ਰੰਜਨਾ ਮਿਸ਼ਰਾ
ਇਸ ਆਧੁਨਿਕ ਯੁੱਗ ’ਚ ਵੀ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਮਰਦਾਂ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੱਕ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨ ਦੇਣ ਦਾ ਸਿਰਫ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਅਸਲੀਅਤ ਇਸ ਤੋਂ ਬਿਲਕੁਲ ਵੱਖਰੀ ਹੈ। ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਇਕ ਨਵੀਂ ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਦੀਆਂ ਲਗਭਗ 35 ਫੀਸਦੀ ਔਰਤਾਂ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹਿੰਸਾ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਰਹੀਅਾਂ ਹਨ ਪਰ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ’ਤੇ ਦੁਨੀਆ ਦੀਆਂ 60 ਫੀਸਦੀ ਔਰਤਾਂ ਨਾਲ ਆਨਲਾਈਨ ਹਿੰਸਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਹੁਣ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਹਨੇਰੇ ਅਤੇ ਸੁੰਨਸਾਨ ਸੜਕਾਂ ’ਚੋਂ ਲੰਘਣ ਤੋਂ ਹੀ ਡਰ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦਾ, ਸਗੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਤੋਂ ਵੀ ਓਨਾ ਹੀ ਡਰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਹਿੰਸਾ ਭਾਵੇਂ ਹੀ ਸਰੀਰਕ ਨਾ ਹੋਵੇ ਪਰ ਮਾਨਸਿਕ ਰੂਪ ਨਾਲ ਇਹ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਓਨਾ ਹੀ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਪਲੈਨੇਟ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਸੰਸਥਾ ਦੀ ਇਕ ਨਵੀਂ ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ ਦੁਨੀਆ ਦੀਆਂ60 ਫੀਸਦੀ ਔਰਤਾਂ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ’ਤੇ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹਿੰਸਾ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸੇ ਕਾਰਨ 20 ਫੀਸਦੀ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਅਕਾਊਂਟ ਬੰਦ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਕੋਈ ਔਰਤ ਜਦੋਂ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ’ਤੇ ਕੋਈ ਪੋਸਟ ਜਾਂ ਆਪਣੀਅਾਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਕਈ ਵਾਰ ਉਸ ਨੂੰ ਮਜਬੂਰ ਹੋ ਕੇ ਆਪਣੀ ਪੋਸਟ ਅਤੇ ਤਸਵੀਰਾਂ ਹਟਾਉਣੀਆਂ ਪੈਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਔਰਤਾਂ ਆਪਣੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਅਕਾਊਂਟ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਕਰ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਭਾਰਤ ਸਮੇਤ 22 ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ 14000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਔਰਤਾਂ ਦਰਮਿਆਨ ਇਕ ਸਰਵੇ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਸਰਵੇ ’ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਉਮਰ 15 ਤੋਂ 25 ਸਾਲ ਦਰਮਿਆਨ ਸੀ। ਇਸ ਸਰਵੇ ਮੁਤਾਬਕ 39 ਫੀਸਦੀ ਔਰਤਾਂ ਨਾਲ ਆਨਲਾਈਨ ਹਿੰਸਾ ਦੀਅਾਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਫੇਸਬੁੱਕ ’ਤੇ, 23 ਫੀਸਦੀ ਘਟਨਾਵਾਂ ਇੰਸਟਾਗ੍ਰਾਮ ਅਤੇ 14 ਫੀਸਦੀ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵ੍ਹਟਸਐਪ ’ਤੇ ਹੁੰਦੀਅਾਂ ਹਨ। ਭਾਵ ਪਹਿਲੇ ਨੰਬਰ ’ਤੇ ਫੇਸਬੁੱਕ, ਦੂਜੇ ਨੰਬਰ ’ਤੇ ਇੰਸਟਾਗ੍ਰਾਮ ਅਤੇ ਤੀਜੇ ਨੰਬਰ ’ਤੇ ਵ੍ਹਟਸਐਪ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਸਨੈਪਚੈਟ ’ਤੇ 10 ਫੀਸਦੀ, ਟਵਿਟਰ ’ਤੇ 9 ਫੀਸਦੀ ਅਤੇ ਟਿਕਟਾਕ ’ਤੇ 6 ਫੀਸਦੀ ਆਨਲਾਈਨ ਹਿੰਸਾ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਝੱਲਣੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਇਸੇ ਸਾਲ ਦਿੱਲੀ ਅਤੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ’ਚ ਕੀਤੇ ਗਏ ਇਕ ਸਰਵੇ ਅਨੁਸਾਰ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਨਾਲ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਆਨਲਾਈਨ ਹਿੰਸਾ ਦੇ ਮਾਮਲੇ 36 ਫੀਸਦੀ ਤਕ ਵਧ ਗਏ ਹਨ, ਜਦਕਿ ਆਨਲਾਈਨ ਹਿੰਸਾ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ’ਚ ਸਜ਼ਾ ਦੀ ਦਰ 40 ਫੀਸਦੀ ਤੋਂ ਘਟ ਕੇ 25 ਫੀਸਦੀ ਰਹਿ ਗਈ ਹੈ। ਭਾਵ ਜੇਕਰ ਸੌ ਮਰਦ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ’ਤੇ ਆਨਲਾਈਨ ਹਿੰਸਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ’ਚੋਂ ਸਿਰਫ 25 ਨੂੰ ਹੀ ਸਜ਼ਾ ਹੋਵੇਗੀ ਅਤੇ ਉਹ ਵੀ ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸੌ ਮਰਦਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਮੁਕੱਦਮਾ ਹੋਵੇਗਾ, ਜਦਕਿ ਔਰਤਾਂ ਨਾਲ ਜਬਰ-ਜ਼ਨਾਹ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ’ਚ ਸਜ਼ਾ ਦੀ ਦਰ 27 ਫੀਸਦੀ ਹੈ। ਭਾਵ ਆਨਲਾਈਨ ਹਿੰਸਾ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਣ ਵਾਲੀਅਾਂ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ, ਅਸਲ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ’ਚ ਹਿੰਸਾ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਣ ਵਾਲੀਅਾਂ ਔਰਤਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਬਦਤਰ ਹੈ। ਇਹ ਸਥਿਤੀ ਬਹੁਤ ਹੀ ਚਿੰਤਾਜਨਕ ਹੈ।
ਵਰਚੁਅਲ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ’ਤੇ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਹਿੰਸਾ ਵੀ ਅਸਲ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ’ਚ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਹਿੰਸਾ ਵਰਗੀ ਹੀ ਖਤਰਨਾਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਆਨਲਾਈਨ ਹਿੰਸਾ ਅਤੇ ਛੇੜਖਾਨੀ ਕਾਰਨ ਫੇਸਬੁੱਕ ’ਤੇ 74 ਫੀਸਦੀ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਬਲਾਕ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇੰਸਟਾਗ੍ਰਾਮ ’ਤੇ ਵੀ ਮਰਦਾਂ ਦੀ ਬਜਾਏ ਔਰਤਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਬਲਾਕ ਕਰਨ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਧੇਰੇ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਦਾ ਮਕਸਦ ਉਂਝ ਤਾਂ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਦੂਜੇ ਤਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣਾ ਹੈ ਪਰ ਹੁਣ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦੀ ਛੇੜਖਾਨੀ ਅਤੇ ਆਨਲਾਈਨ ਹਿੰਸਾ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਨਾਲ ਔਰਤਾਂ ਮਰਦਾਂ ਦੀ ਬਜਾਏ ਆਪਣੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਅਕਾਊਂਟ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਰੱਖਣਾ ਵਧੇਰੇ ਪਸੰਦ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਰੱਖਣ ’ਚ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਭਲਾਈ ਹੈ।
ਔਰਤਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਅਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਭੇਦਭਾਵ ਦੀ ਜੋ ਸਥਿਤੀ ਸਾਡੇ ਅਸਲੀ ਸਮਾਜ ’ਚ ਹੈ, ਉਹੀ ਸਥਿਤੀ ਹੁਣ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦੀ ਇਸ ਆਭਾਸੀ ਦੁਨੀਆ ’ਚ ਵੀ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ। ਕੁਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਔਰਤਾਂ ਨਾਲ ਈਵ ਟੀਜ਼ਿੰਗ (ਔਰਤਾਂ ਨਾਲ ਛੇੜਛਾੜ) ਵਰਗੀਅਾਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਹੁਣ ਸਿਰਫ ਘਰ ਦੇ ਬਾਹਰ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀਅਾਂ, ਸਗੋਂ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ’ਤੇ ਵੀ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਤਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਵਰਚੁਅਲ ਦੁਨੀਆ ਵੀ ਭੇਦਭਾਵ ਤੋਂ ਪਰ੍ਹੇ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ’ਤੇ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਇਹ ਭੇਦਭਾਵ ਇਥੋਂ ਤਕ ਸੀਮਿਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਵੱਡੀਅਾਂ-ਵੱਡੀਅਾਂ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਦੀਅਾਂ ਕੰਪਨੀਅਾਂ ਜਿਸ ਐਲਗੋਰਿਦਮ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਜਿੱਤਣ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ਦੇਖਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਹ ਐਲਗੋਰਿਦਮ ਹੀ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ’ਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਰਗਾਂ ਨਾਲ ਭੇਦਭਾਵ ਦਾ ਇਕ ਵੱਡਾ ਹਥਿਆਰ ਬਣ ਚੁੱਕਾ ਹੈ।
ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ‘ਪੇਕੇ’ ਸਕਾਟਲੈਂਡ ’ਚ ਸ਼ਰਾਬ ’ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ
NEXT STORY