ਮੇਨਕਾ ਗਾਂਧੀ
ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕ ਜੋ ਕੁੱਤੇ ਚੁਣਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਸਰੀਰਕ ਸਮਾਨਤਾਵਾਂ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਲੰਮੀ ਅੱਡੀ ਵਾਲੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਲੰਮੀਆਂ ਲੱਤਾਂ ਵਾਲੇ ਕੁੱਤਿਆਂ ਨੂੰ, ਜ਼ਿਆਦਾ ਭਾਰ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਥੋੜ੍ਹਾ ਮੋਟੇ ਕੁੱਤਿਆਂ ਨੂੰ, ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਾਲਾਂ ਵਾਲੇ ਮਾਲਕ ਉਹੋ ਜਿਹੇ ਹੀ ਕੁੱਤੇ ਪਸੰਦ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸਦਾਹਿਕੋ ਨਾਕਾਜਿਮਾ ਜਾਪਾਨ ਦੇ ਕਵੇਂਸੀ ਗਾਕੁਇਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿਚ ਇਕ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਿਕ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ ਮਨੁੱਖ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਾਲਤੂ ਕੁੱਤੇ ਇਕੋ ਜਿਹੇ ਦਿਸਦੇ ਹਨ, ਸਗੋਂ ਅਜਿਹਾ ਕਿਉਂ ਹੈ, ਦੀ ਧਾਰਨਾ ’ਤੇ ਵੀ ਖੋਜ ਕੀਤੀ ਹੈ।
2009 ਵਿਚ ਨਾਕਾਜਿਮਾ ਨੇ ਦਿਖਾਇਆ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਲੋਕ ਕੁੱਤਿਆਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਲਕਾਂ ਦੇ ਚਿਹਰਿਆਂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਿਲਾਨ ਕਰਨ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਸਨ। ਇਹ ਕੀਤੇ ਗਏ ਕਈ ਪ੍ਰਯੋਗਾਂ ’ਚੋਂ ਇਕ ਹੈ, ਜੋ ਇਕ ਲੋਕਪ੍ਰਿਯ ਧਾਰਨਾ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੁੱਤੇ ਅਤੇ ਮਾਲਕ ਇਕ-ਦੂਸਰੇ ਦੇ ਨਾਲ ਸਰੀਰਕ ਦਿਖਾਵਟ ਵਿਚ ਸਮਾਨਤਾ ਰੱਖਦੇ ਹਨ।
ਅਗਲਾ ਕਦਮ ਇਹ ਸਮਝਣਾ ਸੀ ਕਿ ਕਿਉਂ? ਨਾਗਾਜਿਮਾ ਨੇ ਇਕ ਹੋਰ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਐਂਥਰੋਜੂਸ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਏ।
ਕਾਰਣ ਅੱਖਾਂ ’ਚ ਲੁਕਿਆ ਹੈ
500 ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਤਸਵੀਰਾਂ ਦੇ ਦੋ ਸੈੱਟ ਦਿਖਾਏ ਗਏ। ਇਕ ਸੈੱਟ ਵਿਚ ਅਸਲ ਕੁੱਤੇ-ਮਾਲਕ ਜੋੜੇ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਦਿਖਾਈਆਂ ਗਈਆਂ, ਜਦਕਿ ਦੂਜੇ ਸੈੱਟ ਵਿਚ ਲੋਕਾਂ ਅਤੇ ਕੁੱਤਿਆਂ ਦੀ ਆਰਜ਼ੀ ਜੋੜੀ ਸੀ। ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਚਿੱਤਰਾਂ ਦੇ 5 ਸੈੱਟ ਦਿਖਾਏ ਗਏ ਸਨ, ਜਿੱਥੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਅੰਗਾਂ ਨੂੰ ਲੁਕਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ : ਕੋਈ ਪਰਦਾ ਨਹੀਂ (ਜਿਸ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖ ਅਤੇ ਕੁੱਤੇ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਸਨ), ਅੱਖਾਂ ’ਤੇ ਪਰਦਾ (ਮਨੁੱਖ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਲੁਕਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ), ਮੂੰਹ ’ਤੇ ਪਰਦਾ (ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਮੂੰਹ ਨੂੰ ਲੁਕਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ), ਕੁੱਤੇ ਦੀ ਅੱਖ ’ਤੇ ਪਰਦਾ (ਕੁੱਤੇ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਲੁਕਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ), ਸਿਰਫ ਅੱਖਾਂ (ਜਿੱਥੇ ਸਿਰਫ ਇਨਸਾਨ ਅਤੇ ਕੁੱਤੇ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਦੇਖੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਸਨ)।
ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਫਿਰ ਕੁੱਤੇ-ਮਾਲਕ ਜੋੜੇ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਸਰੀਰਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਮਿਲਦੇ-ਜੁਲਦੇ ਸਨ। ਨਾਗਾਜਿਮਾ ਦੇ 2009 ਦੇ ਪ੍ਰਯੋਗ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੀ 80 ਫੀਸਦੀ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤਸਵੀਰਾਂ ਦਿਖਾਈਆਂ ਗਈਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ’ਚੋਂ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਕੁੱਤੇ-ਮਾਲਕ ਜੋੜੇ ਦੀ ਸਹੀ ਪਛਾਣ ਕੀਤੀ। ਜਦੋਂ ਮਾਲਕਾਂ ਦੇ ਮੂੰਹ ਲੁਕਾਏ ਗਏ ਸਨ ਤਾਂ 73 ਫੀਸਦੀ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਸਹੀ ਸਨ ਪਰ ਜਦੋਂ ਮਨੁੱਖ ਜਾਂ ਕੁੱਤਿਆਂ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨੂੰ ਲੁਕਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਤਾਂ ਕੋਈ ਸਟੀਕਤਾ ਨਹੀਂ ਸੀ–ਬਸ ਸਰਸਰੀ ਅਨੁਮਾਨ। ਜਦੋਂ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਕੁੱਤੇ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਦਿਖਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਟੀਕਤਾ 74 ਫੀਸਦੀ ਹੋ ਗਈ।
ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਵਰਗੇ ਦਿਸਣ ਵਰਗੇ ਕੁੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਚੁਣਦੇ ਹਨ
ਪਰ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ’ਤੇ ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਿਕ ਤੰਤਰ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਅਜਿਹੇ ਕਿਸੇ ਕੁੱਤੇ ਨੂੰ ਕਿਉਂ ਚੁਣ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਉਸ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਦਿਸਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਤਕਨੀਕੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ‘ਸਿਰਫ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਪ੍ਰਭਾਵ’ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹੀ ਕਾਰਣ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਉਹੀ ਲੇਖਕ, ਉਹੀ ਪੁਰਾਣੇ ਗਾਣੇ ਪਸੰਦ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਇਹੀ ਕਾਰਣ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਅਭਿਨੇਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਮੰਨੇ-ਪ੍ਰਮੰਨੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਪਤਨੀਆਂ/ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਦੇਖੇ ਬਿਨਾਂ ਵੋਟ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ। ਇਹੀ ਕਾਰਣ ਹੈ ਕਿ ਨਕਲੀ ਖ਼ਬਰਾਂ ਵਿਚ ਇੰਨੀ ਤਾਕਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ–ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਰੇਕ ਕੁਝ ਹਫਤਿਆਂ ’ਚ ਦੁਹਰਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਸਾਡੀ ਕਲਪਨਾ ਵਿਚ ਜੀਵਨ ਦਾ ਇਕ ਰੂਪ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਅਸੀਂ ਇਸ ਦੇ ਬਾਰੇ ਜਾਣੂ ਹਾਂ।
ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਖ਼ੁਦ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਹਾਂ। ਅਜਿਹਾ ਕੁਝ ਵੀ, ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਰਗਾ ਦਿਸਦਾ ਹੈ, ਉਸ ’ਤੇ ਅਸੀਂ ਗਰਮਜੋਸ਼ੀ ਨਾਲ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ। ਡਾ. ਸਟੇਨਲੀ ਕਾਰੇਨ ਵਲੋਂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਇਕ ਪ੍ਰੀਖਣ ਵਿਚ 104 ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ 4 ਕੁੱਤਿਆਂ ਦੀਆਂ ਨਸਲਾਂ ਦੇ ਸਿਰਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਸੀ : ਇਕ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਪ੍ਰਿੰਗਰ ਸਪੈਨੀਅਲ, ਇਕ ਬੀਗਲ, ਇਕ ਸਾਇਬੇਰੀਆਈ ਹਸਕੀ ਅਤੇ ਇਕ ਬੇਸਨਜੀ। ਔਰਤਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦਿਖਾਵਟ, ਮਿੱਤਰਤਾ, ਨਿਸ਼ਟਾ ਅਤੇ ਬੁੱਧੀਮਤਾ ਦੇ ਆਧਾਰ ’ਤੇ ਅੰਕ ਦਿੱਤੇ। ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਲੰਮੇ ਵਾਲਾਂ ਵਾਲੀਆਂ ਔਰਤਾਂ, ਜੋ ਕੰਨਾਂ ਨੂੰ ਢਕਦੀਆਂ ਹੋਣ ਅਤੇ ਛੋਟੇ ਜਾਂ ਬੰਨ੍ਹੇ ਹੋਏ ਵਾਲਾਂ ਵਾਲੀਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਕੰਨ ਦਿਸਦੇ ਹੋਣ, ਦੇ ਵਿਚਾਲੇ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।
ਨਤੀਜੇ? ਲੰਮੇ ਕੰਨ ਢਕੇ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਵਾਲਾਂ ਵਾਲੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਪਸੰਦੀਦਾ ਬੀਗਲ ਅਤੇ ਸਪੈਨੀਅਲਜ਼ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲੰਮੇ ਕੰਨ ਚਿਹਰੇ ’ਤੇ ਲਟਕ ਰਹੇ ਸਨ। ਛੋਟੇ ਵਾਲ ਅਤੇ ਕੰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਨੇ ਛੋਟੇ ਕੰਨ ਵਾਲੇ ਸਾਇਬੇਰੀਆਈ ਹਸਕੀ ਅਤੇ ਬੇਸਨਜੀ ਨੂੰ ਚੁਣਿਆ।
