ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ 'ਚ ਮਹਿਲਾ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੀ ਵਧੀ ਗਿਣਤੀ ਨੇ ਇਸ ਵਾਰ ਚੋਣ ਮਾਹੌਲ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਿਲਚਸਪ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀਆਂ ਆਮ ਚੋਣਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ 'ਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਅਜਿਹਾ ਹੋ ਰਿਹਾ, ਜਦੋਂ ਮਹਿਲਾ ਉਮੀਦਵਾਰ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ 'ਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਦੋ ਹਫਤਿਆਂ ਬਾਅਦ ਭਾਵ 25 ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਪ੍ਰਾਂਤਕ ਤੇ 272 ਸੰਸਦੀ ਸੀਟਾਂ 'ਤੇ ਵੋਟਿੰਗ ਹੋਣੀ ਹੈ।
ਮਹਿਲਾ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੀ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ ਦਾ ਇਕ ਕਾਰਨ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਵਾਰ ਵੱਡੇ ਨੇਤਾ ਚੋਣ ਮੈਦਾਨ 'ਚੋਂ ਬਾਹਰ ਹਨ। ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਦੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ਕਾਰਨ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ (ਐੱਨ.) ਦੇ ਮੁਖੀ ਨਵਾਜ਼ ਸ਼ਰੀਫ ਦੇ ਚੋਣਾਂ ਲੜਨ 'ਤੇ ਰੋਕ ਲੱਗ ਗਈ। ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਉਮਰ ਭਰ ਲਈ ਚੋਣ ਲੜਨ ਦੀ ਪਾਬੰਦੀ ਲਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।
ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਤੇ ਫੌਜ ਦੇ ਮੁਖੀ ਰਹਿ ਚੁੱਕੇ ਪ੍ਰਵੇਜ਼ ਮੁਸ਼ੱਰਫ ਵਰਗੇ ਨੇਤਾ ਇਸ ਵਾਰ ਆਮ ਚੋਣਾਂ ਤੋਂ ਗਾਇਬ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਚੋਣਾਂ ਦੀ ਤਰੀਕ ਨੇੜੇ ਆ ਰਹੀ ਹੈ, ਚੋਣ ਬੁਖਾਰ ਵਧਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਪੂਰਾ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਚੋਣਾਂ ਦੇ ਰੰਗ 'ਚ ਰੰਗਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਹਰੇਕ ਚੋਣ ਰੈਲੀ 'ਚ ਔਰਤਾਂ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਮਰਦਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਰੈਲੀਆਂ 'ਚ ਭੀੜ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਜੁੜ ਰਹੀ ਹੈ ਤੇ ਅਜਿਹਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬੇਨਜ਼ੀਰ ਭੁੱਟੋ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸਿਆਸਤ 'ਚ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਖਲਾਅ ਨੂੰ ਭਰਨ ਦਾ ਹੁਣ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਨ ਬਣਾ ਲਿਆ ਹੋਵੇ।
ਇਹ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸਿਆਸਤ 'ਚ ਪਹਿਲਾਂ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਦਖਲ ਨਾ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ। ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸਵ. ਬੇਨਜ਼ੀਰ ਭੁੱਟੋ ਦੀ ਕਦੇ ਸਿਆਸਤ 'ਚ ਤੂਤੀ ਬੋਲਦੀ ਸੀ ਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਿਆਸਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੁੱਠੀ 'ਚ ਹੁੰਦੀ ਸੀ ਪਰ 2007 'ਚ ਇਕ ਚੋਣ ਰੈਲੀ ਦੌਰਾਨ ਰਾਵਲਪਿੰਡੀ 'ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਹੋ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇਸ਼ 'ਚ ਮਹਿਲਾ ਸਿਆਸਤ 'ਚ ਖਾਲੀਪਣ ਜਿਹਾ ਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਅੱਜ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ 'ਚ ਮਹਿਲਾ ਉਮੀਦਵਾਰ ਉਸ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
