Jagbani

helo

Jagbani.in

ਸਾਨੂੰ ਦੁੱਖ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ opt-out ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਹੋ।

ਪਰ ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਗਲਤੀ ਨਾਲ ''Block'' ਸਿਲੈਕਟ ਕੀਤਾ ਸੀ ਜਾਂ ਫਿਰ ਭਵਿੱਖ 'ਚ ਤੁਸੀਂ ਨੋਟਿਫਿਕੇਸ਼ਨ ਪਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਥੱਲੇ ਦਿੱਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਪਾਲਨ ਕਰੋ।

  • ਇੱਥੇ ਜਾਓ Chrome>Setting>Content Settings
  • ਇੱਥੇ ਕਲਿਕ ਕਰੋ Content Settings> Notification>Manage Exception
  • "https://www.punjabkesri.in:443" ਦੇ ਲਈ Allow ਚੁਣੋ।
  • ਆਪਣੇ ਬ੍ਰਾਉਜ਼ਰ ਦੀ Cookies ਨੂੰ Clear ਕਰੋ।
  • ਪੇਜ ਨੂੰ ਰਿਫ੍ਰੈਸ਼( Refresh) ਕਰੋ।
Got it
  • JagbaniKesari TvJagbani Epaper
  • Top News

    THU, JUL 03, 2025

    5:03:41 AM

  • these sbi rules will change from july 15  will affect credit card holders

    15 ਜੁਲਾਈ ਤੋਂ ਬਦਲ ਜਾਣਗੇ SBI ਦੇ ਇਹ ਨਿਯਮ,...

  • government considering major changes in gst slabs

    GST ਸਲੈਬ ’ਚ ਵੱਡੇ ਬਦਲਾਅ ’ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰ ਰਹੀ...

  • all banks closed today

    Bank Holiday: ਅੱਜ ਸਾਰੇ ਸਰਕਾਰੀ ਤੇ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ...

  • raja raghuvanshi murder case  court sends 3 accused to judicial custody

    ਰਾਜਾ ਰਘੂਵੰਸ਼ੀ ਕਤਲ ਕੇਸ: ਮੇਘਾਲਿਆ ਦੀ ਅਦਾਲਤ ਨੇ 3...

browse

  • ਪੰਜਾਬ
  • ਦੇਸ਼
    • ਦਿੱਲੀ
    • ਹਰਿਆਣਾ
    • ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ
    • ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼
    • ਹੋਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼
  • ਵਿਦੇਸ਼
    • ਕੈਨੇਡਾ
    • ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ
    • ਪਾਕਿਸਤਾਨ
    • ਅਮਰੀਕਾ
    • ਇਟਲੀ
    • ਇੰਗਲੈਂਡ
    • ਹੋਰ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਖਬਰਾਂ
  • ਦੋਆਬਾ
    • ਜਲੰਧਰ
    • ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ
    • ਕਪੂਰਥਲਾ-ਫਗਵਾੜਾ
    • ਰੂਪਨਗਰ-ਨਵਾਂਸ਼ਹਿਰ
  • ਮਾਝਾ
    • ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ
    • ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ
    • ਤਰਨਤਾਰਨ
  • ਮਾਲਵਾ
    • ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
    • ਲੁਧਿਆਣਾ-ਖੰਨਾ
    • ਪਟਿਆਲਾ
    • ਮੋਗਾ
    • ਸੰਗਰੂਰ-ਬਰਨਾਲਾ
    • ਬਠਿੰਡਾ-ਮਾਨਸਾ
    • ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ-ਫਾਜ਼ਿਲਕਾ
    • ਫਰੀਦਕੋਟ-ਮੁਕਤਸਰ
  • ਤੜਕਾ ਪੰਜਾਬੀ
    • ਪਾਰਟੀਜ਼
    • ਪਾਲੀਵੁੱਡ
    • ਬਾਲੀਵੁੱਡ
    • ਪੌਪ ਕੌਨ
    • ਟੀਵੀ
    • ਰੂ-ਬ-ਰੂ
    • ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਯਾਦਾ
    • ਮੂਵੀ ਟਰੇਲਰਜ਼
  • ਖੇਡ
    • ਕ੍ਰਿਕਟ
    • ਫੁੱਟਬਾਲ
    • ਟੈਨਿਸ
    • ਹੋਰ ਖੇਡ ਖਬਰਾਂ
  • ਵਪਾਰ
    • ਨਿਵੇਸ਼
    • ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ
    • ਸ਼ੇਅਰ ਬਾਜ਼ਾਰ
    • ਵਪਾਰ ਗਿਆਨ
  • ਅੱਜ ਦਾ ਹੁਕਮਨਾਮਾ
  • ਗੈਜੇਟ
    • ਆਟੋਮੋਬਾਇਲ
    • ਤਕਨਾਲੋਜੀ
    • ਮੋਬਾਈਲ
    • ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਨਿਕਸ
    • ਐੱਪਸ
    • ਟੈਲੀਕਾਮ
  • ਦਰਸ਼ਨ ਟੀ.ਵੀ.
  • ਸਿਹਤ
  • ਅਜਬ ਗਜਬ
  • Home
  • ਤੜਕਾ ਪੰਜਾਬੀ
  • ਦੇਸ਼
  • ਵਿਦੇਸ਼
  • ਖੇਡ
  • ਵਪਾਰ
  • ਧਰਮ
  • Google Play Store
  • Apple Store
  • E-Paper
  • Kesari TV
  • Navodaya Times
  • Jagbani Website
  • JB E-Paper

ਪੰਜਾਬ

  • ਦੋਆਬਾ
  • ਮਾਝਾ
  • ਮਾਲਵਾ

ਮਨੋਰੰਜਨ

  • ਬਾਲੀਵੁੱਡ
  • ਪਾਲੀਵੁੱਡ
  • ਟੀਵੀ
  • ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਯਾਦਾ
  • ਪਾਰਟੀਜ਼
  • ਪੌਪ ਕੌਨ
  • ਰੂ-ਬ-ਰੂ
  • ਮੂਵੀ ਟਰੇਲਰਜ਼

Photos

  • Home
  • ਮਨੋਰੰਜਨ
  • ਖੇਡ
  • ਦੇਸ਼

Videos

  • Home
  • Latest News 2023
  • Aaj Ka Mudda
  • 22 Districts 22 News
  • Job Junction
  • Most Viewed Videos
  • Janta Di Sath
  • Siasi-te-Siasat
  • Religious
  • Punjabi Stars Interview
  • Home
  • Punjab News
  • Jalandhar
  • ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਅਹਿੰਸਕ ਜੀਵਨ ਦੇ ਫ਼ਲਸਫੇ ਨੂੰ ਉਭਾਰਦੀ ਸਰ ਰਿਚਰਡ ਐਟਨਬਰੋ ਦੀ ਫ਼ਿਲਮ 'ਗਾਂਧੀ',

PUNJAB News Punjabi(ਪੰਜਾਬ)

ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਅਹਿੰਸਕ ਜੀਵਨ ਦੇ ਫ਼ਲਸਫੇ ਨੂੰ ਉਭਾਰਦੀ ਸਰ ਰਿਚਰਡ ਐਟਨਬਰੋ ਦੀ ਫ਼ਿਲਮ 'ਗਾਂਧੀ',

  • Updated: 02 Oct, 2020 10:00 AM
Jalandhar
mahatma gandhi film sir richard attenborough
  • Share
    • Facebook
    • Tumblr
    • Linkedin
    • Twitter
  • Comment