ਹੁਣ ਮਿਸ਼ੀਗਨ ਸਟੇਟ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿਚ ਸਮਾਜਿਕ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਵਲੋਂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਇਕ ਨਵੇਂ ਅਧਿਐਨ ਵਿਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕੁੱਤੇ ਅਤੇ ਮਾਲਕ ਦੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਵੀ ਬਰਾਬਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਅਧਿਐਨ ਵਿਚ 1681 ਕੁੱਤਿਆਂ ਦੇ ਮਾਲਕਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਖ਼ੁਦ ਦੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਕੁੱਤਿਆਂ ਦੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਖੋਜਕਾਰਾਂ ਨੇ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ’ਚੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਨੇ ਨਿੱਜੀ ਲੱਛਣ ਸਾਂਝੇ ਕੀਤੇ। ਕਿਸੇ ਸਹਿਮਤ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਕੋਲ ਅਜਿਹਾ ਕੁੱਤਾ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਦੁੱਗਣੀ ਸੀ, ਜੋ ਖੁਸ਼ਮਿਜਾਜ਼ ਅਤੇ ਘੱਟ ਹਮਲਾਵਰ ਸੀ, ਬਜਾਏ ਕਿਸੇ ਮੂਡੀ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ। ਪਿਆਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਮਾਲਕਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕੁੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਲਈ ਅਨੁਕੂਲ ਮੰਨਿਆ। ਨਿਊਰੋਟਿਕ ਮਾਲਕਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕੁੱਤੇ ਨੂੰ ਭੈਅਭੀਤ ਮੰਨਿਆ।
ਜ਼ਾਹਿਰਾ ਤੌਰ ’ਤੇ ਅਧਿਐਨ ਸਿਰਫ ਮਾਲਕ ਨੂੰ ਦੇਖੇ ਜਾਣ ’ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਪੱਖਪਾਤੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪਰ ਜਾਣਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਕੁੱਤੇ ਦਾ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਲਕ ਨੇ ਕੀਤਾ ਸੀ।
ਜਦੋਂ ਮਾਲਕ ਟੈਕਸਾਸ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਰਾਹੀਂ ਕੁੱਤੇ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਨੂੰ ਮਾਪਣ ਲਈ ਵਿਕਸਿਤ ਇਕ ਪ੍ਰੀਖਣ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਕੁੱਤਿਆਂ ਦੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਹ ਸਾਰੇ 5 ਨਿੱਜੀ ਲੱਛਣਾਂ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਕੁੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਖ਼ੁਦ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਦਰਜਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੇ ਵੀ ਕੁੱਤੇ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ 5 ਨਿੱਜੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ’ਚੋਂ 4 ਵਿਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੇ ਕੁੱਤੇ ਵਿਚ ਮਾਲਕ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੀ ਲੱਛਣ ਦੇਖੇ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਅਧਿਐਨ ਇਕ ਕੁੱਤੇ ਵਾਲੇ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਇਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੁੱਤੇ ਹੋਣ ਤਾਂ ਸਮਾਨਤਾਵਾਂ ਘੱਟ ਸੰਗਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਜਰਨਲ ਪਲੋਸ ’ਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਵਿਆਨਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਲੋਂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਇਕ ਅਧਿਐਨ ਵਿਚ 132 ਕੁੱਤਿਆਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਲਕਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਕੇ ਵਿਵਹਾਰ ਪ੍ਰੀਖਣ (ਕਿਵੇਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਲੈਬ ਵਿਚ ਕਥਿਤ ਖਤਰਿਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਕੀਤੀ) ਅਤੇ ਭੌਤਿਕ ਮਾਰਕਰ (ਤਣਾਅ ਹਾਰਮੋਨ ਕੋਰਟੀਸੋਲ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਦਿਲ ਦੀ ਗਤੀ ਅਤੇ ਲਾਰ ਦੇ ਨਮੂਨੇ) ਦੋਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਜੋੜੀ ਦੇ ਹਰੇਕ ਮੈਂਬਰ ਦੇ ਤਣਾਅ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਜਿੰਨਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਾਲਕ ਚਿੰਤਤ ਹੈ, ਕੁੱਤਾ ਓਨਾ ਹੀ ਦਿਮਾਗ ਪੱਖੋਂ ਘੱਟ ਹੋਵੇਗਾ। ਜੇਕਰ ਮਾਲਕ ਨੂੰ ਆਰਾਮ ਸੀ ਤਾਂ ਕੁੱਤਾ ਵੀ ਆਰਾਮ ਵਿਚ ਸੀ।
