22 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਹਰਜੀਤ ਕੌਰ ਦੇ ਅਮਰੀਕਾ ਤੋਂ ਦੇਸ਼ ਨਿਕਾਲਾ ਦੀ ਦੁਖਦਾਈ ਕਹਾਣੀ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਾਨਵਤਾਵਾਦੀ ਜ਼ਮੀਰ ਅਤੇ ਕਈ ਬੰਧਨਕਾਰੀ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਧੀਆਂ ਵਿਚ ਦਰਜ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਘੋਰ ਉਲੰਘਣਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਇਕ ਧਿਰ ਹੈ।
ਜਦੋਂ ਕਿ ਇਕ ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ ਸੰਪੰਨ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨੂੰ ਗੈਰ-ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਪ੍ਰਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਨਿਕਾਲਾ ਦੇਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ, ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਸ਼ਾਸਨ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਮੰਗ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਨਿਕਾਲਾ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦੇਸ਼ ਨਿਕਾਲਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਹੋਣ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਲੜੀ ਵਿਚ ਸਰਵਉੱਚ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਵਜੋਂ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਤੌਰ ’ਤੇ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ।
ਇਹ ਤੱਥ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚ ਰਹਿਣ ’ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦੇਣ ਦਾ ਅਮਰੀਕੀ ਕਾਨੂੰਨ ਤਹਿਤ ਕੋਈ ਕਾਨੂੰਨੀ ਅਧਿਕਾਰ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਉਸ ਨੂੰ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਵਾਂਝਾ ਕਰਨ ਦਾ ਆਧਾਰ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਜੋ ਉਸ ਦੀ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸੁਭਾਵਿਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਹਾਸਲ ਹਨ।
ਸੈਨ ਫਰਾਂਸਿਸਕੋ ਦੇ ਹਰਕਿਊਲਿਸ ਵਿਚ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਵਾਸੀਆਂ ਵਿਚ ‘ਬੀਬੀ ਜੀ’ ਵਜੋਂ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ 73 ਸਾਲਾ ਹਰਜੀਤ ਕੌਰ, ਜੋ ਪਿਛਲੇ 33 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਉੱਥੇ ਰਹਿ ਰਹੀ ਸੀ, ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਨਿਕਾਲਾ ਦੇਣ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਅਤੇ ਤਰੀਕਾ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਲੋਕਤੰਤਰ ਦੀ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਲਈ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਦਾਅਵਿਆਂ ’ਤੇ ਸਵਾਲ ਉਠਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਅਮਰੀਕੀ ਇਮੀਗ੍ਰੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਕਸਟਮਜ਼ ਇਨਫੋਰਸਮੈਂਟ (ਆਈ. ਸੀ. ਈ.) ਏਜੰਸੀ ਦੁਆਰਾ ਇਕ ਬੇਸਹਾਰਾ ਅਤੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਔਰਤ ਨਾਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਅਣਮਨੁੱਖੀ ਸਲੂਕ ਦੀ ਯਾਦ ਅਮਰੀਕੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜ਼ਮੀਰ ’ਤੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਭਾਰੂ ਰਹੇਗੀ। ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਦੋਗਲੇਪਣ ਦੀ ਸਥਾਈ ਨਿੰਦਾ ਵਜੋਂ ਉੱਕਰਿਆ ਜਾਵੇਗਾ।
ਹਰਜੀਤ ਕੌਰ ਨੂੰ ਨਿਯਮਤ ਇਮੀਗ੍ਰੇਸ਼ਨ ਜਾਂਚ ਲਈ ਬੁਲਾਏ ਜਾਣ ’ਤੇ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਹੱਥਕੜੀ ਲਗਾਈ ਗਈ ਅਤੇ ਬੇੜੀਆਂ ਪਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ। ਉਸ ਨੂੰ ਮਾਈਗ੍ਰੇਨ, ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਅਤੇ ਗੋਡਿਆਂ ਦੇ ਦਰਦ ਲਈ ਦਵਾਈ ਦੇਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਭੋਜਨ ਵੀ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਉਸ ਨੂੰ ਠੰਢ ਵਿਚ ‘ਐਲੂਮੀਨੀਅਮ ਫਾਇਲ’ ’ਤੇ ਸੌਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਵੀ ਦੇਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਦੋਸਤਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਹੁਣ ਬੇਘਰ ਅਤੇ ਬੇਸਹਾਰਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਡੂੰਘਾ ਮਾਨਸਿਕ ਸਦਮਾ ਸਹਿਣਾ ਪਿਆ ਅਤੇ ਹੁਣ ਉਸ ਦਾ ਭਵਿੱਖ ਅਨਿਸ਼ਚਿਤਤਾ ਵਿਚ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਇਕ ਬਜ਼ੁਰਗ ਔਰਤ ’ਤੇ ਥੋਪੇ ਗਏ ਇਹ ਅਪਮਾਨਜਨਕ ਅਨੁਭਵ ਉਸ ਦੀ ਰੂਹ ਵਿਚ ਇਕ ਗੋਲੀ ਵਾਂਗ ਉੱਕਰ ਗਏ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਇਕ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਜ਼ਖ਼ਮ ਵਿਚ ਬੰਦ ਗੋਲੀ ਜੋ ਕਦੇ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ।
ਇਹ ਮਾਮਲਾ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਸਮਾਜਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਬਾਰੇ ਗੰਭੀਰ ਸਵਾਲ ਉਠਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਕੀ ਅਸੀਂ ਸੱਚਮੁੱਚ ਅਜਿਹੇ ਕਾਨੂੰਨੀ ਨਿਯਮ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੇ ਹਨ ਜੋ ਰਾਜ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਦੁਰਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਰੋਕ ਸਕਦੇ ਹਨ? ਕੀ ਮਾਨਵਤਾਵਾਦੀ ਮਿਆਰ ਸੱਚਮੁੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰ-ਰਾਜਾਂ ਦੀ ਚੇਤਨਾ ਵਿਚ ਸਥਾਪਿਤ ਹੋ ਗਏ ਹਨ? ਕੀ ਇਹ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨ ਦਾ ਸਮਾਂ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਅੰਦੋਲਨ ਪਿੱਛੇ ਹਟ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤੀ ਲਈ ਦੁਬਾਰਾ ਵਚਨਬੱਧ ਹੈ?