ਗਾਂਧੀ ਫ਼ਿਲਮ ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਨੇਮਾ 'ਚ ਇੱਕ ਕਲਾਤਮਕ ਹੁਨਰ ਦੀ ਸ਼ਾਹਕਾਰ ਫ਼ਿਲਮ ਹੈ। ਇਸ ਫ਼ਿਲਮ ਬਾਰੇ ਦਰਸ਼ਕ ਅਤੇ ਆਲੋਚਕਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਾਰਥਕ ਰੂਪ 'ਚ ਰਹੀ ਹੈ। ਸਰ ਰਿਚਰਡ ਐਟਨਬਰੋ ਦੀ ਇਸ ਫ਼ਿਲਮ ਉਤੇ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਨਿਰਭਰ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰਿਚਰਡ ਐਟਨਬਰੋ ਦੀਆਂ ਦੋ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਅਸਫ਼ਲ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। 1952 'ਗੈਬਰਿਲ ਪਾਸਕਲ' ਤੇ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਪੰਡਿਤ ਨਹਿਰੂ 'ਚ ਸਮਝੌਤਾ ਹੋਇਆ ਸੀ ਪਰ 1954 'ਚ ਫ਼ਿਲਮ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਪਾਸਕਲ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਮੋਹਨ ਦਾਸ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਤੇ ਫ਼ਿਲਮ ਨਾ ਬਣ ਸਕੀ। ਅੰਤ 'ਸਰ ਰਿਚਰਡ ਐਟਨਬਰੋ' ਨੇ 'ਗਾਂਧੀ' ਫ਼ਿਲਮ ਬਣਾਈ ਜੋ ਆਮ ਹਾਲੀਵੁੱਡ ਫਿਲਮਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵੱਡੀ ਸੀ। 3 ਘੰਟੇ 11 ਮਿੰਟ ਦੀ ਇਹ ਫ਼ਿਲਮ 1982 ਨੂੰ ਪਰਦੇ 'ਤੇ ਆਈ। ਇਸ ਫ਼ਿਲਮ ਨੇ ਕਈ ਇਤਿਹਾਸ ਸਿਰਜੇ। ਫ਼ਿਲਮ ਗਾਂਧੀ ਸਰਵੋਤਮ ਫ਼ਿਲਮ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸਰਵੋਤਮ ਅਦਾਕਾਰ ਤੱਕ ਅੱਠ ਸਰਵੋਤਮ ਅਕੈਡਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ (ਆਸਕਰ) ਜਿੱਤਣ 'ਚ ਸਫ਼ਲ ਰਹੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਗੋਲਡਨ ਗਲੋਬ ਪੁਰਸਕਾਰ ਤੇ ਇੰਗਲੈਂਡ ਦਾ ਫਿਲਮਾਂ ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ 'ਚ ਦਿੱਤਾ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਪੁਰਸਕਾਰ ਬਾਫਟਾ (ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਅਕੈਡਮੀ ਫ਼ਿਲਮ ਅਤੇ ਟੈਲੀਵੀਜ਼ਨ ਅਵਾਰਡ) ਜਿੱਤਣ 'ਚ ਵੀ ਸਫ਼ਲ ਰਹੀ। ਕਿਸੇ ਫ਼ਿਲਮ ਦਾ ਇਹ ਪਹਿਲਾ ਮੌਕਾ ਸੀ ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਫ਼ਿਲਮ ਨੇ ਇੱਕੋ ਸਾਲ ਅਕੈਡਮੀ, ਗੋਲਡਨ ਗਲੋਬ ਤੇ ਬਾਫ਼ਟਾ ਜਿੱਤੇ ਹੋਣ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨ ਇਨਾਮਾਂ ਨੂੰ ਜਿੱਤਣ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਸਿਰਫ਼ ਦੋ ਫਿਲਮਾਂ ਹੀ ਦੁਹਰਾ ਸਕੀਆ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਫਿਲਮਾਂ 'ਚੋਂ ਇਕ ਸਟੀਵਨ ਸਪੀਲਬਰਗ ਦੀ ਫਿਲਮ 'ਸ਼ਿੰਡਲਰ ਲਿਸਟ' ਹੈ ਤੇ ਦੂਜੀ ਡੈਨੀ ਬੋਯਲ ਦੀ ਫ਼ਿਲਮ 'ਸਲੱਮਡਾਗ ਮਿਲੇਨੀਅਰ' ਹੈ।  

'ਗਾਂਧੀ' ਫ਼ਿਲਮ ਨੂੰ ਸਿਨੇਮਾ ਰਾਹੀਂ ਕਹਾਣੀ ਕਹਿਣ ਲਈ ਲੰਮੇ ਪੰਧ ਤੈਅ ਕਰਨੇ ਪਏ ਸਨ। ਇਸ ਫ਼ਿਲਮ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਜੁਟਾਈ ਜਾਣਕਾਰੀ ਫ਼ਿਲਮ ਨੂੰ ਯਥਾਰਥ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕ ਲੈ ਕੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਫ਼ਿਲਮ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਪਿੱਛੇ ਨੂੰ ਚੱਲਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਆਸ਼ਰਮ 'ਚ ਸਵੇਰ ਦੀ ਪ੍ਰਾਥਨਾ ਸਭਾ ਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿੱਥੇ 'ਨਾਥੂਰਾਮ ਗੋਡਸੇ' ਦੁਆਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਗੋਲੀ ਮਾਰ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਸੰਸਕਾਰ 'ਚ ਵੱਡੀ ਭੀੜ ਦਾ ਇਕੱਠ ਹੈ ਜਿਸ 'ਚ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਮ੍ਰਿਤਕ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਸੰਸਕਾਰ ਲਈ ਲਿਜਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕਦਾਵਰ ਨੇਤਾ ਇਸ ਵੱਡੇ ਹਜੂਮ 'ਚ ਪਹੁੰਚੇ ਹੋਏ ਹਨ। 'ਪੰਡਿਤ ਨਹਿਰੂ, ਮੌਲਾਨਾ ਅਜ਼ਾਦ, ਸਰਦਾਰ ਪਟੇਲ ਅਤੇ ਮਾਉਂਟਬੇਟਨ ਖਾਸ ਤੌਰ ਤੇ ਮੌਜੂਦ ਹਨ।

ਪੂਰੇ ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਮੀਡੀਆ ਇਸ ਦ੍ਰਿਸ਼ 'ਤੇ ਨਜ਼ਰਾਂ ਟਿਕਾਈ ਹੋਏ ਹੈ। ਜਿਸ 'ਚ ਮੀਡੀਆ ਦੇ ਬੁਲਾਰਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਇਹ ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬਹੁਤ ਦੁਨੀਆਂ ਭਾਰੇ ਇਕੱਠ 'ਚ ਖੱਦਰਧਾਰੀ ਕਾਲੇ ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਜਲੀ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ। ਜੋ ਨਾ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਸ਼ਾਸਕ ਸੀ, ਨਾ ਵਿਗਿਆਨੀ, ਨਾ ਨੇਤਾ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕਿਸੇ ਉੱਚ ਪਦਵੀ ਦਾ ਮਾਲਕ ਸੀ ਪਰ ਉਸ ਮਹਾਨ ਇਨਸਾਨ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਅਤੇ ਸਾਦਗੀ ਹੀ ਉਸਦਾ ਵਜੂਦ ਸੀ। ਮਾਰਸ਼ਲ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਗਾਂਧੀ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀ ਆਤਮਾ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀ ਸਨ, ਜਿੰਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੱਚ ਨੂੰ ਸਮਰਾਜਵਾਦ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਬਣਾਇਆ। ਇਸ ਮੌਕੇ ਤੇ ਮਹਾਨ ਵਿਗਿਆਨੀ ਅਲਬਰਟ ਆਈਂਸਟਾਈਨ ਨੇ ਕਿਹਾ, ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਸ਼ਾਇਦ ਹੀ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੋਵੇ ਕਿ ਕੋਈ ਅਜਿਹਾ ਵੀ ਹੱਡ ਮਾਸ ਦਾ ਮਨੁੱਖ ਧਰਤੀ ਤੇ ਆਇਆ ਸੀ। ਫਿਲਮ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 'ਚ ਉਸ ਵਕਤ ਦੀਆਂ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਗਾਂਧੀ ਨਾਲ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਇਕ ਰਵਾਇਤੀ ਪਛਾਣ ਕਰਾਉਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਇਕ ਉਤਸੁਕਤਾ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਆਖਿਰ ਗਾਂਧੀ ਹੈ ਕੀ? 

ਫ਼ਿਲਮ 'ਚ ਕਹਾਣੀ ਭੂਤਕਾਲ 'ਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ 'ਚ ਗਾਂਧੀ ਦਾ ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ 'ਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਰੇਲਗੱਡੀ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕਰ ਰਹੇ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਬੇਖ਼ਬਰ ਹਨ ਕਿ ਆਉਣ ਵਾਲਾ ਵਕਤ ਕੀ ਤੈਅ ਕਰਨ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਹਿਲੇ ਦਰਜੇ ਦੀ ਟਿਕਟ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਧੱਕੇ ਮਾਰ ਕੇ ਰੇਲਗੱਡੀ ਤੋਂ ਲਾਹ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਉਹ ਇਤਿਹਾਸਕ ਬੀਜ ਸੀ ਜੋ ਗਾਂਧੀ ਦਾ ਮਹਾਤਮਾ ਤੱਕ ਪੁੱਜਣ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਪੜਾਅ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹੋ ਘਟਨਾ ਸੀ ਜੋ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਯਥਾਰਥ ਦੇ ਕੌੜੇ ਸੱਚ ਨਾਲ ਪਛਾਣ ਕਰਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਹੋ ਘਟਨਾ ਸੀ ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਪਣੀ ਸੱਭਿਅਤਾ ਦੇ ਗੌਰਵ ਨੂੰ ਲੱਭਣ ਲਈ ਹੰਭਲਾ ਮਾਰਿਆ। ਅਫ਼ਰੀਕਾ 'ਚ ਰੰਗ ਭੇਦ ਭਾਵ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜ਼ੁਲਮ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ ਉਸ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਗਾਂਧੀ ਪੂਰੇ ਜੁਝਾਰੂ ਹੋ ਕੇ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋ ਗਏ।

ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ 'ਚ ਕਾਲੇ ਆਦਮੀ ਲਈ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਗੋਰਿਆਂ ਦੀ ਕਲੋਨੀ 'ਚ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪਾਸ ਜ਼ਰੂਰ ਲਵੇ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਉਂਗਲੀਆਂ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਵੀ ਦੇਵੇ। ਇਹੋ ਨਹੀਂ ਜਨਰਲ ਸਮਟਸ ਦਾ ਨਵਾਂ ਕਾਨੂੰਨ ਤਾਂ ਹੋਰ ਵੀ ਅਪਮਾਨ ਭਰਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਕਾਨੂੰਨ ਮੁਤਾਬਕ ਇਸਾਈ ਰਵਾਇਤ ਬਾਹਰ ਕੀਤਾ ਵਿਆਹ ਗ਼ੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕਾਨੂੰਨੀ ਕਾਰਣ ਦਾ ਬਹਾਨਾ ਲੈ ਕੇ ਸਿਪਾਹੀ ਘਰ 'ਚ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋ ਕੇ ਤਲਾਸ਼ੀ ਲੈ ਸਕਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਕੋਈ ਲਿਖਤੀ ਆਗਿਆ ਜਾਂ ਹੋਰ ਆਗਿਆ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਸੀ।

