੋਸ਼ੀਮੱਠ ਵਾਂਗ ਹੀ ਇਥੇ ਵੀ ਵੱਡੀ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਇਮਾਰਤਾਂ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਸ ਖੇਤਰ ’ਚ ਇਕ ਸੜਕ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਨੂੰ ਵੀ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਧਸਣ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਭੂ-ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦੀ ਇਕ ਟੀਮ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਮੁੱਚਾ ਇਲਾਕਾ ਕਈ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰ ਕੇ ਧਸ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਿਸ ’ਚ ਮੀਂਹ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਤਸੱਲੀਬਖਸ਼ ਡ੍ਰੇਨੇਜ ਸਿਸਟਮ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਢਲਾਣਾਂ ’ਤੇ ਨਵੇਂ ਮਕਾਨਾਂ ਅਤੇ ਇਮਾਰਤਾਂ ’ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਬਸਤੀਆਂ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ’ਚੋਂ ਪਾਣੀ ਦੀ ਲੀਕੇਜ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਰਾਮਬਨ ਜ਼ਿਲੇ ਦੇ ਬਸਤੀ ਇਲਾਕੇ ’ਚ ਰਾਜਮਾਰਗ ਪਸਾਰ ਕਾਰਜ ਦੌਰਾਨ 5 ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੇ ਮਕਾਨਾਂ ’ਚ ਤਰੇੜ ਆ ਗਈ ਹੈ। ਇਹ ਉਦੋਂ ਨਜ਼ਰ ਆਈ ਜਦੋਂ ਰਾਜਮਾਰਗ ’ਤੇ ਇਕ ਸੜਕ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੀ ਕੰਪਨੀ ਵਲੋਂ ਬਸਤੀ ਇਲਾਕੇ ’ਚ ਪਹਾੜ ਦੀ ਕਟਾਈ ਅਤੇ ਮੀਂਹ ਕਾਰਨ ਪਹਾੜ ਖਿਸਕਣ ਲੱਗਾ ਅਤੇ ਹਾਲਾਤ ਵਿਗੜੇ।
‘ਨੇਚਰ ਜਿਓ ਸਾਇੰਸ’ ਦੀ ਤਾਜ਼ਾ ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ 1995 ਤੋਂ 2021 ਦਰਮਿਆਨ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤੇ ਗਿਆ ਭੂਚਾਲਾਂ ਦਾ ਡਾਟਾ ਸੰਕੇਤ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਧਰਤੀ ਦੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਕੋਰ ਨੇ ਧਰਤੀ ਦੀ ਆਪਣੀ ਰਫਤਾਰ ਤੋਂ ਤੇਜ਼ ਘੁੰਮਣਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਕੁਝ ਦਹਾਕੇ ਪਹਿਲਾਂ ਤਕ ਧਰਤੀ ਦੀ ਅੰਦਰੂਨੀ ਕੋਰ ਬਾਕੀ ਗ੍ਰਹਿ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਧੇਰੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਘੁੰਮ ਰਹੀ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਸਭ ਭੂ-ਵਿਗਿਆਨੀ ਅਜੇ ਇਸ ਸਿੱਟੇ ’ਤੇ ਇਕ ਰਾਏ ਨਹੀਂ ਹਨ।
ਖੈਰ, ਹੁਣ ਜਦੋਂ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਅਨੇਕਾਂ ਹਿੱਸਿਆਂ ’ਚ ਕੁਦਰਤੀ ਆਫਤਾਂ ਦੇ ਸੰਕੇਤ ਮਿਲਣ ਲੱਗੇ ਹਨ, ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਹੋਰ ਤਬਾਹੀ ਝੱਲਣੀ ਪਏ, ਮਿਲ ਰਹੀਆਂ ਚਿਤਾਵਨੀਆਂ ਨੂੰ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਲੈਂਦੇ ਹੋਏ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਿਵਾਰਨ ਲਈ ਕੇਂਦਰ ਅਤੇ ਸੂਬਾਈ ਸਰਕਾਰਾਂ ਜਿੰਨੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਕਦਮ ਚੁੱਕਣਗੀਆਂ, ਓਨਾ ਹੀ ਚੰਗਾ ਹੋਵੇਗਾ।
–ਵਿਜੇ ਕੁਮਾਰ
ਕਾਰਗਿਲ ਜੰਗ ਦੇ ਸੂਤਰਧਾਰ ਪ੍ਰਵੇਜ਼ ਮੁਸ਼ੱਰਫ ਨਹੀਂ ਰਹੇ
NEXT STORY 
