ਪ੍ਰੋ. ਮਨੋਜ ਡੋਗਰਾ
ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ’ਚ ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਜੋ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਗੱਲ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਹੈ ਮੋਬਾਇਲ ਫੋਨ ਅਤੇ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਦੀ ਗਲਤ ਵਰਤੋਂ। ਅੱਜ ਦਾ ਨੌਜਵਾਨ ਕਿਸ ਪਾਸੇ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਇਹ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦਾ। ਅੱਜ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੇ ਸਹੂਲਤਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ੁਦ ਲਈ ਸਮੱਸਿਆ ਬਣਾ ਲਿਆ ਹੈ, ਮੋਬਾਇਲ ਫੋਨ ਨੂੰ ਜਿਥੇ ਸਾਕਾਰਾਤਮਕ ਕੰਮਾਂ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਉਥੇ ਹੀ ਨੌਜਵਾਨ ਇਸ ਦੀ ਗਲਤ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਕੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਅਸ਼ਲੀਲਤਾ ਅਤੇ ਭਰਮ ਫੈਲਾਅ ਰਹੇ ਹਨ। ਸੋਸ਼ਲ ਸਾਈਟਸ ਦੀ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਆਦਤ ਜਿਹੀ ਪੈ ਗਈ ਹੈ। ਅੱਜ ਨੌਜਵਾਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਈਟਸ ਅਤੇ ਐਪਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਰਹਿ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਫੇਸਬੁੱਕ, ਵ੍ਹਟਸਐਪ, ਇੰਸਟਾਗ੍ਰਾਮ, ਟਿਕਟਾਕ ਆਦਿ ਹਨ।
ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਵਰਤੋਂ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ
ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜਿਥੇ ਸੂਚਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਦਾ ਆਧਾਰ ਬਣਾਇਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ, ਉਥੇ ਹੀ ਇਸ ਦੀ ਨਾਂਹ-ਪੱਖੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ, ਜੋ ਗਲਤ ਹੈ। ਅੱਜ ਦਾ ਨੌਜਵਾਨ ਤਕਨੀਕ ਦੀ ਇੰਨੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿੰੰਨੀ ਅੱਜ ਤਕ ਕਿਸੇ ਨੇ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਪਰ ਇਸ ਤਕਨੀਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਂਹ-ਪੱਖੀ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ ਜਾਂ ਫਿਰ ਹਾਂ-ਪੱਖੀ ਖੇਤਰ ਵਿਚ, ਇਹ ਦੇਖਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਤੋਂ ਸਾਡੀ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਸ਼ਾਇਦ ਹਾਸਿਲ ਤਾਂ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਇਸ ਦੇ ਬੁਰੇ ਅਸਰਾਂ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਜ਼ਰੂਰ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ।
ਵਿੱਦਿਆ ਦੇ ਮੰਦਰ ’ਚ ਮੋਬਾਇਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ’ਤੇ ਲੱਗੇ ਰੋਕ
ਇਹੀ ਕਾਰਣ ਹੈ ਕਿ ਦਿਨ-ਬ-ਦਿਨ ਅਜਿਹੀਆਂ ਅਜੀਬ ਘਟਨਾਵਾਂ ਸੁਣਨ ਨੂੰ ਮਿਲ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਆਮ ਵਿਅਕਤੀ ਸੋਚ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਕਿਤੇ ਤਾਂ ਘਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਉੱਤੇ ਅੱਪਲੋਡ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਕੇ ਰਾਤੋ-ਰਾਤ ਅਮੀਰ ਬਣ ਕੇ ਆਪਣੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਨੂੰ ਸੱਚ ਕਰਨ ਲਈ ਘਰਾਂ ਦੀ ਦਹਿਲੀਜ਼ ਨੂੰ ਲੰਘ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਉਥੇ ਹੀ ਅਜਿਹੇ ਮਾਮਲੇ ਵੀ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਣ ਲੱਗੇ ਹਨ ਕਿ ਨੌਜਵਾਨ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਿਚ ਆ ਕੇ ਨਸ਼ੇ ਵਰਗੀ ਆਦਤ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਕੇ ਆਪਣਾ ਜੀਵਨ ਤਬਾਹ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਹਾਲ ਹੀ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ’ਚ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਮਾਮਲਾ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ, ਜਿਸ ਨੇ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਹੈਰਾਨ ਕਰ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿਚ 10ਵੀਂ ਕਲਾਸ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦੇ ਚੱਕਰ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਹੀ ਦੋਸਤ, ਜੋ 9ਵੀਂ ਕਲਾਸ ਦਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹੈ, ਦੇ ਅਗ਼ਵਾ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਕਾਰਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਤੋਂ ਕਦੇ ਉਮੀਦ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਸੀ। ਸਕੂਲਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਦੇਖਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਵਿੱਦਿਆ ਦੇ ਮੰਦਰਾਂ ਵਿਚ ਮੋਬਾਇਲ ਵਰਗੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਉੱਤੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਪਾਬੰਦੀ ਲਾਉਣ। ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਬੱਚੇ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਆਏ ਹਨ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇਕੋ-ਇਕ ਟੀਚਾ ਪੜ੍ਹਾਈ ਹੀ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਮਾਂ-ਬਾਪ ਨੂੰ ਵੀ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਹਰ ਸਰਗਰਮੀ ’ਤੇ ਪੂਰੀ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖਣ। ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਚੰਗੇ ਅਤੇ ਬੁਰੇ ਬਾਰੇ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾਉਣ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਣ ਕਿ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ’ਤੇ ਤਾਂ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਚੰਗੀ ਅਤੇ ਬੁਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮੁਹੱਈਆ ਹੈ ਪਰ ਸਾਨੂੰ ਚੰਗੀਆਂ ਅਤੇ ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ ਅੱਪਡੇਟ ਰੱਖਣ ਵਾਲੀਆਂ ਜਾਣਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਹੀ ਹਾਸਿਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਨਿਗਰਾਨੀ ਰੱਖਣਾ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਦਾ ਫਰਜ਼ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੱਚੇ ਕੀ ਦੇਖ ਰਹੇ ਹਨ? ਇਸ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਵਹਾਰ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਵੀ ਲਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਅਪਰਾਧ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਕਦਮ ਰੱਖ ਚੁੱਕੇ ਨੌਜਵਾਨ ਵੀ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਲੈ ਰਹੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਗੈਂਗਸਟਰ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ’ਤੇ ਆਪਣੇ ਸਟੇਟਸ ਅੱਪਡੇਟ ਕਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕੁਝ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਨੂੰ ਧਮਕੀਆਂ ਤਕ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਹੈਰਾਨੀ ਦੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਪੁਲਸ ਅਜਿਹੀਆਂ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਨੂੰ ਰੋਕ ਨਹੀਂ ਪਾ ਰਹੀ। ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਸਾਈਬਰ ਕ੍ਰਾਈਮ ਸੈੱਲ ਹੋਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੋਵੇ।
ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਵੀ ਇਹ ਸਮਝਣਾ ਪਵੇਗਾ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਕਨੀਕ ਦੀ ਜਦੋਂ ਤਕ ਹਾਂ-ਪੱਖੀ ਰੂਪ ਨਾਲ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਉਦੋਂ ਤਕ ਉਹ ਵਰਦਾਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜੇਕਰ ਉਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਂਹ-ਪੱਖੀ ਰੂਪ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਹੀ ਸਰਾਪ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸੋਚ-ਸਮਝ ਕੇ, ਹਾਂ-ਪੱਖੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਹੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
ਇਹ ਇਸ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਕਮੀ ਹੈ। ਇਹ ਇੰਨਾ ਆਕਰਸ਼ਕ ਸਾਧਨ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕ ਇਸ ਦੀ ਕਈ-ਕਈ ਘੰਟਿਆਂ ਤਕ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਦੀ ਆਦਤ ਪੈ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਆਪਣੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਕੰਮ ਛੱਡ ਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਕਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।
ਬੱਚੇ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੋਣ ਲੱਗੇ ਹਨ। ਉਹ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਮਾਂ ਫੇਸਬੁੱਕ, ਟਵਿਟਰ, ਯੂ-ਟਿਊਬ ਉੱਤੇ ਚਿੰਬੜੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਰ ਤਕ ਕੰਪਿਊਟਰ, ਮੋਬਾਇਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਲਗਾਤਾਰ ਇਕ ਹੀ ਜਗ੍ਹਾ ’ਤੇ ਬੈਠੇ ਰਹਿਣ ਨਾਲ ਮੋਟਾਪਾ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹਾਈ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ, ਸ਼ੂਗਰ, ਦਿਲ ਦੀਆਂ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸੀਮਤ ਸਮੇਂ ਲਈ ਹੀ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਗ਼ੈਰ-ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ
ਅੱਜਕਲ ਅਜਿਹਾ ਕੁਝ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੀ ਹੋਣ ਲੱਗਾ ਹੈ। ਪੁਲਸ ਵਾਲੇ, ਅਧਿਆਪਕ, ਬੈਂਕ ਮੁਲਾਜ਼ਮ, ਰੇਲਵੇ ਕਰਮਚਾਰੀ, ਹੋਰ ਨੌਕਰੀਆਂ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਰਮਚਾਰੀ ਆਪਣੇ ਆਫਿਸ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਡਿਊਟੀ ਕਰਨ ਦੀ ਥਾਂ ਫੇਸਬੁੱਕ, ਵ੍ਹਟਸਐਪ, ਯੂ-ਟਿਊਬ ਚਲਾਉਣ ਵਿਚ ਮਸਤ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਫਰਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਹੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਨਿਭਾਉਂਦੇ।
ਹਿੰਦੂ, ਮੁਸਲਿਮ, ਵੱਖ-ਵੱਖ ਧਰਮਾਂ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਉਕਸਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਧਾਰਮਿਕ ਕੱਟੜਤਾ, ਧਾਰਮਿਕ ਜਨੂੰਨ ਫੈਲਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਹੁਣ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਮੋਬਾਇਲ ਦੀ ਵਾਧੂ ਵਰਤੋਂ ਕਾਰਣ ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ ਵਿਗਾੜ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਦੀ ਬਹੁਤਾਤ ਹਾਨੀਕਾਰਕ ਹੈ। ਛੋਟੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਮੋਬਾਇਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਵਿਚ ਰੁੱਝੀਆਂ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਰਾਤ ਨੂੰ ਫੋਨ ਕਰਨ ਕਰਕੇ ਉਹ ਹੋਰ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ।
ਪੜ੍ਹਾਈ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ
ਮੋਬਾਇਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਾਰਣ ਬਹੁਤ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦਿਨ-ਰਾਤ ਮੋਬਾਇਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਕਾਲ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਹਰ ਵਾਰ ਮੋਬਾਇਲ ’ਤੇ ਫੇਸਬੁੱਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਦੇ ਕਾਰਣ ਉਹ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ’ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਪਾਉਂਦੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰੀ ਨੁਕਸਾਨ ਸਹਿਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।
ਗਲਤ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ’ਚ ਸ਼ਾਮਿਲ
ਮੋਬਾਇਲਾਂ ਕਾਰਣ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਗਲਤ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਬੰਬ ਧਮਾਕਿਆਂ ਵਿਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸੀ। ਉਹ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਸੰਪਰਕ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਮੋਬਾਇਲ ਦੀ ਕੋਈ ਧਾਰਨਾ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਹ ਸੰਪਰਕ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ। ਮੋਬਾਇਲ ਅਪਰਾਧ ਦੇ ਕਾਰਣ ਚੋਰੀ, ਡਕੈਤੀ, ਬੰਬ ਧਮਾਕੇ ਆਦਿ ਵਧ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਧਨ ਦੀ ਫਜ਼ੂਲਖਰਚੀ
ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਮੋਬਾਇਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਾਲ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਐੱਸ. ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਕਾਰਣ ਉਹ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਮੋਬਾਇਲ ਰੀਚਾਰਜ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੈਸੇ ਬਰਬਾਦ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਉਨੀਂਦਰੇ ਦਾ ਖਤਰਾ
ਸਮਾਰਟਫੋਨਜ਼ ’ਚੋਂ ਨਿਕਲਣ ਵਾਲੀ ਨੀਲੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਨਾਲ ਨਾ ਸਿਰਫ ਸੌਣ ਵਿਚ ਦਿੱਕਤ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਨੀਂਦ ਟੁੱਟਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਨਾਲ ਅੱਖਾਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਰੈਟਿਨਾ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਣ ਦਾ ਖਤਰਾ ਬਣਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
ਇਕ ਖੋਜ ਮੁਤਾਬਿਕ ਮੋਬਾਇਲ ਨਾਲ ਚਿੰਬੜੇ ਰਹਿਣ ਕਾਰਣ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦੇ ਕੰਮ ਅਨਿਯਮਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਮੋਟਾਪੇ ਅਤੇ ਟਾਈਪ-2 ਡਾਇਬਟੀਜ਼ ਦਾ ਖਤਰਾ ਵਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਗੱਲ ਹੱਲ ਦੀ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਅਜਿਹੇ ਸਾਧਨ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਮੋਬਾਇਲ ਦੀ ਵਧੇਰੇ ਵਰਤੋਂ ’ਤੇ ਰੋਕ ਲਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਹੇਮੰਤ ਸੋਰੇਨ ਨੇ ਚੁੱਕੀ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਅਹੁਦੇ ਦੀ ਸਹੁੰ ਅਤੇ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਨੇ ਦਿਖਾਈ ਤਾਕਤ
NEXT STORY