ਇਹ ਸਮਾਨਤਾਵਾਂ ਕਿਉਂ ਮੌਜੂਦ ਹਨ, ਸ਼ਾਇਦ ਇਸ ਲਈ ਕਿ ਮਾਲਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੁੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਚੁਣਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਉਸ ਵਰਗੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਸਾਡੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਸੰਪਰਕ ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਨੂੰ ਆਕਾਰ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ। ਬੇਸ਼ੱਕ ਇਹ ਇਕ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਮੁੱਦਾ ਹੈ। ਕੀ ਦੋਸਤਾਨਾ ਲੋਕ ਦੋਸਤਾਨਾ ਕੁੱਤੇ ਚੁਣਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਦੋਸਤਾਨਾ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਕੁੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਬਾਹਰ ਲਿਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਕਿ ਕੁੱਤੇ ਬਿਹਤਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਘੁਲ-ਮਿਲ ਜਾਣ? ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਕੋਲੰਬੀਆ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿਚ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਡਾ. ਸਟੇਨਲੀ ਕੋਰਨ ਨੇ 1996 ਵਿਚ 6000 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ’ਤੇ ਸੋਧ ਕਰਕੇ ਇਕ ਚਾਰਟ ਕੱਢਿਆ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਲੋਂ ਚੁਣੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਕੁੱਤੇ ਦੀ ਨਸਲ ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਕਰਨ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਦੱਸੀ ਗਈ ਸੀ। ਉਸ ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਨਾਲ ਲਿਖੀ ਗਈ ਕਿਤਾਬ ‘ਵਾਇ ਵੂਈ ਲਵ ਦਿ ਡਾਗਸ ਵੂਈ ਡੂ’ ਕੁੱਤੇ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਮਾਲਕ ਦੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਦੇ ਲੱਛਣਾਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪਰ ਉਹ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਨੇ ਕੁਝ ਕਿਸਮ ਦੇ ਕੁੱਤਿਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਉਸ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ, ਬਾਰੇ ’ਚ ਸੀ। ਮਿਸਾਲ ਵਜੋਂ ਇਕ ਅਧਿਐਨ ਵਿਚ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਹਮਲਾਵਰੀ ਨਸਲ ਦੇ ਕੁੱਤਿਆਂ ਦੀ ਮਾਲਕੀ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਵਿਚ ਹਮਲਾਵਰੀਪਨ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਸਨ।
ਜਦੋਂ ਲੰਬੂ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਆਇਆ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਬੁਰੇ ਵਿਵਹਾਰ ਦੇ ਕਾਰਣ ਤਿੰਨ ਘਰਾਂ ’ਚੋਂ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਅਲਫਾ ਨਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਣਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹੋਰ ਕੁੱਤੇ ਨੂੰ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਪਹਿਲੇ ਕੁਝ ਮਹੀਨਿਆਂ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਹੋਰ ਸਾਰੇ 24 ਕੁੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਦੌੜਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਘਰ ਦਾ ਪੂਰਾ ਅਗਲਾ ਹਿੱਸਾ ਆਪਣੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿਚ ਲੈ ਲਿਆ। ਜਿਉਂ-ਜਿਉਂ ਸਮਾਂ ਬੀਤਦਾ ਗਿਆ, ਉਹ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹਮਲਾਵਰੀ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ, ਕੁੱਤਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਘੁਲ-ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਕ ਪ੍ਰਪੱਕ, ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸੰਤੁਲਿਤ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਕੋਈ ਵੀ ਗੱਲ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਕੁੱਤੇ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਪੱਥਰ ਵਰਗੀ ਠੋਸ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਜਿਉਂ-ਜਿਉਂ ਵੱਡੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਬਦਲਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਅਤੇ ਤਜਰਬਿਆਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਕੁੱਤੇ ਨੂੰ ਤੁਸੀਂ ਘਰ ਲੈ ਆਉਂਦੇ ਹੋ, ਉਹ ਇਕ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਉਹੀ ਕੁੱਤਾ ਨਹੀਂ ਰਹੇਗਾ। ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਉਸ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਹੈ। ਸੁਭਾਅ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿਚ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ।
(gandhim@nic.in)
ਕਾਨੂੰਨ ਅਤੇ ਵਿਵਸਥਾ ਦਾ ਟਕਰਾਅ
NEXT STORY