ਪਾਕਿਸਤਾਨ 'ਚ ਦੋ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਈਆਂ ਲੋਕਲ ਬਾਡੀਜ਼ ਚੋਣਾਂ 'ਚ ਵੀ ਕਾਫੀ ਗਿਣਤੀ 'ਚ ਮਹਿਲਾ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਨੇ ਜਿੱਤ ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਔਰਤਾਂ 'ਚ ਜੋਸ਼ ਭਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਹੋ ਵਜ੍ਹਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਵਾਰ ਦੀਆਂ ਆਮ ਚੋਣਾਂ 'ਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਇੰਨੀ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ 'ਚ ਮਹਿਲਾ ਉਮੀਦਵਾਰ ਮੈਦਾਨ 'ਚ ਹਨ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਕੌਮੀ ਅਸੈਂਬਲੀ ਦੀਆਂ 272 ਸੀਟਾਂ 'ਤੇ 171 ਮਹਿਲਾ ਉਮੀਦਵਾਰ ਆਪਣੀ ਕਿਸਮਤ ਅਜ਼ਮਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
ਇਕ ਸਮਾਂ ਸੀ ਜਦੋਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸਿਆਸਤ 'ਚ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਦਖਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਪਰ ਹੁਣ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਚੋਣਾਂ 'ਚ ਔਰਤਾਂ ਨੇ ਅੱਗੇ ਵਧ ਕੇ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਹੈ, ਉਹ ਸੱਚਮੁਚ ਕਾਬਿਲੇ-ਤਾਰੀਫ ਹੈ। ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਇਸਲਾਮਿਕ ਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਬਿਹਤਰੀਨ ਮਿਸਾਲ ਸਿੱਧ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਥੇ ਔਰਤਾਂ ਅੱਜ ਵੀ ਸਿਆਸਤ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹਨ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀਆਂ ਸੰਸਦੀ ਚੋਣਾਂ 'ਚ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਅਭਿਨੇਤਾ ਸ਼ਾਹਰੁਖ ਖਾਨ ਦੀ ਚਚੇਰੀ ਭੈਣ ਨੂਰਜਹਾਂ ਵੀ ਮੈਦਾਨ 'ਚ ਹੈ।
ਸੂਤਰ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚੋਣ ਪ੍ਰਚਾਰ 'ਚ ਸ਼ਾਹਰੁਖ ਖਾਨ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਨੂਰ ਖੈਬਰ-ਪਖਤੂਨਖਵਾ ਦੀ ਅਸੈਂਬਲੀ ਸੀਟ ਪੀ. ਕੇ.-77 ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦ ਉਮੀਦਵਾਰ ਵਜੋਂ ਚੋਣ ਲੜ ਰਹੀ ਹੈ। ਨੂਰ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਕ ਹੋਰ ਮਹਿਲਾ ਉਮੀਦਵਾਰ ਹਮੀਦਾ ਰਸ਼ੀਦ ਅਜਿਹੀ ਸੀਟ ਤੋਂ ਚੋਣ ਲੜ ਰਹੀ ਹੈ, ਜਿਥੇ ਕਦੇ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਵੋਟ ਤਕ ਪਾਉਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਹ ਸਾਬਕਾ ਕ੍ਰਿਕਟਰ ਇਮਰਾਨ ਖਾਨ ਦੀ ਪਾਰਟੀ ਵਲੋਂ ਚੋਣ ਮੈਦਾਨ 'ਚ ਹੈ।
ਇਸ ਵਾਰ ਲਗਭਗ ਸਾਰੀਆਂ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਨੇ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਟਿਕਟਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਨੂੰ ਤਬਦੀਲੀ ਦੀ ਹਵਾ ਹੀ ਕਹਾਂਗੇ ਕਿ ਸਿੰਧ ਸੀਟ ਤੋਂ ਇਕ ਹਿੰਦੂ ਮਹਿਲਾ ਉਮੀਦਵਾਰ ਵੀ ਚੋਣ ਮੈਦਾਨ 'ਚ ਹੈ। ਇਸ ਵਾਰ ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ 'ਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਾਰਟੀਆਂ ਵਲੋਂ 105 ਮਹਿਲਾ ਉਮੀਦਵਾਰ ਖੜ੍ਹੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ, ਜਦਕਿ 70 ਫੀਸਦੀ ਮਹਿਲਾ ਉਮੀਦਵਾਰ ਆਜ਼ਾਦ ਤੌਰ 'ਤੇ ਚੋਣ ਮੈਦਾਨ 'ਚ ਹਨ।
ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਭਾਵ 19 ਮਹਿਲਾ ਉਮੀਦਵਾਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਪੀਪਲਜ਼ ਪਾਰਟੀ ਵਲੋਂ ਹਨ। ਆਪਣੇ ਗਠਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸੰਗੀਨਾਂ ਦੇ ਸਾਏ ਹੇਠ ਰਿਹਾ ਹੈ ਪਰ ਹੁਣ ਸਿਆਸੀ ਹਾਲਾਤ ਬਦਲਦੇ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣ ਲੱਗੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਥੋਂ ਦੇ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਮਹਿਲਾ ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਨ ਦੀ ਅਹਿਮੀਅਤ ਜਾਣ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੁਣ ਲੱਗਣ ਲੱਗਾ ਹੈ ਕਿ ਔਰਤਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬੇੜੀ ਪਾਰ ਨਹੀਂ ਲੱਗਣੀ।
ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀਆਂ ਮੌਜੂਦਾ ਚੋਣਾਂ 'ਚ ਆਪਣੀ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਉਥੋਂ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਬੰਦਿਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਬੇੜੀਆਂ ਤੋੜਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਚੋਣ ਲੜ ਰਹੀਆਂ 171 ਮਹਿਲਾ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਜੇ 50 ਫੀਸਦੀ ਵੀ ਜਿੱਤ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ 'ਚ ਵੱਖਰੀ ਹੀ ਫਿਜ਼ਾ ਹੋਵੇਗੀ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਮਰਦ ਸਿਆਸਤਦਾਨਾਂ ਦੀ ਮੂਲ ਸਮੱਸਿਆ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਦੋਹਾਂ ਮੁਲਕਾਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਅੰਦਰ ਨਫਰਤ ਤੇ ਜ਼ਹਿਰ ਭਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਪਾਕਿਸਤਾਨ 'ਚ ਮਹਿਲਾ ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਨ ਦੀ ਜਦੋਂ ਵੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਉਦੋਂ ਸਿਰਫ ਸਿਆਸੀ ਤੇ ਆਰਥਿਕ ਪਹਿਲੂ 'ਤੇ ਚਰਚਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਨਾ ਕਿ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਨ ਦੀ। ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ 'ਚ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਦੂਜੇ ਦਰਜੇ ਦੀਆਂ ਨਾਗਰਿਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਥਿਤੀਆਂ 'ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਿਆਸੀ ਤੇ ਆਰਥਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਗੱਲ ਹੁਣ ਤਕ ਬੇਮਾਇਨੀ ਹੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਵੱਖਰੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਬੇਸ਼ੱਕ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਕਈ ਕਾਨੂੰਨੀ ਅਧਿਕਾਰ ਮਿਲ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਪਰ ਜਦੋਂ ਤਕ ਔਰਤਾਂ ਸਿਆਸੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਨਹੀਂ ਹੋਣਗੀਆਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਭਲਾ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ।
ਇਹ ਚੋਣਾਂ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਇਕ ਚੰਗਾ ਮੌਕਾ ਲੈ ਕੇ ਆਈਆਂ ਹਨ। ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਖਰਾਬ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ 'ਪੀਸ ਰਿਸਰਚ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ ਓਸਲੋ' ਦੀ ਹੁਣੇ-ਹੁਣੇ ਛਪੀ ਰਿਪੋਰਟ ਮੁਤਾਬਿਕ 153 ਦੇਸ਼ਾਂ 'ਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅੱਧੀ ਆਬਾਦੀ (ਭਾਵ ਔਰਤਾਂ) ਦੀ ਤਰਸਯੋਗ ਹਾਲਤ ਦੇ ਮਾਮਲੇ 'ਚ ਚੌਥੇ ਨੰਬਰ 'ਤੇ ਹੈ। ਰਿਪੋਰਟ 'ਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਨਿਆਇਕ, ਸੁਰੱਖਿਆ ਤੇ ਵਿੱਤੀ ਹਾਲਤ 'ਤੇ ਚਿੰਤਾ ਪ੍ਰਗਟਾਈ ਗਈ ਹੈ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਸਥਿਤੀਆਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਅੱਜ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀਆਂ ਆਮ ਚੋਣਾਂ 'ਚ ਮਹਿਲਾ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੀ ਭਰਮਾਰ ਇਕ ਆਸ ਦੀ ਕਿਰਨ ਵਾਂਗ ਹੈ। ਆਖਿਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਔਰਤਾਂ ਨੇ ਇਹ ਗੱਲ ਸਮਝਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖਿਆ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਨ ਲਈ ਇਕ ਕਾਰਗਰ ਹਥਿਆਰ ਹੈ।
ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ 'ਚ ਸਿੱਖਿਆ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਤਰਜੀਹੀ ਸੂਚੀ 'ਚ ਪਹਿਲੇ ਨੰਬਰ 'ਤੇ ਰੱਖਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖਿਆ 'ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਲੁਕਿਆ ਹੈ ਤੇ ਅਸੀਂ ਉਮੀਦ ਕਰਾਂਗੇ ਕਿ ਚੋਣਾਂ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀਆਂ ਮਹਿਲਾ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੇ ਪੱਖ 'ਚ ਹੋਣ।
ਪੰਜਾਬ 'ਚ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਸੰਕਟ ਪ੍ਰਤੀ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲਤਾ ਦਿਖਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ
NEXT STORY 
