ਭਾਰਤੀ ਹਾਲਾਤ 'ਚ ਸਿਆਸੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਅਤੇ ਅਥਾਰਟੀ ਇਕ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਘਟਨਾ ਹੈ। ਇਥੇ ਲੋਕ ਇਕ ਸਾਫ-ਸੁਥਰੀ ਦਿੱਖ ਦੀ ਕਾਮਨਾ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕ੍ਰਿਸ਼ਮਈ ਹੋਵੇ। ਅਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਇਕ ਰਸਮੀ ਸੱਚੇ 'ਚ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ। ਇਸੇ ਸੱਚੇ 'ਚ ਸਾਨੂੰ ਕੁਝ ਤਰੇੜਾਂ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ 'ਚ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ ਕਿ ਸਾਡੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਜੀਵਨ 'ਚ ਇਕ ਡੂੰਘੀ ਘਾਟ ਹੈ, ਜੋ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਕਿਹਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਲੀਡਰਾਂ ਨੂੰ ਲੱਭਦੇ ਹਾਂ ਪਰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਾਡੇ ਵਿਚਾਲੇ ਅਜਿਹੇ ਲੀਡਰ ਦਿਖਾਈ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ। ਅਜਿਹੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ 'ਚ ਕਮੀ ਦਾ ਇਕ ਸਾਧਾਰਨ ਜਵਾਬ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਸਿਆਸੀ ਮਾਹੌਲ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਇਸ ਹੱਦ ਤਕ ਵਿਗੜ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਕਿ ਕੁਝ ਭੱਦਰ ਪੁਰਸ਼ ਜਾਂ ਤਾਂ ਰਾਜਨੀਤੀ ਤੋਂ ਕਿਨਾਰਾ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਫਿਰ ਜੋੜ-ਤੋੜ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਵਲੋਂ ਹਾਸ਼ੀਏ 'ਤੇ ਪਾ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਨਿੱਜੀ ਸਵਾਰਥਾਂ 'ਤੇ ਹੀ ਧਿਆਨ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।
ਅਜਿਹਾ ਕਹਿਣ ਤੋਂ ਇਹ ਨਹੀਂ ਸਮਝਣਾ ਕਿ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਤਜਰਬੇਕਾਰ ਅਤੇ ਭਰੋਸੇਮੰਦ ਲੋਕ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਅਰਵਿੰਦ ਕੇਜਰੀਵਾਲ ਦੀ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਦਿੱਲੀ 'ਚ ਸਫਲਤਾ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਬਿਆਨ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਅਜੇ ਵੀ ਸਾਡੇ 'ਚ ਨੌਜਵਾਨ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਮੌਜੂਦ ਹੈ ਪਰ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ, ਉਦੋਂ ਅਸੀਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਆਪਣਾ ਦਮ ਘੁੱਟਿਆ ਹੋਇਆ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਕਿਉਂਕਿ ਕੁਝ ਗੈਰ-ਲੋੜੀਂਦੇ ਚਰਿੱਤਰ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਰਾਜਨੀਤੀ 'ਚ ਵਧਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਸਵਾਲ ਇਹ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਅਜਿਹੇ ਚਰਿੱਤਰ ਅਤੇ ਈਮਾਨਦਾਰ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕਰੇਗਾ, ਜਦਕਿ ਕੁਝ ਸੱਤਾ ਤੋੜਨ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਲਗਾਤਾਰ ਹੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹੁੰਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ 'ਚ ਮੱਤਭੇਦ ਦੀਆਂ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਫਿਰ ਉਹ ਹਾਸ਼ੀਏ 'ਤੇ ਆ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਇਸ ਸੰਦਰਭ 'ਚ ਮੈਂ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦੇ ਜਸਟਿਸ ਡੀ. ਵਾਈ. ਚੰਦਰਚੂੜ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਨਾ ਚਾਹਾਂਗਾ, ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ 'ਚ 15 ਫਰਵਰੀ ਨੂੰ ਕਹੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਘੇਰੇ 'ਚ ਉਦਾਰਵਾਦੀ ਲੋਕਤੰਤਰ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੇ ਹਰੇਕ ਅਧਿਕਾਰ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ 'ਚ ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ 'ਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿਰੋਧੀ ਅਤੇ ਲੋਕਤੰਤਰ ਵਿਰੋਧੀ ਤੱਤ ਸੰਵਿਧਾਨਿਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਸ਼ੀਲ ਲੋਕਤੰਤਰ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦਿਲ 'ਤੇ ਚੋਟ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਮੈਂ ਚਾਹਾਂਗਾ ਕਿ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਅਤੇ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ ਅਮਿਤ ਸ਼ਾਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦਾ ਨੋਟਿਸ ਲੈਣ। ਸਭ ਤੋਂ ਦੁਖਦਾਈ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਫਾਇਦੇ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਕੁਝ ਮੌਕਾਪ੍ਰਸਤ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦਾ ਪੋਸ਼ਣ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਅਸਲ 'ਚ ਅੱਜ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਕਮਰਸ਼ੀਅਲ ਬਣ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਕੁਝ ਗੈਰ-ਲੋੜੀਂਦੇ ਚਰਿੱਤਰ ਵਾਲੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਆਦਰ-ਸਨਮਾਨ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।
ਧਨ ਅਤੇ ਸ਼ਕਤੀ ਲਈ ਰਾਜਨੀਤੀ ਇਕ ਕਾਰੋਬਾਰ ਅਤੇ ਪੇਸ਼ਾ ਬਣ ਚੁੱਕੀ ਹੈ
ਹੁਣ ਇਹ ਰਾਜਨੀਤੀ ਉਸ ਪੱਧਰ ਦੀ ਨਹੀਂ ਰਹੀ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਵੇ ਕਿ ਇਹ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਧਨ ਅਤੇ ਸ਼ਕਤੀ ਲਈ ਇਹ ਇਕ ਕਾਰੋਬਾਰ ਅਤੇ ਪੇਸ਼ਾ ਬਣ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਜੀਵਨ ਦੇ ਹਰੇਕ ਹਿੱਸੇ 'ਚ ਧਨ ਦਾ ਮੋਹ ਇੰਨਾ ਵਧ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਅਤੇ ਅਦ੍ਰਿਸ਼ ਸਿਆਸੀ ਹੱਥ ਆਪਣੀ ਖੇਡ ਖੇਡਦਾ ਹੈ। ਕਿੰਨੀ ਤਰਸਯੋਗ ਗੱਲ ਹੈ।
ਮੈਂ ਉਕਤ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਦੀ ਰਚਨਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਨੂੰ ਨੇੜਿਓਂ ਦੇਖਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਅਤੇ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ ਅਮਿਤ ਸ਼ਾਹ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਰਾਜਨੀਤੀ 'ਤੇ ਹਾਵੀ ਹਨ। ਦੋਵੇਂ ਹੀ ਗੁਜਰਾਤ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਨਿੱਜੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮੈਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਕੋਈ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨੀ ਨਹੀਂ, ਨਾ ਹੀ ਕੋਈ ਈਰਖਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਨਿੱਜੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੀ. ਐੱਮ. ਮੋਦੀ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕਰਦਾ ਹਾਂ। ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਮੈਂ ਇਸ ਲਈ ਵੀ ਨਿਰਾਸ਼ ਹਾਂ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ 'ਚ ਭਾਜਪਾ ਦੀ ਚੋਣ ਮੁਹਿੰਮ ਨੂੰ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚਲਾਇਆ। ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂਆਂ ਅਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰ ਕੇ ਦੇਖ ਰਹੇ ਸਨ। ਮੈਂ ਅਜਿਹੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੀ ਆਸ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ, ਜੋ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਇਕ ਵਿਗੜੇ ਰੂਪ 'ਚ ਦੇਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋਣ। ਫਿਰ ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪਾਰਟੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੋਣ। ਮੈਨੂੰ ਆਸ ਹੈ ਕਿ ਭਾਜਪਾ ਦੇ ਦੋਵੇਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਨੇਤਾ ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਆਪਣੀ ਖਸਤਾ ਹਾਲਤ ਤੋਂ ਕੋਈ ਸਬਕ ਸਿੱਖਣਗੇ।
ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਫੈਕਟਰੀਆਂ 'ਚ ਪੈਦਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ
ਵਾਦ-ਵਿਵਾਦ ਵਾਲਾ ਮੁੱਦਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਇਥੋਂ ਆਖਿਰ ਕਿਸ ਪਾਸੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਾਂ? ਅਸੀਂ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਕਿਵੇਂ ਇਕ ਬਦਲ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਹਾਸਲ ਕਰ ਸਕਾਂਗੇ, ਜੋ ਇਸ ਘੁੰਮਣਘੇਰੀ 'ਚ ਸਾਡੀ ਕਿਸ਼ਤੀ ਪਾਰ ਲੰਘਾਏਗਾ ਅਤੇ ਤੂਫਾਨ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰੇਗਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਕ ਨੇਤਾ ਕੋਈ ਉਪਭੋਗ ਕਰਨ ਦੀ ਵਸਤੂ ਨਹੀਂ ਜਾਂ ਫਿਰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਹੀਏ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਫੈਕਟਰੀ 'ਚ ਪੈਦਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 'ਮੇਡ ਟੂ ਆਰਡਰ' ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਵੀ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਇਹ ਤਾਂ ਬਸ ਹਾਲਾਤ ਰਾਹੀਂ ਅੱਗੇ ਵਧਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਫਿਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤੱਤਾਂ ਜਾਂ ਬਲਾਂ ਦੀ ਆਪਸੀ ਕਿਰਿਆ ਰਾਹੀਂ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।
ਇਨ੍ਹਾਂ 'ਚ ਕੁਝ ਗੁਣ ਵੀ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਸਾਡਾ ਦੇਸ਼ ਅੱਜ ਇਕ ਉਚਿਤ, ਪਰਿਪੱਕ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਸੰਕਲਪ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਮਨ ਟਟੋਲਣ ਵਾਲੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਲੋਕਤੰਤਰ ਅਤੇ ਸਮਤਾਵਾਦੀ ਵਿਕਾਸ ਪ੍ਰਤੀ ਵਚਨਬੱਧ ਹੋਵੇ।
ਰਾਸ਼ਟਰਪਿਤਾ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਹਿੰਮਤ, ਸਹਿਣਸ਼ਕਤੀ, ਨਿਡਰਤਾ ਅਤੇ ਆਤਮ-ਬਲੀਦਾਨ ਦੀ ਸਤਰ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਕੁਝ ਅਰਥਪੂਰਨ ਵੇਰਵਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਜਿਸ ਦੱਬੇ ਹੋਏ ਵਿਅਕਤੀ 'ਚ ਅਜਿਹੇ ਗੁਣ ਮੌਜੂਦ ਹੋਣਗੇ, ਉਹ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹੀ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਕਰਨ ਦੇ ਕਾਬਲ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਿਪੁੰਨ ਬੁਲਾਰਾ, ਜਿਸ ਕੋਲ ਅਜਿਹੇ ਗੁਣ ਨਹੀਂ ਹੋਣਗੇ, ਉਸ ਦਾ ਡਿਗਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।
ਹੁਣ ਸਵਾਲ ਉੱਠਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੌਣ ਕਿਸ ਨੂੰ ਕਿਸ ਲਾਗਤ 'ਤੇ ਡੇਗ ਰਿਹਾ ਹੈ? ਹੁਣ ਇਹ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗੁੱਝਾ ਭੇਤ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ। ਹੁਣ ਲੋਕ ਜਾਣਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕੌਣ ਕੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਹੈ? ਪਰ ਉਹ ਲਗਾਤਾਰ ਇਸ ਆਸ 'ਚ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਕੋਈ ਚੰਗਾ ਨੇਤਾ ਲੱਭ ਲੈਣਗੇ, ਜੋ ਉਚਿਤ, ਯੋਗ ਅਤੇ ਈਮਾਨਦਾਰ ਹੋਵੇਗਾ।
ਭਾਰਤ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵਿਕ੍ਰਮਾਦਿੱਤਿਆ ਵਰਗੇ ਰਾਜੇ ਦੀ ਭਾਲ ਹੈ, ਜੋ ਨਿਆਂਪੂਰਵਕ ਸ਼ਾਸਨ ਕਰੇ। ਅਜਿਹਾ ਟੀਚਾ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਉੱਚ ਡਿਗਰੀ ਦਾ ਵਿਵੇਕ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਨੇ ਇਕ ਵਾਰ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਇਕ ਨੇਤਾ ਉਸ ਸਮੇਂ ਬੇਕਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਵਿਵੇਕ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਪੀ. ਐੱਮ. ਮੋਦੀ ਦੀ ਸਖਤ ਰਾਜਨੀਤੀ ਤੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਿਰਾਸ਼ ਹਾਂ। ਨਾਗਰਿਕਤਾ ਸੋਧ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਰਾਸ਼ਟਰ 'ਚ ਹੋ ਰਹੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਕਾਰਣ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਨੇ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹਤਾ ਨਾਲ ਇਕ ਵਾਰ ਦੁਹਰਾਇਆ ਕਿ ਸੰਸਦ ਵਲੋਂ ਬਣਾਏ ਗਏ ਕਾਨੂੰਨ 'ਤੇ ਫਿਰ ਤੋਂ ਕੋਈ ਵਿਚਾਰ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ। ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਲੋਕਤੰਤਰ ਦੇ ਇਕ ਲੋਕਤੰਤਰਿਕ ਨੇਤਾ ਨੂੰ ਵਿੱਦਿਆ ਅਤੇ ਭਾਵ 'ਚ ਇਕ ਸੱਚਾ ਲੋਕਤੰਤਰਿਕ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਲੋਕਤੰਤਰ ਅਜਿਹੇ ਵਾਦ-ਵਿਵਾਦ ਵਾਲੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ਰੱਖਦਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੰਵਾਦ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਰਾਹੀਂ ਹੱਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹਿੱਤ 'ਚ ਜੋ ਹੋਵੇ, ਉਸ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਲੋਕਾਂ ਵਲੋਂ ਲਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਤੈਅ ਸਿਆਸੀ ਮਾਪਦੰਡਾਂ ਤੋਂ ਪਰ੍ਹੇ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਮੁੱਦਿਆਂ 'ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸੋਚਣ ਅਤੇ ਮੁੜ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਣ ਪੀ. ਐੱਮ. ਮੋਦੀ ਨੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਲੋਕ ਰਾਇ ਪ੍ਰਤੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਖਤ ਨਹੀਂ ਦਿਸਣਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਇਹ ਇਕ ਦੁਖਦਾਈ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੇ ਝੂਠੀ ਸ਼ਾਨ ਅਤੇ ਪੈਸਿਆਂ ਦੀ ਲਾਲਸਾ 'ਚ ਆਪਣੇ ਵਿਵੇਕ ਨੂੰ ਗਿਰਵੀ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਜਾਂ ਫਿਰ ਇਸ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਸਾਡੀ ਜਮਹੂਰੀ ਰਾਜਨੀਤੀ 'ਚ ਅਜਿਹੀ ਗੱਲ ਸਾਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦੇਵੇਗੀ। ਪੂਰੇ ਸਮਾਜਿਕ, ਆਰਥਿਕ ਢਾਂਚੇ ਦੀ ਮੌਲਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮੁਰੰਮਤ ਕਰਨੀ ਹੋਵੇਗੀ। ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਅਤੇ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਇਸ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਰਾਹੀਂ ਬਣਾਉਣਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਭਾਰਤ ਅੱਜ ਸੰਵਾਦ ਆਧਾਰਿਤ ਜਮਹੂਰੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦੀ ਕਾਮਨਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਂਤੀ ਪਸੰਦ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਨੂੰ ਵੱਸ 'ਚ ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਬਹੁਤਾਤ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮੁੱਦਾ ਹੈ। ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਲਈ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਕਰਨਾ ਸਿੱਖਣ। ਇਹੀ ਭਾਰਤੀ ਲੋਕਤੰਤਰ ਦਾ ਸਾਰ ਹੈ। ਮੈਂ ਆਸ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਮੋਦੀ ਜਸਟਿਸ ਚੰਦਰਚੂੜ ਦੇ ਭਾਸ਼ਣਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਅਤੇ ਮੱਤਭੇਦ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਨੂੰ ਸਮਝਣ।
—ਹਰੀ ਜੈ ਸਿੰਘ
ਆਪਣੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਚੋ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨਸਾਥੀ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰੋ - ਮੁਫ਼ਤ ਰਿਜਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ ਕਰੇਨਵੀਂ ਕਰਵਟ ਲੈ ਰਹੀ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੀ ਸਿਆਸਤ
NEXT STORY 