ਗਾਂਧੀ ਦਾ ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ 'ਚ ਕਿੰਝ ਦਾ ਰਸੂਖ ਸੀ। ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਪੂਰੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਬਾਰੇ ਇਹ ਸਾਂਝ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਪਣੀਆਂ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ, ਆਪਣੇ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਅਸੂਲਾਂ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਉੱਪਰ ਰੱਖਿਆ ਸੀ। ਇਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ 'ਚ ਗਾਂਧੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਤਨੀ (ਕਸਤੂਰਬਾ ਗਾਂਧੀ) 'ਚ ਪਖਾਨਾ ਸਾਫ਼ ਕਰਨ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਬਹਿਸ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਦੌਰਾਨ ਕਸਤੂਰਬਾ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਮਨ੍ਹਾ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਦੌਰਾਨ ਗਾਂਧੀ ਦਾ ਮਤ ਇਹ ਹੈ ਕਿ,ਗੱਲ ਪਖ਼ਾਨਾ ਸਾਫ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਨਹੀਂ, ਗੱਲ ਸਿਧਾਂਤ ਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਦੇ ਮਾਇਨੇ ਇਹ ਹਨ ਕਿ ਇੰਝ ਕਰਨ ਤੇ ਸਮਾਨਤਾ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋਵੇਗਾ, ਜਿਸ 'ਚ ਉੱਚੇ-ਨੀਵੇਂ ਦਾ ਫ਼ਰਕ ਖ਼ਤਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੰਮ ਦੇ ਮਾਇਨੇ ਕੰਮ ਹੀ ਲੱਗਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਇਹ ਮਨ ਨੂੰ ਸਮਝ ਆ ਜਾਵੇ ਕਿ ਕੋਈ ਕੰਮ ਵੱਡਾ ਛੋਟਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਸਮਾਨਤਾ ਦਾ ਅਰਥ ਨਿਖ਼ਰ ਕੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਇੰਝ ਗਾਂਧੀ ਅਤੇ ਕਸਤੂਰਬਾ ਦੀ ਸਾਂਝ ਦਾ ਵਰਨਣ ਦਿਲਚਸਪ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਇਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ 'ਚ ਗਾਂਧੀ ਅਤੇ ਕਸਤੂਰਬਾ ਵਿਆਹ ਦੇ ਅਰਥ ਇਕ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਪੱਤਰਕਾਰ ਨੂੰ ਦੱਸ ਰਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਆਗਮਨ ਤੇ ਮੁੰਬਈ 'ਚ 1914 ਈ. ਨੂੰ ਕਸਤੂਰਬਾ ਦੀ ਗਾਂਧੀ ਪ੍ਰਤੀ ਸ਼ਰਧਾ ਭਰੇ ਬਿਆਨ ਦੋਵਾਂ ਵਿਚਲੀ ਸਾਂਝ ਦਾ ਹੋਰ ਵਧੇਰੇ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਗਾਂਧੀ ਫ਼ਿਲਮ 'ਚ ਗਾਂਧੀ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਪਰਿਵਾਰਕ ਸਾਂਝ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਪੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਫ਼ਿਲਮ 'ਚ ਗਾਂਧੀ ਦਾ ਚਿੱਤਰਣ ਸਿਰਫ਼ ਮਹਾਤਮਾ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਤੋਂ ਇਕ ਰਾਸ਼ਟਰ ਪ੍ਰਤੀ ਉਸਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਹੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਪ੍ਰਤੀ ਉਸਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨੂੰ ਸਮੇਟਣਾ ਫ਼ਿਲਮ 'ਚ ਭਟਕਾਅ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਮੂਲ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਫ਼ਿਲਮ ਆਪਣੇ ਉਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਸਫ਼ਲ ਰਹੀ ਹੈ। 

ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪੱਖ ਗਹਿਰੇ ਅਧਿਐਨ 'ਚੋਂ ਨਿਕਲੇ ਹਨ। ਫ਼ਿਲਮ 'ਚ ਅਸਲ ਬਿਰਤਾਂਤ ਜਿਉਂ ਦੇ ਤਿਉਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਕਾਰਜ ਖੇਤਰ 'ਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਦਰੀ ਚਾਰਲੀ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਵੀ ਅਹਿਮ ਰਿਹਾ ਹੈ ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਉਭਾਰਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ 'ਚ ਉਹ ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀ ਅਤੇ ਜ਼ੁਲਮ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਪਾਦਰੀ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਬਾਈਬਲ ਦੀ ਨਿਊ ਟੇਸਟਾਮੇਟ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕੋਈ ਤੁਹਾਡੇ ਇੱਕ ਗੱਲ ਦੇ ਥੱਪੜ ਮਾਰੇ ਤਾਂ ਦੂਸਰਾ ਗੱਲ ਅੱਗੇ ਕਰੋ, ਇਸਦਾ ਅਰਥ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇੰਝ ਕਰਨ ਤੇ ਦੁਸ਼ਮਨ ਦਾ ਸੁਭਾਅ ਇੱਕ ਦਿਨ ਨਰਮ ਪਏਗਾ। ਅਸਲ 'ਚ ਈਸਾ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਬੁਰਾਈ, ਜ਼ੁਲਮ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਨਿਰਭੈ ਹੋ ਕੇ ਨਿਡਰਤਾ, ਦਲੇਰੀ ਨਾਲ ਖੁਸ਼ੀ ਸੰਗ ਕਰੋ, ਇਸ ਨਾਲ ਮਾਨਵ ਸੁਭਾਅ 'ਚ ਬਦਲਾਅ ਆਵੇਗਾ। ਗਾਂਧੀ ਦਰਸ਼ਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਧਰਮਾਂ ਦੀ ਸਾਂਝੀ ਵਾਰਤਾ ਦਾ ਰੂਪ ਹੈ, ਜਿਸ 'ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਸੀ ਕਿ ਗੀਤਾ। ਬਾਈਬਲ, ਕੁਰਾਣ ਸਭ ਸੱਚ ਦਾ ਰਾਹ ਦੱਸਦੇ ਹਨ, ਸਾਰਿਆਂ ਦਾ ਮਨੋਰਥ ਆਪਣੇ ਵਰਗਾ ਹੀ ਆਪਣੇ ਗੁਆਂਢੀ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਕਰਨ 'ਚ ਹੈ। 

ਗਾਂਧੀ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਸੀ ਕਿ ਮੇਰਾ ਵਿਰੋਧ ਕਿਸੇ ਵਰਗ ਜਾਂ ਸਮੁਦਾਇ ਨਾਲ ਨਹੀਂ, ਮੇਰਾ ਵਿਰੋਧ ਤਾਂ ਜ਼ੁਲਮ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਤਾਂ ਸਭ ਨੂੰ ਇੱਕ ਜੁੱਟ ਹੋ ਚੱਲਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਪੱਤਰਕਾਰ 'ਦੀ ਨਿਊਯਾਰਕ ਟਾਈਮਜ਼' ਦੇ ਮਿਸਟਰ ਵਾਲਕਰ ਅੱਗੇ ਰੱਖੇ ਸਨ। ਵਾਲਕਰ ਰਾਹੀਂ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਹਰ ਕੋਨੇ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਇਆ। ਫ਼ਿਲਮ 'ਚ ਵਾਲਕਰ ਅਤੇ ਗਾਂਧੀ ਵਾਰਤਾ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਨਬਜ਼ ਫੜ੍ਹਨ 'ਚ ਸਹਾਇਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪਖਾਨੇ ਸਾਫ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ, ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ 'ਚ ਟਾਲਸਟਾਏ ਆਸ਼ਰਮ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਖਾਨਾਂ 'ਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾੜੀ ਹਾਲਤ ਬਾਰੇ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਖੂਬ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਜੋ ਫਿਲਮ ਦਾ ਆਧਾਰ ਹੋਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਗਾਂਧੀ ਦਾ ਦਰਸ਼ਨ ਆਤਮ ਸਨਮਾਨ ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਵਿਚਾਰ ਦੀ ਪੁਖਤਗੀ ਸਾਨੂੰ ਉਦੋਂ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਹ ਅਫ਼ਰੀਕਾ 'ਚ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕਰਨ ਦੌਰਾਨ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।“ਸੰਘਰਸ਼ ਅਹਿੰਸਾ ਰਾਹੀਂ ਜਾਰੀ ਰਹੇਗਾ,ਉਹ ਮੈਨੂੰ ਮਾਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਇੰਝ ਕਰਨ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੇਰੀ ਲਾਸ਼ ਮਿਲੇਗੀ ਪਰ ਹੁਕਮ ਬਰਦਾਰੀ ਨਹੀ।“ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਦੂਜੀ ਪਾਰੀ ਭਾਰਤ ਆਗਮਨ ਤੋਂ 1941 ਈ. ਨੂੰ ਮੁੰਬਈ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਗਾਂਧੀ ਸੋਚ ਤੇ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੇ ਗੋਪਾਲ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਗੋਖਲੇ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਰਿਹਾ ਹੈ।ਗਾਂਧੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਸਿਆਸੀ ਗੁਰੂ ਮੰਨਦੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਵਿਚਾਰ ਹੀ ਗੋਖਲੇ ਨੇ ਦਿੱਤਾ। ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦਾ ਦਰਸ਼ਨ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। 