ਕੀ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਐਲਾਨਨਾਮਾ (1948), ਸਿਵਲ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ’ਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਇਕਰਾਰਨਾਮਾ (1976), ਸ਼ਰਨਾਰਥੀਆਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਵਾਸੀਆਂ ’ਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਜਨਰਲ ਅਸੈਂਬਲੀ ਦਾ ਨਿਊਯਾਰਕ ਐਲਾਨਨਾਮਾ (2016) ਅਤੇ ਕਈ ਹੋਰ ਸੰਧੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਾਂ ਕੀ ਉਹ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਪੁਲਸ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਬੇਵੱਸ ਹੋ ਗਈਆਂ ਹਨ?
ਇਹ ਭਾਰਤ ਲਈ ਆਤਮ-ਨਿਰੀਖਣ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਇਕ ‘‘ਵਿਕਸਤ ਭਾਰਤ’’, ਜੋ ਆਪਣੀ ਨਰਮ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਆਧਾਰ ’ਤੇ ‘‘ਵਿਸ਼ਵ ਨੇਤਾ’’ ਬਣਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ, ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖੀ ਮਾਣ-ਸਨਮਾਨ ਦਾ ਰਖਵਾਲਾ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਦਾ ਰਖਵਾਲਾ ਸਾਬਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਕੁਝ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ‘‘ਰਣਨੀਤਕ ਸਵੈ-ਸੰਜਮ’’ ਸਾਨੂੰ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿਚ ਸਾਡੇ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਵਿਚ ਕਿਸ ਹੱਦ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਜਰਮਨ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਗੋਏਥੇ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਢੁੱਕਵੇਂ ਹਨ : ‘‘ਮਨੁੱਖ, ਜੋ ਇਕ ਦੇਵਤਾ ਹੋਣ ਦਾ ਮਾਣ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਆਪਣੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਉਦੋਂ ਹੀ ਕਿਉਂ ਗੁਆ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ?’’
ਹਰਜੀਤ ਕੌਰ ਦੇ ਦੁੱਖ ਨੇ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਹਿਲਾ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਕ ਮਾਣਮੱਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨੇ ਸਖ਼ਤ ਵਿਰੋਧ ਦਰਜ ਕਰਵਾਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜ਼ੁਲਮ ਹਮੇਸ਼ਾ ਜ਼ੁਲਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦੀ ਅੰਤਿਮ ਨਿੰਦਾ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦਾ ਹੈ।
ਅੱਜ ਦੇ ਚੁਣੌਤੀਪੂਰਨ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਸਾਡੇ ਸੱਭਿਅਤਾਵਾਦੀ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਸੱਚਾ ਰਹਿਣਾ ਸਾਡੇ ਲਈ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਹੈ। ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਕਾਰਵਾਈ ਨਾ ਕਰਨਾ ਗਲਤ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਨੈਤਿਕ ਨੀਂਹ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਹਰਜੀਤ ਕੌਰ ਦਾ ਦੇਸ਼ ਨਿਕਾਲਾ ਅਮਰੀਕੀ ਪੁਲਸ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਸ਼ਰੇਆਮ ਦੁਰਵਰਤੋਂ ਦੀ ਇਕ ਉਦਾਹਰਣ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਸਾਰੇ ਸੱਭਿਅਕ ਨਿਯਮਾਂ ਦੀ ਅਣਦੇਖੀ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਚਿਤਾਵਨੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਮਨੁੱਖੀ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਉਦਾਸੀਨਤਾ ਅਪਣਾਉਂਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਲੋਕਤੰਤਰ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਤੋਂ ਪਿੱਛੇ ਹਟ ਜਾਵਾਂਗੇ।
ਡਾ. ਅਸ਼ਵਨੀ ਕੁਮਾਰ (ਸੀਨੀਅਰ ਵਕੀਲ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ, ਸਾਬਕਾ ਕੇਂਦਰੀ ਕਾਨੂੰਨ ਅਤੇ ਨਿਆਂ ਮੰਤਰੀ)
‘ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਨਾਲ ਖੇਡ ਰਹੇ’ ਖੁਰਾਕੀ ਪਦਾਰਥਾਂ ’ਚ ਮਿਲਾਵਟ ਕਰਨ ਵਾਲੇ!
NEXT STORY 
