ਚੇਤਨ ਭਗਤ
ਇਸ ਹਫਤੇ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਰੇਟਿੰਗ ਏਜੰਸੀ ਮੂਡੀਜ਼ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ ਕਰਜ਼ਾ ਰੇਟਿੰਗ ਨੂੰ ਘਟਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਨੂੰ ਨਾਂਹਪੱਖੀ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਏਜੰਸੀ ਨੇ 2017 ’ਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਰੇਟਿੰਗ ਨੂੰ ਅਪਗ੍ਰੇਡ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਉਦੋਂ ਇਸ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ’ਤੇ ਰੌਸ਼ਨੀ ਪਾਈ ਸੀ। ਇਸ ਵਾਰ ਰੇਟਿੰਗ ਦੇ ਘੱਟਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਚੁੱਪ ਧਾਰ ਲਈ ਹੈ। ਮੂਡੀਜ਼ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕੋਈ ਹੈਰਾਨੀ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਬੂਤਾਂ ਦਾ ਇਕ ਟੁਕੜਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਖਰਾਬ ਹਾਲਤ ’ਚੋਂ ਲੰਘ ਰਹੀ ਹੈ, ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਕੋਰੋਨਾ ਵਾਇਰਸ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਮੋਦੀ ਦਾ ਬਿਆਨ ਪੜ੍ਹਿਆ ਅਤੇ ਅੱਜ ਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ਨੂੰ ਕੋਰੋਨਾ ਵਾਇਰਸ ਮਹਾਮਾਰੀ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ’ਚ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਪਰ ਇਹ ਮਹਾਮਾਰੀ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਮੂਡੀਜ਼ ਦੇ ਨਾਂਹਪੱਖੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਦੇ 4 ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਸਨ। ਪਹਿਲਾ, ਇਹ ਕਿ ਨਿੱਜੀ ਨਿਵੇਸ਼ਕ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਸੁਧਾਰਾਂ ਦੀ ਘਾਟ, ਦੂਸਰਾ ਐਲਾਨੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਦਾ ਘਟੀਆ ਲਾਗੂ ਕਰਨਾ, ਤੀਸਰਾ ਵਿੱਤੀ ਖੇਤਰ ’ਚ ਤਣਾਅ ਅਤੇ ਚੌਥਾ ਵਿੱਤੀ ਘਾਟੇ ਅਤੇ ਕਰਜ਼ਿਆਂ ਲਈ ਬੇਲੋੜੇ ਸਰਕਾਰੀ ਖਰਚਿਆਂ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨ ’ਚ ਅਸਮਰੱਥਾ। ਕੋਰੋਨਾ ਸੰਕਟ ਖਤਮ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਵੀ ਭਾਰਤ ਆਪਣੇ ਪੈਰ ਘੜੀਸਦਾ ਚੱਲਿਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਕੁਝ ਚੀਜ਼ਾਂ ਠੀਕ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਇਹ ਤੇਜ਼ ਦੌੜ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪਰ ਅਸੀਂ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਮੂਡੀਜ਼ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਕਈ ਹੋਰ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਵਾਂਗ ਸਾਡੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ’ਤੇ ਰੌਲਾ ਪਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਰਿਪੋਰਟ ਸਾਡੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਨੂੰ ਠੀਕ ਕਰਨ ਲਈ ਅਸਲ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਸੁਚੇਤ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ।
2014 ’ਚ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਇਕ ਸਥਿਰ ਅਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਲੋਕਫਤਵਾ ਸੀ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਨਿਰਾਦਰ ਕਰਨ ’ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਖੁਸ਼ੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਦੀ ਪ੍ਰਵਾਹ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਚੀਜ਼ਾਂ ਨਹੀਂ ਬਦਲੀਆਂ ਹਨ, ਇਥੇ 3 ਕਾਰਨ ਹਨ ਕਿ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਨੂੰ ਕਦੀ ਵੀ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ। ਪਹਿਲਾ, ਭਾਰਤੀ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਦੀ ਪ੍ਰਵਾਹ ਨਹੀਂ। ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਇਕ ਮੰਦਿਰ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੋ ਤਾਂ ਤੁਹਾਡੇ ਪਿੱਛੇ ਭੀੜ ਭੱਜੇਗੀ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਸਬਕ ਸਿਖਾਓ ਤਾਂ ਇਸ ਗੱਲ ’ਤੇ ਲੱਖਾਂ ਲੋਕ ਖੁਸ਼ ਹੋ ਜਾਣਗੇ। ਜੇਕਰ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਦੇ ਬਾਰੇ ’ਚ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਲੋਕ ਉਬਾਸੀਆਂ ਲੈਣ ਲੱਗ ਜਾਣਗੇ ਤੇ ਆਪਣੀ ਟੀ.ਵੀ ਚੈਨਲ ਵੀ ਬੰਦ ਕਰ ਦੇਣਗੇ। ਸਿਆਸੀ ਨੇਤਾ ਜੋ ਲੋਕ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਉਸਦੇ ਬਾਰੇ ’ਚ ਸ਼ੀਸਾ ਦਿਖਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਜਾਂ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਬਾਰੇ ’ਚ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜਦ ਲੋਕ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਨੇਤਾ ਵੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਨੀ ਆਰੰਭ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।
ਸਾਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੈਸਾ ਉਦੋਂ ਹੀ ਆਵੇਗਾ ਜਦੋਂ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਚਾਹੇਗਾ
ਆਖਿਰ ਭਾਰਤੀ ਅਰਥ ਵਿਵਸਥਾ ਦੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵਾਹ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ? ਇਹ ਇਕ ਔਖਾ ਅਤੇ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਸਵਾਲ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਦ ਭਾਰਤੀ ਲੋੜੀਂਦੀ ਮਾਤਰਾ ’ਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਦ ਅਸੀਂ ਲੋਕ ਕਿਸਮਤ ’ਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਸਾਨੂੰ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੈਸਾ ਉਦੋਂ ਹੀ ਆਵੇਗਾ ਜਦੋਂ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਚਾਹੇਗਾ ਜਾਂ ਫਿਰ ਅਸੀਂ ਪੈਸਾ ਅਤੇ ਵਧੀਆ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਖਾਣ ਲਈ ਚੰਗਾ ਅਤੇ ਸੌਣ ਲਈ ਬਿਸਤਰਾ ਹੈ ਅਸੀਂ ਸੋਚਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਸਾਡੇ ਲਈ ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਕਾਫੀ ਹੈ। ਅਫਸੋਸ ਦੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਆਰਥਿਕ ਉਦਾਸੀਨਤਾ ਦਾ ਸ਼ੁੱਧ ਨਤੀਜਾ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਾਲਾਂ ’ਚ ਦੇਖ ਸਕਾਂਗੇ। ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਅਸਲ ’ਚ ਇਕ ਪੂਰੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਬੇਰੋਜ਼ਗਾਰ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਹੋਵੇਗੀ। ਤੁਸੀਂ ਅਜੇ ਵੀ ਭਾਰਤ ’ਚ 7500 ਰੁਪਏ ਦੇ ਘੱਟ ਜਾਂ ਫਿਰ 100 ਡਾੱਲਰ ਪ੍ਰਤੀ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਅਮਰੀਕਾ ’ਚ ਮੈਕਡੋਨਲ ਦੀ ਕਰਮਚਾਰਨ 8 ਘੰਟਿਆਂ ਦੀ ਸ਼ਿਫਟ ’ਚ ਇੰਨੀ ਕਮਾਈ ਕਰ ਲੈਂਦੀ ਹੈ। ਨੌਕਰੀਆਂ ਦੇ ਘੱਟਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਅੰਡਰਪੇਡ ਕਲਰਕ ਹੋ ਜਾਣਗੇ ਜੋ ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ’ਚ ਆਪਣੇ ਸਸਤੇ 4-ਜੀ ਡਾਟਾ ਦੇ ਨਾਲ ਵੀਡਿਓ ਦੇਖਣ ’ਚ ਰੁੱਝੇ ਹਨ।ਦੂਸਰੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਸਿਆਸੀ ਵਿਵਸਥਾ ਵਪਾਰ ਵਿਰੋਧੀ ਹੈ। ਇਹ ਇਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ਬਿਆਨ ਹੈ ਮੈਨੂੰ ਯਕੀਨ ਹੈ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਕਈ ਲੋਕ ਹਨ ਜੋ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਨਾਂਹ ਹੀ , ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਸੰਦੀਦਾ ਵਾਕਅੰਸ਼ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦੇਣਗੇ। ਸਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ’ਚ ਤੁਸੀਂ ਚੈਨ ਨਾਲ ਵਪਾਰ ਕਰੋ। ਇਕ ਆਈ.ਐੱਸ. ਅਧਿਕਾਰੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਚਾਹ ਅਤੇ ਬਿਸਕੁੱਟ ਖੁਆਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉੱਦਮੀ ਨੂੰ ਕਾਰੋਬਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਦੇਖੋ ਆਖਿਰ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀ ਕਿੱਥੇ ਹੈ। ਭਾਰਤ ’ਚ ਕਾਰੋਬਾਰ ਕਰਨ ’ਚ ਆਸਾਨੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਲੋਕ ਅਜਿਹਾ ਕੀ ਕਹਿਣਗੇ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਵਪਾਰ ਕਰਨ ’ਚ ਆਸਾਨੀ ਨਹੀਂ। ਤੁਸੀਂ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਤਾਂ ਹੀ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕੋਗੇ ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕੋਈ ਵੀ ਸ਼ਕਤੀ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਰੋਕਦੀ ਨਹੀਂ ਅਤੇ ਤੁਹਾਡੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਨੂੰ ਕੋਈ ਨੁਕਸਾਨ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੀ । ਸਾਡੀ ਜੰਮੀ ਹੋਈ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ’ਚ ਵਪਾਰ ਨੇਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਬਾਬੂਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ’ਚ ਹੈ। ਅਮਰੀਕਾ ’ਚ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਨੇ ਟਵਿਟਰ ਦੇ ਸੀ. ਈ. ਓ ਨਾਲ ਖੁੱਲੇ ਆਮ ਤੂ-ਤੂ, ਮੈਂ-ਮੈਂ ਕਰ ਲਈ। ਟਵਿਟਰ ਦੇ ਸੀ. ਈ. ਓ ਨੂੰ ਪਤਾ ਸੀ ਕਿ ਕੋਈ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਆਪਣੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚਾ ਸਕਦੇ। ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਭਾਰਤ ’ਚ ਇਸਦੀ ਕਲਪਨਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਭਾਰਤ ’ਚ ਕਾਰੋਬਾਰ ਕਰਨਾ ਐਨਾ ਸੌਖਾ ਨਹੀਂ। ਤੀਸਰਾ ਭਾਰਤੀ ਉਦਯੋਗਪਤੀਆਂ ਦੇ ਕੋਲ ਸਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਦੀ ਘਾਟ ਹੈ। ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਿਹਾ ਦੋਸ਼ ਭਾਰਤੀ ਕਾਰੋਬਾਰਾਂ ਦੇ ਮਾਲਕਾਂ ਦਾ ਵੀ ਹੈ। ਉਹ ਵਧੇਰੇ ਸਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਦਾ ਜੋਖਮ ਲੈਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੁਖ ਰੁਚੀ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਚੋਟੀ ਦੀਆਂ ਨੌਕਰੀਆਂ (ਸਮਰੱਥਾਵਾਂ ਜਾਂ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਦੇ ਪ੍ਰਵਾਹ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ) ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਕਰਨ ਦੀ ਹੈ ਜੋ ਹੋਰ ਅਮੀਰ ਅਤੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਪਾਰਟੀਆਂ ’ਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਭਾਰਤ ’ਚ ਕੋਰੋਨਾ ਬਚਾਅ ਦੇ ਪੈਕੇਜ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਿਆਹਾਂ ’ਤੇ ਪੈਸਾ ਖਰਚਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਯਕੀਨਨ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਕੰਮ ਕੋਈ ਕਰਵਾਏ ਅਮੀਰ ਬਣਾਓ ਪਰ ਕੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੀ.ਈ.ਓ ਦੀ ਸੀਟ ’ਤੇ ਬੈਠਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ? ਉਹ ਸਿਰਫ ਸ਼ੇਅਰਾਂ ਅਤੇ ਲਾਭਅੰਸ਼ ਤੋਂ ਦੂਰ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਸਕਦੇ। ਆਪਣੀ ਕੰਪਨੀ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤਿਭਾਸ਼ਾਲੀ ਕਿਉਂ ਨਾ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ? ਭਾਰਤੀ ਵਪਾਰ ਸੰਗਠਨ ਵਰਗੇ ਫਿੱਕੀ ਅਤੇ ਸੀ.ਆਈ.ਆਈ. ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਈਵੈਂਟ ਅਤੇ ਕਾਨਫਰੰਸਾਂ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਲਗਭਗ ਸਾਰੇ ਨਵੀਆਂ ਖੋਜਾਂ ਦੇ ਬਾਰੇ ’ਚ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਵਾਪਸ ਪਰਤਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਬਾਰੇ ’ਚ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ਕਿ ਐਪਲ, ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾਫਟ ਜਾਂ ਐਮਾਜ਼ੋਨ ਸਾਰੀਆਂ ਨਵੇਂ ਯੁੱਗ ਦੀਆਂ ਨਵੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨਵੀਂ ਖੋਜ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਅਖਵਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਭਾਰਤ ’ਚ ਮੋਹਰੀ ਹਨ। ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਅਸਲ ’ਚ ਅਮਰੀਕੀ ਉਦਮੀਆਂ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ ਹੈ? ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਦੇਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕਿਵੇਂ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸੋਚਦੇ ਹਨ? ਉਨ੍ਹਾਂ ’ਚੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਇਕ ਅਰਥਪੂਰਨ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜੀਓ ਨਾ ਕਿ ਇਕ ਵਿਰਾਸਤੀ ਭੌਤਿਕਵਾਦ ਵਾਲੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ। ਭਾਰਤ ਦੀ ਅਰਥ ਵਿਵਸਥਾ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਇੰਨੀ ਬੁਰੀ ਸਥਿਤੀ ’ਚ ਨਹੀਂ ਸੀ ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਇਸਨੂੰ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਕਰਾਂਗੇ ਤਾਂ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਵੇਗਾ। ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਭਾਰਤ ਦੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਨੂੰ ਪਟੜੀ ’ਤੇ ਲਿਆਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ, ਸਰਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਵਪਾਰ ਮਾਲਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ’ਚ ਭਾਰੀ ਤਬਦੀਲੀ ਕਰਨੀ ਹੋਵੇਗੀ।
ਪ੍ਰਵਾਸੀਆਂ ’ਤੇ ਬਲਿਊ ਪ੍ਰਿੰਟ ਜਾਰੀ ਕਰੇ ਸਰਕਾਰ
NEXT STORY