ਫਿਲਮ 'ਚ ਮੁਹੰਮਦ ਅਲੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਰੋਸ਼ਨੀ 'ਚ ਨਹੀਂ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ। 1906 ਈ. 'ਚ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇਤਿਹਾਸ ਗਵਾਹ ਹੈ ਕਿ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਭਾਰਤ ਦੀ ਅਜ਼ਾਦੀ 'ਚ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਣ ਲਈ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿੱਚ ਰਿਹਾ ਹੈ। 1935ਈ. ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਦਾ ਰੁਖ ਬਦਲਦਾ ਹੈ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇੰਝ ਕਰਨ ਦਾ ਆਧਾਰ ਕਿੰਝ ਤਿਆਰ ਹੋਇਆ ਇਸ ਬਾਰੇ ਫ਼ਿਲਮ 'ਚ ਕੁਝ ਕਮੀ ਜ਼ਰੂਰ ਜਾਪੀ। ਕਿਉਂਕਿ ਭਾਰਤੀ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੰਗਰਾਮ ਦੀ ਗਾਥਾ 'ਚ ਜਿਨਹਾ ਤੇ ਗਾਂਧੀ ਭੂਮਿਕਾ, ਦੋਵਾਂ ਦੀ ਸਾਂਝ ਅਤੇ ਫਿਰ ਦੋਹਾਂ ਦੇ ਅਲਗਾਵ ਤੋਂ ਹੀ ਭਾਰਤੀ ਅਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਦਸ਼ਾ ਤੇ ਦਿਸ਼ਾ ਤੈਅ ਹੋਈ ਸੀ ਪਰ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੰਝ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਉਸ ਦਾ ਨਾਂ ਤਾਂ ਕੋਈ ਸਿਆਸੀ ਆਧਾਰ ਸੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕੋਈ ਸਿਆਸੀ ਸਮਝ ਸੀ।

ਇਹ ਗੱਲ ਬੇਸ਼ੱਕ ਔਖੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਗਾਂਧੀ ਫ਼ਿਲਮ 'ਚ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਸੀ ਪਰ ਗਾਂਧੀ ਦਾ ਕੁਝ ਪੱਖ ਹਮੇਸ਼ਾ ਜਿਨ੍ਹਾਂ, ਨਹਿਰੂ ਅਤੇ ਪਟੇਲ ਦੇ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੋਂ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਗਾਂਧੀ ਦਾ ਮਜ਼ਬੂਤ ਸਿਆਸੀ ਆਧਾਰ ਭਾਰਤ ਦੀ ਅਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਆਧਾਰ ਕਿਵੇਂ ਤਿਆਰ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਬਾਰੇ ਸਾਨੂੰ ਕਾਂਗਰਸ ਸੰਮੇਲਨ ਦੀ ਬੰਬਈ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਤੋਂ ਪਛਾਣ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਮੁਹੰਮਦ ਅਲੀ ਜਿਨਹਾ ਆਪਣਾ ਜੋਸ਼ੀਲੀ ਤਕਰੀਰ ਦੇ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਲੋਕੀ ਉੱਠ ਕੇ ਜਾਣ ਲੱਗ ਚੁੱਕੇ ਹਨ।  ਸਰਦਾਰ ਪਟੇਲ, ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਮੰਚ ਉੱਤੇ ਸਦਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਆਪਣੇ ਭਾਸ਼ਣ 'ਚ ਜਿਉਂ ਜਿਉਂ ਅੱਗੇ ਵੱਧਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਤਿਉਂ ਤਿਉਂ ਸੰਮੇਲਨ 'ਚ ਪਹੁੰਚੇ ਲੋਕ ਇਕਾਗਰਚਿਤ ਹੁੰਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ ਜੋ ਇੰਝ ਲੱਗਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਲੋਕਾਂ ਅੰਦਰ ਭਾਰਤ ਜਾਗ ਰਿਹਾ ਹ। ਸੰਮੇਲਨ 'ਚ ਗਾਂਧੀ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਘੁੰਮ ਕੇ ਦੇਖ ਚੁੱਕਾ ਹਾਂ ਤੇ ਸ਼ਾਇਦ ਪੂਰਾ ਵੇਖਣ ਲਈ ਕਈ ਵਰ੍ਹੇ ਲੱਗ ਜਾਣ, ਜਿੰਨੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਵੇਖਿਆ ਹੈ ਉਸ ਤੋਂ ਮੇਰੀ ਸੋਚ ਇਹ ਤੈਅ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਆਪਣੀ ਸਿਆਸੀ ਸੀਮਾ ਹੈ ਜੋ ਰੋਟੀ ਅਤੇ ਲੂਣ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੀ ਅਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਆਮ ਜਨਤਾ ਅਤੇ ਰਾਜਨੇਤਾ ਵਿਚਲੇ ਫ਼ਰਕ ਨੂੰ ਮਿਟਾਇਆ ਜਾਵੇ। ਭਾਰਤ ਦੀ ਦਸ਼ਾ ਇੰਝ ਤੈਅ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ ਕਿ ਰਾਜਨੇਤਾ ਦਿੱਲੀ 'ਚ  ਬੈਠੇ ਭਾਸ਼ਣ ਦੇਣ ਅਤੇ ਜਨਤਾ ਖੇਤਾਂ 'ਚ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਰਹੇ। ਭਾਰਤ ਦੀ ਅਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਇਹ ਸਮਝਣਾ ਪਵੇਗਾ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ 7 ਲੱਖ ਦੇਹਾਤੀ ਲੋਕ। ਸੋ ਇਸ ਲਈ ਸਾਡੀ ਦਿਸ਼ਾ ਇਸ ਪਾਸੇ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ  ਹੈ ਕਿ ਸਿਆਸੀ ਆਗੂ ਖੇਤਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਕਰਨ ਅਤੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀ ਬਣਨ ਤਾਂ ਹੀ ਲੋਕ ਅਵਾਜ਼ ਬੁਲੰਦ ਹੋਵੇਗੀ ਅਤੇ ਅਵਾਮ ਦਾ ਮੁਕੱਦਰ ਤੈਅ ਹੋਵੇਗਾ।

ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦਾ ਖੱਦਰਧਾਰੀ ਹੋਣਾ, ਬਿਨਾਂ ਕੱਪੜਿਆਂ ਦੇ ਫਿਰਨਾ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਤਕਲੀਫਾਂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਪਹੁੰਚਣਾ ਹੀ ਸੀ। ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪੂਰਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਗੌਰਵ ਨੂੰ ਸਮਝਾਇਆ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦਾ ਕਥਨ ਸੀ ਕਿ ਸਵਦੇਸੀ ਗਰਵ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰੇ ਅਤੇ ਅਹਿੰਸਾ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰੋ। ਜਿੱਥੇ ਅਨਿਆਂ ਹੈ ਉਥੇ ਵਿਰੋਧ ਕਰੋ ਪਰ ਇਹ ਤੈਅ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਵਿਰੋਧ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦਾ ਗਵਾਹ ਹੋਵੇ ਨਾ ਕਿ ਬਦਲੇ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਬਣੇ। ਗਾਂਧੀ ਦਾ ਬਾਪੂ ਦੇ ਰੂਪ 'ਚ ਆਰੰਭ ਬਿਹਾਰ ਦੇ ਚੰਪਾਰਨ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਲੋਕਾਂ ਮਹਾਤਮਾ ਕਹਿਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 13 ਅਪ੍ਰੈਲ 1939 ਨੂੰ ਅਸਹਿਯੋਗ ਅੰਦੋਲਨ ਚਲਾਇਆ ਗਿਆ।ਇਹ ਅੰਦੋਲਨ ਐਂਟੀ ਟੈਰਾਰਿਸਟ ਐਕਟ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸੀ,ਜਿਸ ਰਾਹੀਂ ਬਿਨਾਂ ਮੁਕੱਦਮਾ ਸ਼ੱਕ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਹੀ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਸੀ।ਉਸ ਸਮੇਂ ਮੇਟਗੇਊ ਚੇਮਸਫੋਰਡ ਸੁਧਾਰ ਕਾਨੂੰਨ ਵੀ ਆਇਆ ਜਿਸ ਦੀ ਮੁਖ਼ਾਲਫਤ ਕਰਨਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸੀ।ਉਸ ਸਮੇਂ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਗਾਂਧੀ ਨਾਲ ਹੋ ਤੁਰੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਕੱਪੜੇ ਦਾ ਬਹਿਸ਼ਕਾਰ ਕਰ ਸਵਦੇਸੀ ਕੱਪੜੇ ਦੀ ਇੱਜ਼ਤ ਨੂੰ ਬੁਲੰਦ ਕੀਤਾ।ਉਸੇ ਦੂਸਰੋ ਕੇ ਦੁੱਖ ਕੋ ਅਪਣਾ ਸਮਝੋ, ਭੇਦਭਾਵ ਛੋਡੋ, ਨਮਰਤਾ ਸੇ ਰਹੋ ਇਸ ਭਜਨ ਦੇ ਮਾਇਨੇ ਮੈਨੂੰ ਹੁਣ ਆ ਕੇ ਸਮਝ ਆਏ ਹਨ। ਗਾਂਧੀ ਦਾ ਅਜ਼ਾਦੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਸਿਰਫ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਮੁਖ਼ਾਲਫਤ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਇਹ ਭਾਰਤ ਅੰਦਰ ਪੈਦਾ ਹੋਈਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ 'ਚ ਅਛੂਤਾਂ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਵੀ ਸੀ। ਜਿਸ ਦਾ ਇਸ਼ਾਰਾ ਫਿਲਮ ਵਿੱਚ ਕਸਤੂਰਬਾ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਸਿੱਖਿਆਤਕਾਰ ਤੋਂ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। 13 ਅਪ੍ਰੈਲ 1939 ਨੂੰ ਸਵਿਨਯ ਅੱਵਗਿਆ ਅੰਦੋਲਨ ਚਲਾਇਆ। ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਉਨ੍ਹਾਂ ਹਕੂਮਤ ਨੂੰ ਭਜਾਉਣਾ 'ਚ ਲਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ 500 ਮੀਲ ਦੀ ਪੈਦਲ ਯਾਤਰਾ ਕਰਕੇ ਡਾਂਡੀ ਨਾਮਕ ਸਥਾਨ ਤੇ ਨਮਕ ਬਣਾਇਆ। ਉਸ ਵਕਤ ਨਮਕ ਬਣਾਉਣਾ ਗ਼ੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਅਧੀਨ ਸੀ। ਨਮਕ ਬਣਾਉਣ ਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਦਾ ਕਾਰਗਰ ਹਥਿਆਰ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ।

