ਜਦੋਂ ਤੋਂ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਦਾ ਯੁੱਗ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਇਸ ’ਤੇ ਉਪਲਬਧ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਐਪਸ ਜਾਂ ਫਿਰ ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਐੱਸ. ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਢੰਗਾਂ ਨਾਲ ਠੱਗੀਆਂ ਹੋਣ ਲੱਗੀਆਂ ਹਨ ਜਿਸ ਨੂੰ ‘ਸਾਈਬਰ ਕ੍ਰਾਈਮ’ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਕਈ ਵਾਰ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਪਲ ਭਰ ’ਚ ਲੁੱਟੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੈਂਕ ਖਾਤੇ ਖਾਲੀ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
‘ਸਾਈਬਰ ਠੱਗ’ ਸਸਤਾ ਬੈਂਕ ਲੋਨ ਿਦਵਾਉਣ, ਕ੍ਰੈਡਿਟ ਕਾਰਡ ਲਿਮਿਟ ਵਧਾਉਣ ਦਾ ਝਾਂਸਾ ਦੇ ਕੇ, ‘ਡਿਜੀਟਲ ਅਰੈਸਟ’ ਕਰ ਕੇ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਰਕਮ ਵਸੂਲ ਕੇ, ਆਨਲਾਈਨ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ’ਤੇ ਦੋਸਤੀ ਕਰ ਕੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਿੱਜੀ ਚਿੱਤਰਾਂ ਜਾਂ ਵੀਡੀਓ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਕੇ ਬਲੈਕਮੇਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਦੀਆਂ ਇਸ ਮਹੀਨੇ ਦੀਆਂ ਤਾਜ਼ਾ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਹੇਠਾਂ ਦਰਜ ਹਨ :
* 9 ਮਈ ਨੂੰ ‘ਭਰਤਪੁਰ’ (ਰਾਜਸਥਾਨ) ਪੁਲਸ ਦੇ ਸਾਈਬਰ ਵਿੰਗ ਨੇ ਆਨਲਾਈਨ ਗੇਮਿੰਗ ਅਤੇ ਨਿਵੇਸ਼ ਦੇ ਨਾਂ ’ਤੇ ਲਗਭਗ 400 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੀ ਸਾਈਬਰ ਠੱਗੀ ਦਾ ਪਰਦਾਫਾਸ਼ ਕਰ ਕੇ ਇਸ ਗੈਂਗ ’ਚ ਸ਼ਾਮਲ 3 ਮੁਲਜ਼ਮਾਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ।
* 24 ਮਈ ਨੂੰ ‘ਮੋਹਾਲੀ’ (ਪੰਜਾਬ) ਪੁਲਸ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ’ਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ 350 ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ 15 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਸਾਈਬਰ ਠੱਗੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਰੈਕੇਟ ਦਾ ਪਰਦਾਫਾਸ਼ ਕਰ ਕੇ 7 ਨਾਈਜੀਰੀਅਨ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲੋਂ 79 ਸਮਾਰਟਫੋਨ, 2 ਲੈਪਟਾਪ, 99 ਭਾਰਤੀ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸਿਮ ਕਾਰਡ, 31 ਫਰਜ਼ੀ ਬੈਂਕ ਅਕਾਊਂਟਾਂ ਸਮੇਤ 2.10 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਮੁੱਲ ਦਾ ਸਾਮਾਨ ਜ਼ਬਤ ਕੀਤਾ।
ਇਹ ਗਿਰੋਹ ‘ਗੌਤਮਬੁੱਧ ਨਗਰ’ (ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼) ’ਚ ਿਕਰਾਏ ਦੇ ਮਕਾਨ ’ਚ ਫਰਜ਼ੀ ਕਾਲ ਸੈਂਟਰ ਚਲਾ ਕੇ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਮੀਡੀਆ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਬਣਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ਅਤੇ ਹਰੇਕ ਤੋਂ 30,000 ਰੁਪਏ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 3 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਤੱਕ ਦੀ ਠੱਗੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ।
ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਝਾਂਸੇ ’ਚ ਨਾ ਆਉਂਦਾ ਤਾਂ ਇਹ ਠੱਗ ਉਸਦਾ ਨਿੱਜੀ ਡਾਟਾ ਜੁਟਾ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਬਲੈਕਮੇਲ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ’ਤੇ ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਮਰਦਾਂ ਨੂੰ ਅਸ਼ਲੀਲ ਚੈਟ ਅਤੇ ਚਿੱਤਰਾਂ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਧਮਕਾ ਕੇ ਧਨ ਵਸੂਲਦੇ ਸਨ।
* 27 ਮਈ ਨੂੰ ‘ਸਵਾਈ ਮਾਧੋਪੁਰ’ (ਰਾਜਸਥਾਨ) ਦੀ ਪੁਲਸ ਨੇ ਸਾਈਬਰ ਠੱਗੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ 5 ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਫੜ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ 2 ਮੋਬਾਈਲ, ਇਕ ਲੈਪਟਾਪ ਅਤੇ ਸਵਾ ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਨਕਦ ਬਰਾਮਦ ਕੀਤੇ। ਇਹ ਮੁਲਜ਼ਮ ਆਪਣੇ ਸ਼ਿਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਨਿਊਡ ਵੀਡੀਓ ਭੇਜ ਕੇ ਅਤੇ ਲੜਕੀਆਂ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਉਣ ਦਾ ਝਾਂਸਾ ਦੇ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਠੱਗ ਰਹੇ ਸਨ।
