ਓਮਰ ਯਾਗੀ ਨੇ ਜਾਰਡਨ ’ਚ ਇਕ ਬਾਲ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸਵੀਡਨ ਦੇ ਸਾਲਾਨਾ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਬੈਂਕੁਇਟ ’ਚ ਸਨਮਾਨਿਤ ਹੋਣ ਤੱਕ ਦੇ ਆਪਣੇ ਸਫਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਕਲਪਨਾਸ਼ੀਲ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਜਗਾਉਣ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਕੁਚਲਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਚਿਤਾਵਨੀ ਦੇਣ ਲਈ ਕੀਤੀ।
ਅਮਰੀਕੀ ਕੈਮਿਸਟ ਨੇ ਸਟਾਕਹੋਮ ਦੇ ਸਿਟੀ ਹਾਲ ਦੀ ਉੱਚੀ ਛੱਤ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਖਾਣਾ ਖਾ ਰਹੇ 1,300 ਮਹਿਮਾਨਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪਾਣੀ ਦੀ ਕਮੀ ਦੀਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਯਾਦਾਂ ਨੇ ਸ਼ਾਇਦ ਰੇਗਿਸਤਾਨ ਦੀ ਹਵਾ ਤੋਂ ਨਮੀ ਕੱਢਣ ਵਾਲੀ ਸਮੱਗਰੀ ’ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜੇਤੂ ਕੰਮ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹ ਦਿੱਤਾ ਹੋਵੇ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ, ‘‘ਮੈਂ ਅਕਸਰ ਸੋਚਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਜੇਕਰ ਮੈਂ ਇਸ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਮਹਿਸੂਸ ਨਾ ਕੀਤਾ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਕੀ ਮੈਂ ਡਾਟਾ ਦੇ ਉਸ ਪੈਟਰਨ ਨੂੰ ਪਛਾਣ ਪਾਉਂਦਾ। ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਧਿਕਾਰ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਸੰਭਾਵਨਾ ਮੰਗ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਿਗਿਆਸਾ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰੋ। ਅੜਿੱਕਿਆਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰੋ। ਅਕਾਦਮਿਕ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰੋ।’’
ਯਾਗੀ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੇ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਦੀ ਸਦੀਵੀ ਸ਼ਾਨ ਵਿਚ ਆਧੁਨਿਕ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦਾ ਇਕ ਅਭਿਆਸ ਭਰ ਦਿੱਤਾ, ਜੋ ਕਿ ਵਿਗਿਆਨਕ ਉੱਤਮਤਾ ਦਾ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਹਾਈ-ਪ੍ਰੋਫਾਈਲ ਉਤਸਵ ਹੈ। ਇਸ ਸਾਲ, ਇਹ ਪੁਰਸਕਾਰ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਡੋਨਾਲਡ ਟਰੰਪ ਦੇ ਖੋਜ ਫੰਡਿੰਗ ਵਿਚ ਕਟੌਤੀ ਕਰਨ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦੁਆਰਾ ਵੈਕਸੀਨ, ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਅਤੇ ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ’ਤੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਬਰਖਾਸਤ ਕਰਨ ਦੇ ਪਰਛਾਵੇਂ ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਸਖ਼ਤ ਇਮੀਗ੍ਰੇਸ਼ਨ ਨੀਤੀਆਂ ਯਾਗੀ ਵਰਗੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ, ਜੋ ਕਿਤੇ ਹੋਰ ਤੋਂ ਅਮਰੀਕਾ ਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਨਿਰਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਧਮਕੀ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਐਟਲਾਂਟਿਕ ਪਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਉਥਲ-ਪੁਥਲ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਕੁਝ ਅਮਰੀਕੀ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੂੰ ਦੂਜੀ ਜਗ੍ਹਾ ਜਾਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਫੰਡਿੰਗ ਵਿਚ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਅਧਿਐਨਾਂ ਨੂੰ ਬਰਬਾਦ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਸਵੀਡਨ ਦੇ ਕੈਰੋਲਿੰਸਕਾ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਫਾਰ ਬਾਇਓਮੈਡੀਕਲ ਰਿਸਰਚ ਨੇ ਖੁਦ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਅਮਰੀਕੀ ਸਾਥੀਆਂ ਲਈ ਇਕ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਟਿਕਾਣਾ ਦੱਸਿਆ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਯੂਰਪ ਦੇ ਹੋਰਨਾਂ ਸੰਗਠਨਾਂ ਨੇ ਵੀ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਸਿਆਸੀ ਵਿਵਾਦਾਂ ਦੇ ਲੰਬੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ, ਜਿਸ ’ਚ ਖੁਦ ਪੁਰਸਕਾਰ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਜੋ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 1901 ’ਚ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਅਲਫ੍ਰੇਡ ਨੋਬਲ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਦੀ ਤਰੀਕ 10 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਨੂੰ ਡਾਇਨਾਮਾਈਟ ਦੀ ਖੋਜ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਸ਼ਾਂਤੀ ਲਈ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਨਾਲ ਅਸੰਗਤ ਨਹੀਂ ਮੰਨਿਆ।
ਇਸ ਸਾਲ ਨੋਬਲ ਸ਼ਾਂਤੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਫਿਰ ਤੋਂ ਵਾਦ-ਵਿਵਾਦ ਵਾਲਾ ਰਿਹਾ, ਜਿਸ ’ਚ ਟਰੰਪ ਨੇ ਪੁਰਸਕਾਰ ਲਈ ਅਸਫਲ ਤੌਰ ’ਤੇ ਲਾਬਿੰਗ ਕੀਤੀ। ਅੰਤਿਮ ਜੇਤੂ, ਵੈਨੇਜ਼ੁਏਲਾ ਦੀ ਵਿਰੋਧੀ ਰਾਜਨੇਤਾ ਮਾਰੀਆ ਕੋਰਿਨਾ ਮਚਾਡੋ, ਨੇ ਡਿਪਲੋਮੈਟ ਤੌਰ ’ਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਨਿਕੋਲਸ ਮਾਦੁਰੋ ’ਤੇ ਅਮਰੀਕੀ ਨੇਤਾ ਦੇ ਵਧਦੇ ਦਬਾਅ ਦੀ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕੀਤੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਅਸ਼ਾਂਤ ਹਾਲਾਤ ਨੂੰ ਨੋਬਲ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਬੋਰਡ ਆਫ਼ ਡਾਇਰੈਕਟਰਜ਼ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਐਸਟ੍ਰਿਡ ਸੋਡਰਬਰਗ ਵਿਡਿੰਗ ਨੇ ਸਮਾਰੋਹ ’ਚ ਆਪਣੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਭਾਸ਼ਣ ’ਚ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਵੀਡਨ ਦੇ ਰਾਜਾ ਕਾਰਲ 16ਵੇਂ ਗੁਸਤਾਫ ਸਮੇਤ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ, ‘‘ਇਸ ਦੇ ਤੇਜ਼, ਅਣਕਿਆਸੇ, ਵਿਰੋਧਾਭਾਸੀ ਅਤੇ ਉਲਝੇ ਹੋਏ ਘਟਨਾਚੱਕਰਾਂ ਨਾਲ, ਭਵਿੱਖ ’ਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਅਤੇ ਭਰੋਸਾ ਜਗਾਉਣਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਲੱਗ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਇਸ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਅਲਫ੍ਰੇਡ ਨੋਬਲ ਦੀ ਦੂਰਦਰਸ਼ੀ ਵਿਰਾਸਤ ਵਿਗਿਆਨ, ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੀਆਂ ਤਬਦੀਲੀਯੋਗ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੀ ਇਕ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦੀ ਹੈ।’’
ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਚਾਰ ਘੰਟੇ ਦੀ ਦਾਅਵਤ ਇਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੰਗਠਿਤ ਅਤੇ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਢੰਗ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਮਾਹੌਲ ਸੀ-ਜਿਸ ਨੂੰ ਇਕ ਅਟੈਂਡੀ ਨੇ ‘‘ਬੇਭਰੋਸਗੀ ਦਾ ਮੁਅੱਤਲੀ’’ ਕਿਹਾ। ਮਰਦਾਂ ਲਈ ‘ਸਖਤੀ ਨਾਲ ਰਸਮੀ’ ਡਰੈੱਸ ਕੋਡ ’ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਟੇਲਕੋਟ ਦੀ ਕਟਿੰਗ, ਪਤਲੂਨ ਦੀ ਬ੍ਰੇਡਿੰਗ ਅਤੇ ਮੈਡਲ ਪਹਿਨਣ ਬਾਰੇ ਵੀ ਵਿਸਥਾਰਪੂਰਵਕ ਸਲਾਹ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ। ਸਾਵਧਾਨੀ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਖਾਣਿਆਂ ’ਚ ਸਕੈਲਪਸ ਅਤੇ ਸ਼ੂਗਰ ਕੈਲਪ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਟਰਬੋਟ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਕ ਸੋਰਬੇਟ ਅਤੇ ਜੂਨੀਪਰ ਸ਼ੂਟ ਦੇ ਸੁਆਦ ਵਾਲਾ ਬੇਕਡ ਕਰੀਮ ਡੈਜ਼ਰਟ ਸੀ। ਸਵੀਡਿਸ਼ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਜੈਕਬ ਮੁਹਲਰਾਡ ਵਲੋਂ ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਥੀਮ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਵਾਲੇ ਸੰਗੀਤਮਈ ਵਕਫੇ ’ਚ ‘ਸੁਪਰਪੁਜ਼ੀਸ਼ਨ’ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਕੁਆਂਟਮ ਮਕੈਨਿਕਸ ’ਚ ਇਕ ਕੇਂਦਰੀ ਧਾਰਨਾ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਇਕ ਰਚਨਾ ਸੀ।
ਵੇਟਰ ਦੀ ਪਰੇਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਡੈਜ਼ਰਟ ਅਤੇ ਕੌਫੀ ਪਰੋਸੀ ਗਈ, ਸਰਵਿੰਗ ਪਲੇਟਸ ’ਤੇ ਸਪਾਰਕਲਰਸ ਸਨ ਅਤੇ ਨਾਲ ਸੋਲੋ ਮਾਰਿੰਬਾ ਵੱਜ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਕਹਿਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਯਾਗੀ ਨੇ ਉਸ ਪਲ ਦੇ ਮੂਡ ਬਾਰੇ ਸਭ ਨਾਲ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀ, ਇਸ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਢਾਂਚਿਆਂ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ’ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੋ ਕੈਮਿਸਟਰੀ ਸਹਿ-ਜੇਤੂਆਂ ਨੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੈਟਲ-ਆਰਗੈਨਿਕ ਫਰੇਮਵਰਕ ਜਾਂ ਐੱਮ. ਏ. ਐੱਫਜ਼ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅੰਜਨਾ ਆਹੂਜਾ ਕੀ ਮਾਲੀਕਿਊਲਰ ਲੇਗੋ ਗ੍ਰਹਿ ਨੂੰ ਬਚਾ ਸਕਦਾ ਹੈ? ਐੱਮ. ਏ. ਐੱਫਜ਼ ਦੇ ਸੰਭਾਵਿਤ ਉਪਯੋਗਾਂ ਦੀ ਲਗਾਤਾਰ ਵਧਦੀ ਲੜੀ ’ਚ ਗ੍ਰੀਨਹਾਊਸ ਗੈਸ ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ ਨੂੰ ਕੈਪਚਰ ਕਰਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਯਾਗੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ 100 ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੇਸ਼ਾਂ ’ਚ ਐੱਮ. ਏ. ਐੱਫਜ਼ ਖੋਜ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣਾ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ‘ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਦੁਨੀਆ ’ਚ।’ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅੱਗੇ ਕਿਹਾ, ‘‘ਅਤੇ ਇਹ ਸਾਡੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਉਮੀਦ ਹੈ-ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਵਿਗਿਆਨ ਜੋ ਪਦਾਰਥ ਦੀ ਮੁੜ ਤੋਂ ਕਲਪਨਾ ਕਰਨ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹੈ ਅਤੇ ਇਕ ਪੀੜ੍ਹੀ ਜੋ ਇਸ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਉਤਸੁਕ ਹੈ। ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਜੇਤੂਆਂ ਨੂੰ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਨ ਦੀ ਅਪੀਲ ਕਰਦਾ ਹਾਂ।’’
ਮਾਈਕਲ ਪੀਲ
ਦਿੱਲੀ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ : ਚੌਗਿਰਦੇ ਦੀ ਨਹੀਂ ਸਿਹਤ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਬਣ ਚੁੱਕਾ ਹੈ
NEXT STORY 