ਨਮਕ ਬਣਾਉਣ ਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਲਿਆ।ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝ ਆਉਣ ਲੱਗਾ ਕਿ ਇਹ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਮਜ਼ਾਕ ਬਣ ਰਿਹਾ ਹੈ।ਇਸ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ 90000 ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 1 ਲੱਖ ਦੇ ਲੱਗਭਗ ਲੋਕ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਲਏ ਗਏ।ਇਸ ਅੰਦੋਲਨ ਦਾ ਕੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸੀ ਇਸ ਦਾ ਫਿਲਮਾਂਕਣ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਅੰੰਦਾਜ਼ 'ਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਆਧਾਰ ਪੁਖ਼ਤਾ ਕਰਨ ਲਈ ਇਤਿਹਾਸਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਦੇ ਰੂਪ 'ਚ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।'ਦੀ ਨਿਊਯਾਰਕ ਟਾਈਮਜ਼' ਤੇ ਬੀ.ਬੀ.ਸੀ. ਦੁਆਰਾ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ-ਸਿਲਸਿਲਾ ਚਲਦਾ ਰਿਹਾ,ਪੁਲਿਸ ਲਾਠੀਆਂ ਵਰ੍ਹਾਉਂਦੀ ਰਹੀ ਪਰ ਦੇਸ਼-ਵਾਸੀਆਂ ਦਾ ਹੌਸਲਾ ਨਾ ਟੁੱਟਿਆ ਅਤੇ  ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਗਰੂਰ ਜ਼ਰੂਰ ਟੁੱਟ ਗਿਆ।ਇੰਝ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਚੁਨੌਤੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੱਥਾਂ ਤੇ ਫਿਲਮ ਅੱਗੇ ਵੱਧਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦੀ ਖੁਦਮੁਖਤਾਰੀ ਤੈਅ ਕਰਨ ਲਈ ਪਹਿਲਾਂ ਗੋਲਮੇਜ਼ ਸੰਮੇਲਨ ਦਾ ਵਰਣਨ ਹੈ।ਜਿਸ ਦੌਰਾਨ ਗਾਂਧੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਵੈਨਸੇ ਮੈਕਡੋਨਾਲਡ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕਰਦੇ ਹਨ।ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਨਾਟਕਕਰਮੀ ਜਾਰਜ ਬਰਨਾਡ ਸ਼ਾਅ ਅਤੇ ਚਾਰਲੀ ਚੈਪਲਿਨ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਵੱਲ ਵੀ ਫਿਲਮ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦੀ ਹੈ।ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਲੰਕਸ਼ਾਯਰ ਵਿੱਚ ਕੱਪੜਾ ਮਿਲ ਦਾ ਦੌਰਾ ਵੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

ਫਿਲਮ ਦਾ ਅਗਲਾ ਘਟਨਾਕ੍ਰਮ 1942 ਈ. ਦਾ ਹੈ।ਜਦੋਂ ਭਾਰਤ ਛੱਡੋ ਅੰਦੋਲਨ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਅੰਦੋਲਨ ਦੀ ਰੂਪ ਰੇਖਾ ਨੂੰ ਬਹੁਤਾ ਬਿਆਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਇਹ ਅੰਦੋਲਨ ਮੀਲ ਪੱਥਰ ਸੀ,ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਰੋ ਜਾਂ ਮਰੋ ਦਾ ਨਾਅਰਾ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਜੁੱਟ ਹੋਣ ਦਾ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਫਿਲਮ ਵਿੱਚ 1942 ਦੀ ਗਾਂਧੀ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਦਾ ਹੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਹੈ।ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਨਹਿਰੂ ਦੇ ਅਹਿਮਦਨਗਰ ਜੇਲ੍ਹ 'ਚ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਦਾ ਇਸ਼ਾਰਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮਹਾਤਮਾ ਦਾ ਆਗਾ ਖਾਂ ਜੇਲ੍ਹ 'ਚ ਨਜ਼ਰਬੰਦ ਕਰਨ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਵਲੀ ਹੈ।ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਗਾਂਧੀ ਨਾਲ ਪੱਤਰਕਾਰ ਮਾਗਰੇਟ ਬਾਰਕ ਵਾਹੀਟ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਮਾਗਰੇਟ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਰਸਾਲਾ ਲਾਈਫ ਦੀ ਪੱਤਰਕਾਰ ਸੀ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਗਾਂਧੀ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਦੱਸਦੇ ਹਨ-“ਅਜ਼ਾਦੀ ਮਿਲਨੀ ਤਾਂ ਯਕੀਨਨ ਹੈ ਸੋ ਹੁਣ ਅਰਥਵਾਨ ਗੱਲ ਇਹ ਰਹਿ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਅਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਰੂਪ ਕੀ ਹੋਵੇਗਾ।“

ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਹ ਭਾਰਤ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਕਿਸ ਪਾਸੇ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਗੱਲ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਦੱਸਦੇ ਹਨ-“ਸੁੱਖ ਬਾਹਰੀ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ,ਸੁੱਖ ਸਿਰਫ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਲੋਕ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਹਨ ਸੋ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਵਦੇਸੀ  ਨੂੰ ਹੁੰਗਾਰਾ ਦੇਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਜਾਤੀ ਹੁਨਰਾਂ ਨੂੰ ਹੁੰਗਾਰਾ ਮਿਲੇ ਇਹੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗਰੀਬੀ ਮਿਟਾਉਣ ਦਾ ਕਾਰਗਰ ਹੱਲ  ਹੋਵੇਗਾ।ਆਦਮੀ ਦੀ ਗਰੀਬੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਹਿੰਸਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।ਰਚਨਾਤਮਕ  ਕੰਮ ਹੀ ਅਹਿੰਸਾ ਹੈ।ਪੱਛਮ ਦੇ ਤੌਰ ਤਰੀਕੇ ਤਰੱਕੀ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੇ।ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹੁਨਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਹੀ ਤਰੱਕੀ ਦੇ ਰਾਹ ਲੱਭਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ।“
ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਮੁਹੰਮਦ ਅਲੀ ਜਿਨਹਾ ਦੀ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਹਮਾਇਤ ਅਤੇ ਹਮਾਇਤ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਕੀਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਪ੍ਰਤੀ ਡਰ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਵੀ ਕੀਤਾ ਹੈ।1947 ਦੇ ਅਜ਼ਾਦੀ ਵੇਲੇ ਦੇ ਹਾਲਾਤ ਅਤੇ ਉਸ ਦੌਰਾਨ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਨਜ਼ਰ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸੁਲਝੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਦੁਆਰਾ ਬੁਣਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਵਿਭਾਜਨ ਪ੍ਰਤੀ ਮੁਖ਼ਾਲਫਤ ਅਤੇ ਦੂਸਰੇ ਸਿਆਸੀ ਆਗੂਆਂ ਵਿਚਲੀ ਜੁਗਲਬੰਦੀ ਨੇ ਬੇਸ਼ੱਕ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪੈਨੀ ਨਜ਼ਰ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।ਹਿੰਦੂ ਸੰਗਠਨਾਂ ਦਾ ਰੋਸ ਅਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਕੀਤੇ ਉਪਕਾਰ ਨੂੰ ਮਹਿਜ ਅੱਖਾਂ ਅੱਗੋਂ ਕੱਢਿਆ ਹੈ।ਪਰ ਅਜ਼ਾਦੀ ਵੇਲੇ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਨੂੰ ਇੱਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬਤ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕੀ ਕੌਸ਼ਲ ਤੋਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

