ਜਦੋਂ ਕ ਚਾਰ ਸਾਲ ਤਕ ਦਫਤਰ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੰਮ ’ਤੇ ਵਾਪਸ ਪਰਤੀ ਤਾਂ ਉਹ ਬਹੁਤ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਸੀ। ਸਮਝੋ ਉਸ ਨੂੰ ‘ਆਪਣਾ ਇਕ ਹਿੱਸਾ ਵਾਪਸ ਮਿਲ ਗਿਆ ਹੋਵੇ’ ਪਰ ਉਸ ਦੇ ਪਤੀ ਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਇਹ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਆਇਆ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਕਰੀਅਰ ਨੂੰ ਕਿੰਨਾ ਮਹੱਤਵ ਦਿੰਦੀ ਸੀ।
‘ਅਚਾਨਕ ਘਰ ਸਾਫ-ਸੁਥਰਾ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ, ਰਾਤ ਦਾ ਖਾਣਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਮੈਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕੰਮ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੇ ਹੀ ਸਭ ਕੁਝ ਛੱਡ ਨਹੀਂ ਸਕਦੀ ਸੀ।’ ਕ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਆਨਲਾਈਨ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਆਈਵੀ ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਹੈ, ਜੋ ਕਰੀਅਰ ਬ੍ਰੇਕ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੰਮ ’ਤੇ ਪਰਤਣ ਵਾਲੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਸਾਈਟ ’ਤੇ ਇਕ ਅਨਾਮ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਵਲੀ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਕ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ, ‘‘ਇਹ ਇਕ ਸ਼ਾਂਤ ਤਣਾਅ ਬਣ ਗਿਆ, ਜਿਵੇਂ ਮੇਰੀ ਵੱਡੀ ਖਵਾਹਿਸ਼ ਇਕ ਅਸੁਵਿਧਾ ਸੀ।’
ਕ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਤਲਾਕ ਮੰਗਣ ਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਇਕ ਛੋਟੀ ਪਰ ਵਰਣਨਯੋਗ ਖੋਜ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਕਰੀਅਰ ’ਚ ਸਫਲਤਾ ਦੇ ਕਾਰਨ ਰਿਸ਼ਤੇ ਟੁੱਟਣ ਦਾ ਉਸ ਦਾ ਤਜਰਬਾ ਗੈਰ-ਸਾਧਾਰਨ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਇਕ ਖੋਜ ਪੱਤਰ ’ਚ ਸਵੀਡਿਸ਼ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿਗਿਆਨੀ ਜੋਹਾਨਾ ਰਿਕਨੇ ਅਤੇ ਓਲੇ ਫੋਲਕੇ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜੋ ਜਨਤਕ ਅਹੁਦੇ ਲਈ ਉਮੀਦਵਾਰ ਸਨ ਜਾਂ ਮੁੱਖ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ’ਤੇ ਤਰੱਕੀ ਲੈ ਕੇ ਤਾਇਨਾਤ ਹੋਏ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪਾਇਆ ਕਿ ਮੁੱਖ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਬਣਨ ਦੇ 3 ਸਾਲ ਦੇ ਅੰਦਰ ਵਿਆਹੁਤਾ ਔਰਤਾਂ ਵਲੋਂ ਤਲਾਕ ਲੈਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਰਦਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ’ਚ ਦੁੱਗਣੀ ਤੋਂ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਜਨਤਕ ਅਹੁਦਿਆਂ ’ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦੀਆਂ ਵਿਆਹੁਤਾ ਔਰਤਾਂ ’ਚੋਂ ਸਿਰਫ ਤਿੰਨ ਚੌਥਾਈ ਹੀ 8 ਸਾਲ ਤਕ ਅਹੁਦੇ ’ਤੇ ਰਹਿਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਿਆਹੁਤਾ ਸਨ, ਜਦਕਿ ਮਰਦਾਂ ’ਚ ਇਹ ਫੀਸਦੀ 85 ਫੀਸਦੀ ਸੀ।
ਇਹ ਸਿੱਟਾ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ’ਚ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਆਮਦਨ ’ਚ ਵਾਧਾ, ਮਰਦਾਂ ਦੀ ਨਹੀਂ, ਤਲਾਕ ਦੇ ਨਾਲ ਸਹਿ-ਸਬੰਧ ਸੀ।
ਰਿਕਨੇ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਸਫਲਤਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੱਖਰੇ ਹੋਣ ਦੀ ਗੱਲ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ‘ਜੋੜੇ ’ਚ ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਅਸਮਾਨਤਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।’ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ’ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਈ ਜੋੜੇ ਅਜਿਹੇ ਸਮੇਂ ’ਚ ਨਾਲ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ, ਜਦੋਂ ਪਤੀ ਉਮਰ ’ਚ ਵੱਡੇ ਸਨ, ਆਪਣੇ ਕਰੀਅਰ ’ਚ ਅੱਗੇ ਸਨ ਅਤੇ ਘਰ ਦਾ ਖਰਚ ਚਲਾਉਣ ਵਾਲੇ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਇਸ ’ਚ ਬਦਲਾਅ ਆਇਆ ਤਾਂ ਇਸ ਨਾਲ ਰਿਸ਼ਤੇ ’ਤੇ ਦਬਾਅ ਪਿਆ।