* 27 ਮਈ ਨੂੰ ਹੀ ‘ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ’ (ਪੰਜਾਬ) ’ਚ ਇਕ ਔਰਤ ਨਾਲ ਸਾਈਬਰ ਠੱਗੀ ਦਾ ਮਾਮਲਾ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਜਿਸ ’ਚ ਕੁਝ ਸ਼ਾਤਿਰਾਂ ਨੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਆਏ ਕੀਮਤੀ ਸਾਮਾਨ ਦਾ ਕੋਰੀਅਰ ਉਸ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦਾ ਝਾਂਸਾ ਦੇ ਕੇ ਉਸ ਤੋਂ 12,000 ਰੁਪਏ ਠੱਗ ਲਈ।
* ਅਤੇ ਹੁਣ 29 ਮਈ ਨੂੰ ‘ਅਲਵਰ’ (ਰਾਜਸਥਾਨ) ਜ਼ਿਲੇ ’ਚ ‘ਭਿਵਾੜੀ’ ਪੁਲਸ ਨੇ ਆਨਲਾਈਨ ਟ੍ਰੇਡਿੰਗ ਅਤੇ ਨਿਵੇਸ਼ ਦੇ ਨਾਂ ’ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਕਰੋੜਾਂ ਰੁਪਇਆਂ ਦੀ ਠੱਗੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ 2 ਠੱਗਾਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲੋਂ ਭਾਰੀ ਮਾਤਰਾ ’ਚ ਨਕਦੀ, ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ, ਫਰਜ਼ੀ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਅਤੇ ਠੱਗੀ ’ਚ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਉਪਕਰਣ ਬਰਾਮਦ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਮੁਲਜ਼ਮਾਂ ਦੇ ਖਾਤਿਆਂ ’ਚ ਲਗਭਗ 26 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੇ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੁਣ ਤੱਕ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ ਹੈ।
ਇਹ ਤਾਂ ਕੁਝ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਹਨ ਜਦਕਿ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਠੱਗੀ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਤਾਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ’ਚ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਸਾਈਬਰ ਪੁਲਸ ਦੀ ਐਡਵਾਈਜ਼ਰੀ ’ਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ੱਕੀ ਈਮੇਲ, ਮੈਸੇਜ ਜਾਂ ਵੈੱਬਸਾਈਟ ਤੋਂ ਲੋਕ ਸਾਵਧਾਨ ਰਹਿਣ।
ਆਨਲਾਈਨ ਨਿਵੇਸ਼ ਜਾਂ ਸ਼ੇਅਰ ਟ੍ਰੇਡਿੰਗ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਕਿਸੇ ਵੀ ਆਫਰ ’ਤੇ ਅੱਖ ਮੀਟ ਕੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਸ਼ਾਤਿਰ ਫਰਜ਼ੀ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਸਿਮ ਆਦਿ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਬੈਂਕ ਖਾਤੇ ਖਾਲੀ ਕਰ ਦੇਣ ’ਚ ਮਾਹਿਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਨੈਸ਼ਨਲ ਕ੍ਰਾਈਮ ਰਿਕਾਰਡ ਬਿਊਰੋ ਦੀ 2022 ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ’ਚ ਦਰਜ ਹੋਏ ‘ਸਾਈਬਰ ਕ੍ਰਾਈਮ’ ਦੇ 65,893 ਮਾਮਲਿਆਂ ’ਚੋਂ 42,710 ਮਾਮਲੇ ਆਰਥਿਕ ਧੋਖਾਦੇਹੀ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਸਨ। ਇਸੇ ਲਈ ਲਗਾਤਾਰ ਵਧ ਰਹੇ ਆਰਥਿਕ ਅਪਰਾਧਾਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ‘ਸਾਈਬਰ ਕ੍ਰਾਈਮ ਡਾਟ ਜੀਓਵੀ ਡਾਟ ਇਨ’ ਪੋਰਟਲ ਬਣਾਇਆ ਹੈ।
ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ‘ਇੰਡੀਅਨ ਸਾਈਬਰ ਕ੍ਰਾਈਮ ਕੋਆਰੀਡਨੇਸ਼ਨ ਸੈਂਟਰ’ ਬਣਾਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ’ਚ ਡਿਜੀਟਲ ਪੇਮੈਂਟ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰਨ ਦੇ ਉਪਾਅ ਵੀ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਬੈਂਕਾਂ ਨੇ ਵੀ ਕੇ. ਵਾਈ. ਸੀ. (ਆਪਣੇ ਗਾਹਕ ਦੀ ਪਛਾਣ) ਸੰਬੰਧੀ ਨਿਯਮ ਕਾਫੀ ਸਖਤ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਹਨ।
ਹਰ ਸੂਬੇ ’ਚ ਸਾਈਬਰ ਸੈੱਲ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਕਾਨੂੰਨ ਵੀ ਸਖਤ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਵਸਥਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਜਨਤਾ ’ਚ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਅਜਿਹੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ’ਚ ਫਾਸਟ ਟ੍ਰੈਕ ਕੋਰਟ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਸੁਣਵਾਈ ਕਰਵਾ ਕੇ ਤੁਰੰਤ ਸਜ਼ਾ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਹੀ ਦੇਸ਼ ’ਚ ਸਾਈਬਰ ਕ੍ਰਾਈਮ ਰੁਕ ਸਕੇਗਾ।
-ਵਿਜੇ ਕੁਮਾਰ
ਹੁਣ ਇਸਲਾਮਿਕ ਜਿਹਾਦ ਦਾ ਰੂਪ ਲੈ ਰਹੀ ਜਿੱਨਾਹ ਦੀ ‘ਟੂ ਨੇਸ਼ਨ ਥਿਊਰੀ’
NEXT STORY 