ਅਜ਼ਾਦੀ ਸਮੇਂ ਗਾਂਧੀ ਆਪਣੇ ਆਸ਼ਰਮ 'ਚ ਬੈਠੇ ਚਰਖੇ 'ਤੇ ਸੂਤ ਕੱਤ ਰਹੇ ਹਨ,ਦੂਰ ਤੱਕ ਸਮੁੰਦਰ ਸ਼ਾਂਤ ਹੈ ਅਤੇ ਨੇੜੇ ਝੰਡੇ ਵਾਲਾ ਪੋਲ ਖਾਲੀ ਹੈ ਜਿਸ ਤੇ ਕੋਈ ਝੰਡਾ ਨਹੀਂ ਝੂਲ ਰਿਹਾ ਕਿਉਂ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੁਫ਼ਨਾ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵੰਡ 'ਚ ਨਹੀਂ ਦੋਵਾਂ ਦੇ ਇਕੱਠ ਵਿੱਚ ਸੀ। ਫਿਲਮ ਇਸ ਗੱਲ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਗਾਂਧੀ ਆਪਣੇ ਅਖ਼ੀਰੀ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਇਕੱਲੇ ਪੈ ਗਏ ਸਨ।ਹੁਣ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵੀ ਘੱਟ ਰਿਹਾ ਸੀ ਅਤੇ ਲੋਕੀ ਵੰਡ ਲਈ ਅਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ ਤਰਫ਼ਦਾਰੀ ਕਾਰਣ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਸੂਰਵਾਰ ਮੰਨਦੇ ਸਨ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਗਾਂਧੀਵਾਦੀ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਅਣਹੋਂਦ ਦਾ ਅਜੋਕੇ ਜ਼ਮਾਨੇ ਵਿਚ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਉਹ ਤਾਂ 1947 'ਚ ਹੀ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਸਾਰ ਗਵਾ ਚੁੱਕੇ ਸਨ।ਵੱਡੇ ਸਿਆਸੀ ਆਗੂ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੁੰਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ।ਕਿਉਂ ਕਿ ਹੁਣ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਖੇਡ ਅਜ਼ਾਦੀ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਸੀ,ਹੁਣ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਜੰਗ ਅਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਤੇ ਕੂਟਨੀਤੀ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਅਤੇ ਗਾਂਧੀਵਾਦ ਵਿਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਸੀ।ਉਸ ਵਕਤ ਦੇ ਕਲਕੱਤਾ ਦੰਗੇ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਾਲਤ ਇਸ ਗੱਲ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਵੰਡ ਦੀ ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਭੁੱਲ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਕੌਣ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੈ ਇਸ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲੱਭਣੇ ਸੌਖੇ ਨਹੀਂ।

ਹਿੰਦੂ ਸੰਗਠਨ ਅਤੇ ਆਰ.ਐਸ.ਐਸ.ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਕੋਈ ਇੱਕ ਦਿਨਾਂ ਵਿਉਂਤਬੰਧੀ ਨਹੀਂ ਸੀ।ਫਿਲਮ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਵੇਖਣ ਤੇ ਇਸ ਗੱਲ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਨੱਥੂ ਰਾਮ ਗੋਡਸੇ ਆਸ਼ਰਮ ਵਿੱਚ, ਕਲਕੱਤਾ ਵਿੱਚ ਗਾਂਧੀ ਮਗਰ ਸੀ ਅਤੇ ਅੰਤ ਬਿਰਲਾ ਹਾਊਸ ਵਿੱਚ ਗੋਲੀ ਮਾਰਨ ਦੇ ਅੰਜਾਮ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ।ਕਲਕੱਤਾ 'ਚ ਇੱਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਵਿਚ ਗਾਂਧੀ ਸਾਹਮਣੇ 'ਨਾਹਰੀ' ਨਾਮਕ ਵਿਅਕਤੀ ਕਬੂਲ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸਦੇ ਛੋਟੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਇਸ ਲਈ ਉਹਨੇ ਵੀ ਛੋਟੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਬੱਚੇ ਦਾ ਕਤਲ ਕੀਤਾ ਹੈ ਤਾਂ ਗਾਂਧੀ ਉਸ ਨੂੰ ਇਸ ਭੁੱਲ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਣ ਲਈ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇੱਕ ਮੁਸਲਮਾਨ ਬੱਚਾ ਗੋਦ ਲਵੇ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਉਸ ਆਬੋ-ਹਵਾ ਵਿਚ ਕਰੋ।ਇਹ ਗਾਂਧੀਵਾਦ ਦਾ ਉਹ ਅਧਿਆਤਮਕ ਦਰਸ਼ਨ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਏਕਤਾ ਦੇ ਅਰਥ ਲੱਭਣ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।ਅਖੀਰੀ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਜਾਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਵੀ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਮੀਰਾਬੇਣ ਮੁਤਾਬਕ ਉਹ ਆਖ਼ਰੀ ਸਮੇਂ ਇਹ ਮੰਨਦੇ ਸਨ ਕਿ ਉਹ ਚੰਗੇ ਸਿਪਾਹੀ ਸਾਬਤ ਨਹੀਂ ਹੋਏ। ਅੰਤ ਫਿਲਮ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਉਥੇ ਆ ਕੇ ਮੁਕਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੋਂ ਫਿਲਮ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮੀਰਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਸੀ-“ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਨੇ ਜਦੋਂ ਵੀ ਘੇਰਿਆ ਤਾਂ ਇਤਿਹਾਸ ਗਵਾਹ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਸੱਚ ਤੇ ਪਿਆਰ ਦੀ ਹਮੇਸ਼ਾ ਜਿੱਤ ਹੋਈ ਹੈ।ਧਰਤੀ ਉਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਤਿਆਰੇ ਅਤੇ ਸਿਤਮਗਰ ਹੋਏ ਤੇ ਲੱਗਿਆ ਕਿ ਉਹ ਜਿੱਤ ਜਾਣਗੇ ਪਰ ਉਹ ਇੱਕ ਦਿਨ ਮਿਟ ਗਏ।“

ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਸਮਝਨ ਦਾ ਇੱਕ ਜਜ਼ਬਾ ਵੀ ਹੈ ਤੇ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਗਾਲ ਕੱਢਣ ਦੀ ਇੱਕ ਰਵਾਇਤ ਵੀ ਹੈ।ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਤਮਾਮ ਵੱਡੇ ਫਲਸਫਿਆਂ 'ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੀ ਸਰਜ਼ਮੀਨ ਤੋਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਪਰਾਏ ਹੋਏ ਹਨ ਤੇ ਦੂਸਰੀ ਸਰਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰੇ ਬਣੇ ਹਨ।ਕਾਰਲ ਮਾਰਕਸ ਜਰਮਨ 'ਚ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਦਾਸ ਕੈਪੀਟਲ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਪਰ ਉਹਦੇ ਫਲਸਫੇ ਦੀ ਸਰਜ਼ਮੀਨ ਜਰਮਨ ਨਾ ਹੋਕੇ ਹੋਰ ਦੇਸ਼ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹਨ।ਗਾਂਧੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨਾਲ ਵੀ ਕੁਝ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਹੈ।ਸਿਨੇਮਾ ਯੂਰੋਪ 'ਚ ਪੈਦਾ ਜ਼ਰੂਰ ਹੋਇਆ ਹੈ ਪਰ ਉਹਦੀ ਅਜੋਕੀ ਹੋਂਦ ਅਮਰੀਕਾ 'ਚ ਵਧੇਰੇ ਪ੍ਰਗਤੀ 'ਚ ਹੈ।ਕ੍ਰਿਕੇਟ ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੀ ਦੇਣ ਹੈ, ਹਾਕੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਦੇਣ ਹੈ ਪਰ ਆਪਣਾਪਣ ਦੂਜੀ ਜ਼ਮੀਨ 'ਤੇ ਵਧੇਰੇ ਹੈ।ਅਜਿਹੀਆਂ ਤਮਾਮ ਚੀਜ਼ਾਂ 'ਚ ਜਦੋਂ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਵਾਟਸਨ ਤੇ ਸਿੰਘ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਗਾਂਧੀ-ਅੰਡਰ ਕਰੋਸ ਐਗਜ਼ਿਮਨ ਹਨ ਤਾਂ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਗਾਂਧੀ ਹੱਕ ਦੀਆਂ ਵੀ ਹਨ।ਗਾਂਧੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਨਜ਼ਰ 'ਚ ਅਪਰਾਧੀ ਹੈ ਇਸ ਤੋਂ ਮੁਨਕਰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ।ਫਿਲਸਾਜ਼ਾਂ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਤੋਂ ਗਾਂਧੀ ਦਾ ਪੱਖ ਸਿਰਫ ਰਿਚਰਡ ਐਟਨਬਰੋ ਦੀ ਫਿਲਮ ਨਹੀਂ ਤੈਅ ਕਰਦੀ। ਇਸ ਲਈ ਲਗੇ ਰਹੋ ਮੁੰਨਾਬਾਈ,ਹੇ ਰਾਮ,ਰੋਡ ਟੂ ਸੰਗਮ,ਦੀ ਮੇਕਿੰਗ ਆਫ ਦੀ ਮਹਾਤਮਾ,ਗਾਂਧੀ ਮਾਈ ਫਾਦਰ ਵਰਗੀ ਤਮਾਮ ਫਿਲਮਾਂ ਅਧਿਐਨ 'ਚ ਲਿਆਉਣੀਆਂ ਪੈਣਗੀਆਂ।ਪਰ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੇ ਕੁਝ ਚੰਗੇ ਅੰਸ਼ ਅਜੋਕੀ ਨਿਊਕਲੀਅਰ ਬੰਬਾਂ ਦੀ ਦੁਨੀਆਂ 'ਚ ਵਿਚਾਰਨਯੋਗ ਤਾਂ ਬਣਦੇ ਹਨ। 
ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਕਾਹਲੋਂ

  • Mahatma Gandhi
  • film
  • Sir Richard Attenborough
  • ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ
  • ਫ਼ਿਲਮ
  • ਸਰ ਰਿਚਰਡ ਐਟਨਬਰੋ

ਹਰੀਸ਼ ਰਾਵਤ ਦੇ ਸਿੱਧੂ ਵੱਲ ਝੁਕਾਅ ਸਬੰਧੀ ਕੈਪਟਨ ਖੇਮੇ 'ਚ ਹਲਚਲ!