ਤਲਾਕ ਕੋਚ ਐੱਮਾ ਹੇਪਟਨਸਟਾਲ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਅਕਸਰ ਅਜਿਹੇ ਗਾਹਕਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਰੀਅਰ ’ਚ ਤਰੱਕੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ’ਚ ਦਰਾੜਾਂ ਆ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਕਈ ਮਾਮਲਿਆਂ ’ਚ ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਔਰਤਾਂ ਆਪਣੇ ਮਰਦ ਸਾਥੀਆਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ’ਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਘਰੇਲੂ ਕੰਮ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਇਕ ‘ਦੋਹਰਾ ਬੋਝ’ ਹੈ ਜੋ ਉਦੋਂ ਹੋਰ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਔਰਤਾਂ ਕੰਮ ’ਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਮਾਂ ਲਗਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਅਮਰੀਕੀ ਥਿੰਕ ਟੈਂਕ ਪਿਊ ਅਨੁਸਾਰ, ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਵਿਰੋਧੀ ਲਿੰਗੀ ਵਿਆਹਾਂ ’ਚ ਜਿੱਥੇ ਦੋਵੇਂ ਸਾਥੀ ਲਗਭਗ ਇਕੋ ਜਿਹੀ ਕਮਾਈ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਔਰਤਾਂ ਘਰ ਦੇ ਕੰਮ ਅਤੇ ਕੰਮਾਂ ’ਚ ਦਿਨ ’ਚ ਲਗਭਗ 11.5 ਘੰਟੇ ਬਿਤਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਮਰਦ ਲਗਭਗ 7 ਘੰਟੇ ਬਿਤਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਜਿੱਥੇ ਔਰਤਾਂ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ’ਤੇ ਕਮਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਉੱਥੇ ਵੰਡ ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿਹੀ ਵਿਗੜ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਉਦੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਔਰਤਾਂ ਇਕੱਲੀਆਂ ਰੋਟੀ ਕਮਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਮਰਦਾਂ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਘਰੇਲੂ ਕੰਮ ਦਾ ਬੋਝ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਅਤੇ ਫਿਰ ਵੀ ਦੋਵੇਂ ਸਾਥੀ ਘਰੇਲੂ ਕੰਮਾਂ ’ਤੇ ਲਗਭਗ ਬਰਾਬਰ ਸਮਾਂ ਬਿਤਾਉਂਦੇ ਹਨ ।
ਅਮੇਲੀਆ ਮਿਲਰ ਆਈਵੀ ਦੀ ਸਹਿ-ਸੰਸਥਾਪਕ ਹੈ। ਉਹ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜੋੜੇ ਅਕਸਰ ਘਰੇਲੂ ਅਤੇ ਦੇਖਭਾਲ ਦੇ ਕੰਮਾਂ ਦੇ ਇਸ ਅਸੰਤੁਲਨ ਬਾਰੇ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਚਰਚਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। ‘ਲਿੰਗ-ਆਧਾਰਿਤ ਨਿਯਮ ਅਤੇ ਉਮੀਦਾਂ’ ਫਿਰ ਔਰਤ ਸਾਥੀ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਜੋਂ ਛੱਡ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਜਦੋਂ। ਮੰਨ ਲਓ, ਇਕ ਬੱਚਾ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਤਣਾਅ ਹੋਰ ਵੀ ਮਾੜਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਹ ਕੰਮ ’ਤੇ ਵਾਪਸ ਆਉਂਦੀ ਹੈ।
ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਕੰਮ ’ਤੇ ਵਾਪਸ ਆਉਣ ਨਾਲ ਤਰੇੜਾਂ ਆਈਆਂ। ਹੈਪਟਨਸਟਾਲ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅਕਸਰ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੀ ਜੜ੍ਹ ਕਰੀਅਰ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਆਰਥਿਕ ਲਾਭ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਔਰਤਾਂ ਨੌਕਰੀ ਛੱਡ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਹ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ, ‘ਜੇਕਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਪੈਸਾ ਹੈ ਤਾਂ ਵਿੱਤੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੋਂ ਰਿਸ਼ਤੇ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕਰਨਾ ਕੁਝ ਸੌਖਾ ਹੈ।’
ਤਾਂ ਫਿਰ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਦੇ ਕਾਰਨ ਵਿਆਹ ਖਤਮ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਤੋਂ ਕਿਵੇਂ ਬਚਿਆ ਜਾਏ? ਰਿਕਨੇ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ’ਚ ਤਲਾਕ ਦੀ ਉੱਚ ਸੰਭਾਵਨਾ ਸਾਰੇ ਵਿਆਹਾਂ ’ਚ ਨਹੀਂ ਪਾਈ ਗਈ। ਜਿਹੜੇ ਲੋਕਾਂ ’ਚ ਮਰਦਾਂ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਅਸੰਤੁਲਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ, ਉਨ੍ਹਾਂ ’ਚ ਦੂਜਿਆਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ’ਚ ਤਲਾਕ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੀ ਪਰ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਸਮਾਨਤਾ ਦੀ ਆਸ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਵਿਆਹ ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਮਹਿਲਾ ਨੂੰ ਤਰੱਕੀ ਮਿਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਕਾਇਮ ਰਹੇ।
ਬੇਥਨ ਸਟੈਟਨ
ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਨੂੰ ਸਪੱਸ਼ਟ ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼ ਜਾਰੀ ਕਰਨੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ
NEXT STORY 
