ਲਾਲਜੀ ਜਾਇਸਵਾਲ
ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਗਠਨ ਅਤੇ ਯੂਨੀਸੇਫ ਨੇ ਆਪਣੀ ਹਾਲੀਆ ਰਿਪੋਰਟ ’ਚ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਡੀ. ਟੀ. ਪੀ. ਟੀਕੇ ਤੋਂ ਵਾਂਝੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਭਵਿੱਖ ’ਚ ਕਿਹੜੇ ਖਤਰਿਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਫਿਲਹਾਲ, ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਜ਼ੋਰ ਫਿਲਹਾਲ ਮਹਾਮਾਰੀ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਅਤੇ ਟੀਕਾਕਰਨ ’ਤੇ ਹੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ’ਚ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਲਈ ਦੂਸਰੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਟੀਕਿਆਂ ਦੀ ਮੁਹਿੰਮ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਣੀ ਹੀ ਸੀ। ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਗਠਨ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਮਹਾਮਾਰੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵਿਸ਼ਵ ’ਚ ਡੀ. ਪੀ. ਟੀ., ਖਸਰਾ ਅਤੇ ਪੋਲੀਓ ਦੇ ਟੀਕਾਕਰਨ ਦੀ ਦਰ 86 ਫੀਸਦੀ ਸੀ, ਜਦਕਿ ਮਾਪਦੰਡ 95 ਫੀਸਦੀ ਦਾ ਹੈ। ਜ਼ਾਹਿਰ ਹੈ ਕਿ ਟੀਕਾਕਰਨ ਦੀ ਇਹ ਮੁਹਿੰਮ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਕੋਈ ਤੇਜ਼ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਕੋਰੋਨਾ ’ਚ ਤਾਂ ਇਕ ਦਮ ਰੁਕ ਹੀ ਗਈ।
ਚਿੰਤਾ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ’ਚ 2019 ’ਚ 35 ਲੱਖ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਡੀ. ਟੀ. ਪੀ. ਟੀਕੇ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਖੁਰਾਕ ਵੀ ਨਹੀਂ ਲੱਗੀ ਸੀ। ਲਗਭਗ 30 ਲੱਖ ਬੱਚੇ ਖਸਰੇ ਦੇ ਟੀਕੇ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਖੁਰਾਕ ਤੋਂ ਵਾਂਝੇ ਰਹਿ ਗਏ ਸਨ। ਜਿਹੜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ’ਚ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਭੁਗਤਣੀ ਪਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ’ਚ ਭਾਰਤ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ, ਫਿਲੀਪੀਨਜ਼ ਅਤੇ ਮੈਕਸੀਕੋ ਵੀ ਹਨ ਪਰ ਵਰਨਣਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ’ਚ ਸਭ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਹੋਰਨਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵੱਧ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਭਾਰਤ ਦੀ ਚੁਣੌਤੀ ਹੋਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਧੀ ਹੈ।
ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ’ਚ 2019 ਦੀ ਤੁਲਨਾ ’ਚ 2020 ’ਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਡੀ. ਟੀ. ਪੀ.-1 ਦੀ ਖੁਰਾਕ ਨਾ ਲੈ ਸਕਣ ਵਾਲੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ’ਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਾਧਾ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ। ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਸਾਲ 2019 ’ਚ 14,03,000 ਦੀ ਤੁਲਨਾ ’ਚ 2020 ’ਚ ਭਾਰਤ ’ਚ 30,38,000 ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਡੀ. ਟੀ. ਪੀ-1 ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਖੁਰਾਕ ਨਹੀਂ ਮਿਲ ਸਕੀ। ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਤਾਜ਼ਾ ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਡਿਪਥੀਰੀਆ, ਟੈਟਨਸ ਅਤੇ ਕਾਲੀ ਖਾਂਸੀ ਵਰਗੇ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨਾਂ ਲਈ ਲਗਭਗ 2.3 ਕਰੋੜ ਬੱਚੇ ਨਿਯਮਿਤ ਟੀਕਾਕਰਨ ਤੋਂ ਖੁੰਝ ਗਏ।
ਪਿਛਲੇ ਹੀ ਦਿਨ ਸਿਹਤ ਮੰਤਰਾਲਾ ਨੇ ਇਕ ਬਿਆਨ ’ਚ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਲੱਖਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ’ਚ ਭਾਰਤੀ ਬੱਚੇ ਕੋਵਿਡ-19 ਦੇ ਕਾਰਨ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਅੜਿੱਕਿਆਂ ਕਾਰਨ ਆਪਣੇ ਨਿਯਮਿਤ ਟੀਕਾਕਰਨ ਤੋਂ ਖੁੰਝ ਗਏ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਭਵਿੱਖ ’ਚ ਬੀਮਾਰੀ ਦਾ ਪ੍ਰਕੋਪ ਅਤੇ ਮੌਤ ਦਾ ਖਤਰਾ ਵੱਧ ਗਿਆ ਹੈ ਪਰ ਕੋਵਿਡ ਮਹਾਮਾਰੀ ਦਾ ਪ੍ਰਕੋਪ ਘੱਟ ਹੁੰਦੇ ਹੀ ਸਮੁੱਚੇ ਟੀਕਾਕਰਨ ਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਤਹਿਤ ਟੀਕਾਕਰਨ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ’ਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।
ਨਿਯਮਿਤ ਟੀਕਾ ਨਾ ਹੋਣ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਕਈ ਕਾਰਨ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕੁਝ ਦੇਸ਼ਾਂ ’ਚ ਟੀਕਾਕਰਨ ਮੁਹਿੰਮ ਰੋਕ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਓਧਰ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਵੀ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਹਸਪਤਾਲ ’ਚ ਲਿਜਾਣ ਤੋਂ ਡਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਨਾਲ ਹੀ, ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ ਕਾਰਨ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ’ਚ ਆਮ ਕਲੀਨਿਕ ਬੰਦ ਕਰਨੇ ਪਏ, ਓਧਰ ਕਈਆਂ ਦੇ ਖੁੱਲ੍ਹਣ ਦਾ ਟਾਈਮ ਘੱਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਨਾਲ ਮਾਪੇ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਟੀਕੇ ਲਗਾਉਣ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕੇ।
ਵਰਨਣਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ’ਚ ਟੀਕਾਕਰਨ ਦੀ ਮੁਹਿੰਮ ਬੜੀ ਪੁਰਾਣੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ’ਚ ਪਹਿਲਾਂ 6 ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਲਈ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਟੀਕੇ ਲਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਤਹਿਤ ਟੀ. ਬੀ. ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਲਈ ਬੀ. ਸੀ. ਜੀ. ਦਾ ਟੀਕਾ, ਡਿਪਥੀਰੀਆ, ਕਾਲੀ ਖਾਂਸੀ ਤੇ ਟੈਟਨਸ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਲਈ ਡੀ. ਟੀ. ਪੀ. ਦਾ ਟੀਕਾ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।
ਬਾਅਦ ’ਚ ਇਸ ਮੁਹਿੰਮ ’ਚ ਪੋਲੀਏ, ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ ਬੀ, ਟਾਈਫਾਈਡ, ਰੂਬੇਲਾ, ਡਾਇਰੀਆ ਆਦਿ ਦੇ ਟੀਕੇ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਗਏ। ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ’ਚ ਮਿਸ਼ਨ ਇੰਦਰਧਨੁਸ਼ ਤਹਿਤ ਲਗਭਗ 1 ਦਰਜਨ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਲਈ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਟੀਕੇ ਲਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਪਰ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਜਦੋਂ ਤੋਂ ਵਾਇਰਸ ਨੇ ਦੇਸ਼ ’ਚ ਦਸਤਕ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਤਾਲਾਬੰਦੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਈ ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅੱਜ ਤੱਕ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਟੀਕਾਕਰਨ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਯੂਨੀਸੇਫ ਨੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਸਿਫਾਰਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਜਿੱਥੇ ਵੀ ਟੀਕਾਕਰਨ ਮੁਹਿੰਮ ਰੁਕੀ ਹੋਈ ਹੈ ਉੱਥੋਂ ਦੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਕੋਵਿਡ ਮਹਾਮਾਰੀ ਕੰਟਰੋਲ ’ਚ ਆਉਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਟੀਕਾਕਰਨ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਸਖਤ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਉਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦੇਣ। ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ’ਚ ਖਸਰਾ, ਪੋਲੀਓ ਅਤੇ ਦਿਮਾਗੀ ਬੁਖਾਰ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਸਕਦੇ ਹਨ ਜੋ ਜਾਨਲੇਵਾ ਹਨ।
ਭਾਰਤ ’ਚ ਮੁੱਢਲੇ ਇਲਾਜ ਕੇਂਦਰ ਅਤੇ ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਮੈਡੀਕਲ ਕੇਂਦਰਾਂ ਦੀ ਹਾਲਤ ਕਿਸੇ ਤੋਂ ਲੁਕੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ’ਚ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਟੀਕਾਕਰਨ ਦੀ ਅਣਦੇਖੀ ਹੋਣੀ ਹੀ ਸੀ। ਇਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ’ਚ ਘੱਟ ਗੰਭੀਰ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਡੀ. ਟੀ. ਪੀ. ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਖੁਰਾਕ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ’ਚ ਦੁਨੀਆ ’ਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਸਭ ਤੋਂ ਖਰਾਬ ਹੈ। ਯਾਦ ਰਹੇ ਕਿ ਟੀਕੇ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੀ ਚਿਕਨਪਾਕਸ ਦੀ ਬੀਮਾਰੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖਤਮ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਪੋਲੀਓ ਮੁਕਤ ਵੀ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਖਸਰਾ, ਕਾਲੀ ਖਾਂਸੀ, ਡਿਪਥੀਰੀਆ ਅਤੇ ਟੈਟਨਸ ਦੀ ਬੀਮਾਰੀ ਵੀ ਕਾਫੀ ਘੱਟ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ਪਰ ਜੇਕਰ ਟੀਕਾਕਰਨ ਵੱਧ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਰਿਹਾ ਤਾਂ ਇਹ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਦੁਬਾਰਾ ਵੱਧ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।
ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਬੀਤੇ ਸਾਲ ਯੂਨੀਸੇਫ ਦੀ ਇਕ ਰਿਪੋਰਟ ’ਚ ਇਸ ਗੱਲ ’ਤੇ ਚਿੰਤਾ ਪ੍ਰਗਟਾਈ ਗਈ ਸੀ ਕਿ ਜੇਕਰ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸਮੇਂ ’ਤੇ ਟੀਕੇ ਨਾ ਲਗਾਏ ਗਏ ਤਾਂ ਇਕ ਹੋਰ ਸਿਹਤ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਹੁਣ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਸੰਕਟ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਕਰਨ ਲਈ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ਤੇ ਟੀਕਾਕਰਨ ਲਈ ਵਿਚਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਕਾਬੁਲ ’ਚ ਹੁਣ ਭਾਰਤ ਕੀ ਕਰੇ
NEXT STORY 