NEXT STORY

Stories You May Like

  • rahul gandhi narendra modi birthday
    55 ਸਾਲ ਦੇ ਹੋਏ ਰਾਹੁਲ ਗਾਂਧੀ, PM ਮੋਦੀ ਨੇ ਦਿੱਤੀ ਜਨਮ ਦਿਨ ਦੀ ਵਧਾਈ
  • bjp  s social media handle
    BJP ਦੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਹੈਂਡਲ ’ਤੇ ਹਿਟਲਰ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਤੁਲਨਾ, FIR ਦਰਜ
  • sonia gandhi hospital discharge
    ਸੋਨੀਆ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਹਸਪਤਾਲ ਤੋਂ ਮਿਲੀ ਛੁੱਟੀ, ਪੇਟ 'ਚ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ ਕਾਰਨ ਹੋਈ ਸੀ ਦਾਖ਼ਲ
  • sonia gandhi  s big statement  iran
    ਸੋਨੀਆ ਗਾਂਧੀ ਦਾ ਵੱਡਾ ਬਿਆਨ : ਈਰਾਨ ਪੁਰਾਣਾ ਦੋਸਤ, ਭਾਰਤ ਦੀ ਚੁੱਪ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰ ਰਹੀ
  • rahul gandhi  puri temple stampede
    ਪੁਰੀ 'ਚ ਮੰਦਰ ਨੇੜੇ ਮਚੀ ਭਾਜੜ ਦੀ ਘਟਨਾ ਬਹੁਤ ਦੁਖਦ: ਰਾਹੁਲ ਗਾਂਧੀ
  • bjp rss english rahul gandhi
    BJP-RSS ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ ਕਿ ਗਰੀਬ ਬੱਚਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਿੱਖੇ : ਰਾਹੁਲ ਗਾਂਧੀ
  • sonia gandhi speaks on iran israel war  relations
    ਈਰਾਨ-ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਜੰਗ 'ਤੇ ਬੋਲੀ  ਸੋਨੀਆ ਗਾਂਧੀ, ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਸਬੰਧ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੇ ਡੂੰਘੇ
  • big statement by bjp candidate jeevan gupta
    ਲੁਧਿਆਣਾ ਜ਼ਿਮਨੀ ਚੋਣ ਦੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ਵਿਚਾਲੇ ਭਾਜਪਾ ਉਮੀਦਵਾਰ ਜੀਵਨ ਗੁਪਤਾ ਦਾ ਵੱਡਾ ਬਿਆਨ
  • one year old child dies in family dispute
    ਪਰਿਵਾਰਕ ਝਗੜੇ ’ਚ ਇਕ ਸਾਲ ਦੇ ਬੱਚੇ ਦੀ ਮੌਤ
  • heavy rain alert in punjab till july 6
    ਪੰਜਾਬ 'ਚ 6 ਜੁਲਾਈ ਤੱਕ ਭਾਰੀ ਮੀਂਹ ਦਾ Alert! ਡਿੱਗ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਸਮਾਨੀ ਬਿਜਲੀ,...
  • hi tech checkpoints set up in jalandhar district of punjab
    ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਸ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ 'ਚ ਲੱਗ ਗਏ ਹਾਈਟੈੱਕ ਨਾਕੇ, ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ 'ਚ ਪੁਲਸ...
  • today s top 10 news
    ਪੰਜਾਬ ਕੈਬਨਿਟ 'ਚ ਵੱਡਾ ਫੇਰਬਦਲ ਤੇ 4 ਦਿਨ ਦੇ ਰਿਮਾਂਡ 'ਤੇ ਬਿਕਰਮ ਮਜੀਠੀਆ, ਅੱਜ...
  • good news direct flight to mumbai from adampur airport started
    ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਲਈ Good News, ਆਦਮਪੁਰ ਹਵਾਈ ਅੱਡੇ ਤੋਂ ਮੁੰਬਈ ਲਈ ਸਿੱਧੀ ਉਡਾਣ ਸ਼ੁਰੂ
  • father son cheated nri woman by making fake receipt
    Punjab: ਪਿਓ-ਪੁੱਤ ਦਾ ਹੈਰਾਨੀਜਨਕ ਕਾਰਾ! ਦੋ ਕਰੋੜ ਦੀ ਇੰਝ ਜਾਅਲੀ ਰਸੀਦ ਬਣਾ NRI...
  • rain turns into disaster in jalandhar city
    ਜਲੰਧਰ ਸ਼ਹਿਰ ’ਚ ਆਫ਼ਤ ਬਣੀ ਬਰਸਾਤ, ਸੀਵਰੇਜ ਜਾਮ ਤੇ ਸੜਕਾਂ ਕੰਢੇ ਬਣੇ ਚੈਂਬਰ ਸਾਫ਼...
  • girl dies tragically in road accident
    ਜਲੰਧਰ ਵਿਖੇ ਸਕਾਰਪੀਓ ਤੇ ਮੋਟਰਸਾਈਕਲ ਦੀ ਭਿਆਨਕ ਟੱਕਰ, ਕੁੜੀ ਦੀ ਦਰਦਨਾਕ ਮੌਤ
Trending
Ek Nazar
heavy rain alert in punjab till july 6

ਪੰਜਾਬ 'ਚ 6 ਜੁਲਾਈ ਤੱਕ ਭਾਰੀ ਮੀਂਹ ਦਾ Alert! ਡਿੱਗ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਸਮਾਨੀ ਬਿਜਲੀ,...

indian national charged in singapore

ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਜਹਾਜ਼ ਟੱਕਰ ਮਾਮਲੇ 'ਚ ਭਾਰਤੀ ਨਾਗਰਿਕ 'ਤੇ ਦੋਸ਼

kanishka attack indian born professor sharma honored in canada

ਕਨਿਸ਼ਕ ਹਮਲੇ 'ਚ ਪਤਨੀ ਅਤੇ ਧੀਆਂ ਗੁਆਉਣ ਵਾਲੇ ਭਾਰਤ 'ਚ ਜਨਮੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਸ਼ਰਮਾ...

painful accident in punjab

ਪੰਜਾਬ 'ਚ ਦਰਦਨਾਕ ਹਾਦਸਾ! ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਆਟੋ ਪਲਟਿਆ, ਮਚਿਆ ਚੀਕ-ਚਿਹਾੜਾ

chinese president not attend brics summit

ਚੀਨ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਸ਼ੀ ਜਿਨਪਿੰਗ ਬ੍ਰਿਕਸ ਸੰਮੇਲਨ 'ਚ ਨਹੀਂ ਹੋਣਗੇ ਸ਼ਾਮਲ

relationships with huge age gap are increasing in india

ਕਿਉਂ ਭਾਬੀਆਂ ਦੇ ਪਿਆਰ 'ਚ ਪੈਦੇ ਨੇ ਮੁੰਡੇ! ਕੋਈ ਵਿਆਹੀ ਤੇ ਕੋਈ 20 ਸਾਲ...

good news direct flight to mumbai from adampur airport started

ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਲਈ Good News, ਆਦਮਪੁਰ ਹਵਾਈ ਅੱਡੇ ਤੋਂ ਮੁੰਬਈ ਲਈ ਸਿੱਧੀ ਉਡਾਣ ਸ਼ੁਰੂ

minibus accident in afghanistan

ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ 'ਚ ਮਿੰਨੀ ਬੱਸ ਹਾਦਸੇ 'ਚ ਚਾਰ ਯਾਤਰੀਆਂ ਦੀ ਮੌਤ

paramount pay huge amount to us president

ਪੈਰਾਮਾਉਂਟ ਮੁਕੱਦਮੇ ਦੇ ਨਿਪਟਾਰੇ ਬਦਲੇ ਅਮਰੀਕੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਨੂੰ ਦੇੇਵੇਗਾ ਕਰੋੜਾਂ...

indonesia marriage compromise relationship few hours divorce puncak

850 ਡਾਲਰ 'ਚ ਵਿਆਹ, Honeymoon ਤੇ ਤਲਾਕ...! ਜਾਣੋਂ ਕਿੱਥੇ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ਇਹ...

former pm hasina sentenced

ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਾਬਕਾ PM ਸ਼ੇਖ ਹਸੀਨਾ ਨੂੰ ਸੁਣਾਈ ਗਈ ਸਜ਼ਾ

iranian president iaea

ਈਰਾਨੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਨੇ IAEA ਨਾਲ ਸਹਿਯੋਗ ਕੀਤਾ ਮੁਅੱਤਲ

navy gets new indigenous stealth frigate udaygiri

ਭਾਰਤੀ ਜਲ ਸੈਨਾ ਦੀ ਵਧੀ ਤਾਕਤ, ਮਿਲਿਆ ਨਵਾਂ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਸਟੀਲਥ ਫ੍ਰੀਗੇਟ ਉਦੈਗਿਰੀ

orders to strip citizenship of   naturalized citizens

ਅਮਰੀਕਾ 'ਚ 'ਨੈਚੁਰਲਾਈਜ਼ਡ ਨਾਗਰਿਕਾਂ' ਦੀ ਸਿਟੀਜਨਸ਼ਿਪ ਖੋਹਣ ਦੇ ਆਦੇਸ਼, ਢਾਈ...

chinese citizens accused of spying

ਅਮਰੀਕਾ 'ਚ ਦੋ ਚੀਨੀ ਨਾਗਰਿਕਾਂ 'ਤੇ ਜਾਸੂਸੀ ਕਰਨ ਦਾ ਦੋਸ਼

a serious cri sis may arise in punjab

ਪੰਜਾਬ 'ਚ ਪੈਦਾ ਹੋ ਸਕਦੈ ਗੰਭੀਰ ਸੰਕਟ ! ਇੱਟਾਂ ਵਾਲੇ ਭੱਠਿਆਂ ਦੇ ਰਾਹ ’ਚ...

weather department issues warning for many areas in punjab

ਪੰਜਾਬ 'ਚ ਮੌਸਮ ਵਿਭਾਗ ਵੱਲੋਂ ਕਈ ਇਲਾਕਿਆਂ ਲਈ ਵੱਡੀ ਚੇਤਾਵਨੀ, ਪੜ੍ਹੋ ਖ਼ਬਰ

angry daughter hits mother after asking her to study

ਪੰਜਾਬ: ਮਾਂ ਵੱਲੋਂ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਕਹਿਣ ’ਤੇ ਗੁੱਸੇ ’ਚ ਆਈ ਧੀ ਨੇ...

Daily Horoscope
    Previous Next
    • ਬਹੁਤ-ਚਰਚਿਤ ਖ਼ਬਰਾਂ
    • easily get australia uk work visa
      ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਅਤੇ UK 'ਚ ਕਾਮਿਆਂ ਦੀ ਭਾਰੀ ਮੰਗ, ਤੁਰੰਤ ਕਰੋ ਅਪਲਾਈ
    • bsf rajouri battalion apprehended pakistani
      ਘੁਸਪੈਠ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨਾਕਾਮ; ਫੌਜ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਨਾਗਰਿਕ ਨੂੰ ਕੀਤਾ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ
    • american tourists attacked with a knife and robbed  2 miscreants arrested
      ਅਮਰੀਕੀ ਸੈਲਾਨੀਆਂ 'ਤੇ ਚਾਕੂ ਨਾਲ ਹਮਲਾ ਕਰ ਕੀਤੀ ਲੁੱਟ-ਖੋਹ, ਪੁਲਸ ਐਨਕਾਊਂਟਰ...
    • 500 tariff will be imposed on india and china if they trade with russia
      ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਧਮਕੀ : ਰੂਸ ਨਾਲ ਵਪਾਰ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਭਾਰਤ ਤੇ ਚੀਨ 'ਤੇ ਲੱਗੇਗਾ 500...
    • cartridges recovered from hakim salauddin s house
      ਹਕੀਮ ਸਲਾਊਦੀਨ ਦੇ ਘਰੋਂ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦਾ ਜ਼ਖੀਰਾ ਬਰਾਮਦ
    • iran will soon make a nuclear bomb  un organization warns
      ਈਰਾਨ ਜਲਦੀ ਬਣਾ ਲਵੇਗਾ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਬੰਬ! ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਸੰਗਠਨ ਨੇ ਦਿੱਤੀ...
    • is railways going to implement new rules  now reservation chart
      ਕੀ ਰੇਲਵੇ ਨਵਾਂ ਨਿਯਮ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਜਾ ਰਿਹੈ? ਹੁਣ 8 ਘੰਟੇ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਰਿਜ਼ਰਵੇਸ਼ਨ...
    • hpv key factor for rise in cancer cases among indian youth
      ਦੇਸ਼ ’ਚ ਕੈਂਸਰ ਦੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ’ਚ ਵਾਧੇ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਬਣਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ‘ਹਿਊਮਨ...
    • maoists should lay down arms and join mainstream  shah
      ਮਾਓਵਾਦੀ ਹਥਿਆਰ ਸੁੱਟਣ ਤੇ ਮੁੱਖ ਧਾਰਾ ’ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ : ਸ਼ਾਹ
    • mumbai mosques launched mobile app
      ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਲੋਕ ਐਪ ਰਾਹੀਂ ਅਜ਼ਾਨ ਸੁਣ ਸਕਣਗੇ
    • residents of karnail singh street forced to live a life of misery
      ਸੀਵਰੇਜ ਦੇ ਓਵਰਫਲੋਅ ਕਾਰਨ ਨਰਕ ਭਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਤੀਤ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਨੇ ਕਰਨੈਲ...
    • ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਖਬਰਾਂ
    • hi tech checkpoints set up in jalandhar district of punjab
      ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਸ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ 'ਚ ਲੱਗ ਗਏ ਹਾਈਟੈੱਕ ਨਾਕੇ, ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ 'ਚ ਪੁਲਸ...
    • today s top 10 news
      ਪੰਜਾਬ ਕੈਬਨਿਟ 'ਚ ਵੱਡਾ ਫੇਰਬਦਲ ਤੇ 4 ਦਿਨ ਦੇ ਰਿਮਾਂਡ 'ਤੇ ਬਿਕਰਮ ਮਜੀਠੀਆ, ਅੱਜ...
    • government s gift employee will get rs 15 thousand
      ਨੌਕਰੀ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਲਈ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਵੱਡਾ ਤੋਹਫ਼ਾ, ਮਿਲਣਗੇ 15 ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ
    • punjab government registry
      ਪੰਜਾਬ ਵਾਸੀਆਂ ਲਈ ਵੱਡੀ ਖ਼ੁਸ਼ਖ਼ਬਰੀ, 4 ਜੁਲਾਈ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਵੇਗੀ...
    • fssai s alert these things in kitchen are poison
      FSSAI ਦਾ ਵੱਡਾ Alert, ਜ਼ਹਿਰ ਹਨ ਰਸੋਈ 'ਚ ਰੱਖੀਆਂ ਇਹ ਚੀਜ਼ਾਂ
    • punjab scam gst
      ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਹੋ ਗਿਆ ਵੱਡਾ ਘਪਲਾ, ਪੂਰਾ ਮਾਮਲਾ ਜਾਣ ਉੱਡਣਗੇ ਹੋਸ਼
    • punjab danger alert bhakhra canal
      ਪੰਜਾਬ ਵਾਸੀਆਂ ਲਈ ਵੱਡੇ ਖ਼ਤਰੇ ਦੀ ਘੰਟੀ, ਭਾਖੜਾ ਨਹਿਰ 'ਚੋਂ ਪਾਣੀ ਲੀਕ
    • tangri river  ghaggar river  government of punjab
      ਟਾਂਗਰੀ ਨਦੀ 'ਚ ਪਾਣੀ ਖ਼ਤਰੇ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ, ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚੌਕਸ...
    • in laws  married  fire  death
      ਸਹੁਰਿਆਂ ਤੋਂ ਦੁਖੀ ਹੋ ਕੇ ਅੱਗ ਲਾਉਣ ਵਾਲੀ ਸਿਮਰਨ ਦੀ ਮੌਤ, ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ ਜਾਮ ਕੀਤਾ...
    • punjab cabinet expansion
      ਪੰਜਾਬ ਕੈਬਨਿਟ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਭਲਕੇ, ਵੱਡੇ ਫੇਰਬਦਲ ਦੀ ਤਿਆਰੀ
    • google play
    • apple store

    Main Menu

    • ਪੰਜਾਬ
    • ਦੇਸ਼
    • ਵਿਦੇਸ਼
    • ਦੋਆਬਾ
    • ਮਾਝਾ
    • ਮਾਲਵਾ
    • ਤੜਕਾ ਪੰਜਾਬੀ
    • ਖੇਡ
    • ਵਪਾਰ
    • ਅੱਜ ਦਾ ਹੁਕਮਨਾਮਾ
    • ਗੈਜੇਟ

    For Advertisement Query

    Email ID

    advt@punjabkesari.in


    TOLL FREE

    1800 137 6200
    Punjab Kesari Head Office

    Jalandhar

    Address : Civil Lines, Pucca Bagh Jalandhar Punjab

    Ph. : 0181-5067200, 2280104-107

    Email : support@punjabkesari.in

    • Navodaya Times
    • Nari
    • Yum
    • Jugaad
    • Health+
    • Bollywood Tadka
    • Punjab Kesari
    • Hind Samachar
    Offices :
    • New Delhi
    • Chandigarh
    • Ludhiana
    • Bombay
    • Amritsar
    • Jalandhar
    • Contact Us
    • Feedback
    • Advertisement Rate
    • Mobile Website
    • Sitemap
    • Privacy Policy

    Copyright @ 2023 PUNJABKESARI.IN All Rights Reserved.

    SUBSCRIBE NOW!
    • Google Play Store
    • Apple Store

    Subscribe Now!

    • Facebook
    • twitter
    • google +